کاتتر سیاهرگ مرکزی
کاتتر سیاهرگ مرکزی یا کاتتر ورید مرکزی (به انگلیسی: Central Venuse Catheter) لوله‌ای تو خالی ساخته شده از پلیمرهای مناسب برای کاربرد پزشکی است که وظیفه انتقال مایعات (خون، ادرار و … بر اساس نوع وسیله) از داخل بدن انسان به بیرون یا بالعکس را بر عهده دارد. کاتترها انواع مختلفی دارند که برای درمان انواع بیماری‌ها اعم از قلبی و عروقی، ارولوژی، گوارشی، اختلالات نورو واسکولار و … کاربرد دارند. کاتتریزاسیون یا کانولاسیون درون وریدی عبارت است از روشی که در آن یک کانولا در یک ورید وارد و مستقر می‌شود تا یک دسترسی وریدی را فراهم کرده باشد.
| کاتتر سیاهرگ مرکزی | |
|---|---|
 دیاگرام نشان‌دهنده نصب یک سی.وی. سی از راه سابکلاوین سمت راست. | |
| سرعنوان‌های موضوعی پزشکی | D002405 |
اندیکاسیون
- تزریق مایعات
- تزریق دارو (انواع داروهای شیمی درمانی، تجویز بلند مدت داروهایی چون انواع آنتی‌بیوتیک‌ها و …)
- نمونه‌گیری مکرر خون
- برقراری حمایت تغذیه ای
- تزریق خون و فرآورده‌های آن
- تزریق موادحاجب مورد استفاده در رادیولوژی
کاتتر ورید مرکزی این نوع از کاتترها جزو کاتترهای موقت دسته‌بندی می‌شوند و برای کاربرد در تزریق دارو یا مایعات، مانیتورینگ فشار، تزریق خون و … استفاده می‌شوند؛ که می‌توانند تک راه - دو راه- سه راه - چهار راه - و در برخی از برندهای تجاری ۵ راه و ۷ راه باشند بیشترین کاربرد آن در بخش مراقبت‌های ویژه، اورژانس و اتاق عمل است. از مهمترین عوارض کارگذاری آن‌ها می‌توان به عفونت‌های مرتبط با کاتترهای وردید- نموتوراکس و … اشاره کرد - دسترسی برای مسیرهای خونی خارج بدن (همودیالیز و تعویض پلاسما)
- مانیتورینگ یا مداخلات
- اندازه‌گیری فشار ورید مرکزی
- اندازه‌گیری اشباع اکسیژن جریان خون ورید مرکزی
- فشار شریان ریوی
- استقرار ضربان سازهای موقت
- مدیریت هدفمند دما
شیوه‌های دسته‌بندی انواع کاتتر ورید مرکزی
- نوع عروقی که در آن کارگذاری می‌شوند (به عنوان مثال وریدی محیطی، وریدی مرکزی یا شریانی)
- طول عمر (موقت یا دائم)
- محل کارگذاری (ساب کلاوین، ژوگولار، فمورال، محیطی مرکزی یا PICC)
- برخی ویژگی‌های خاص کاتتر (کاف دار، بدون کاف، آغشته به هپارین، آنتی‌بیوتیک یا مواد آنتی باکتریال، تعداد لومن‌ها و …)
- کاتترهای مرکزی Nontunneled
- کاتترهای مرکزی Tunneled
- پورت‌های کاشتنی (Implantable Ports)
کاتترهای وریدی Non tunneled
- کاربرد برای درمان در کوتاه مدت
- کارگذاری بدون جراحی و از راه پوست
ورید سابکلاوین
ورید ژگولار
ورید فمورال
- تعداد لومن‌ها از یک تا چهار عدد
- طول ۱۲ تا ۳۰ سانتیمتر
- کارگذاری سریع
- خروج سریع
- میزان عفونت بالا
- نیازمند تعویض پانسمان
- نیاز به شست و شوی دائم لومن‌ها
انتخاب نوع کاتتر مناسب
انتخاب کاتتر مناسب به عوامل زیر وابسته است:
- روند بیماری
- تاریخچه پزشکی
- ایمنی و راحتی بیمار
- مقدار و نوع مایع یا دارویی که تزریق خواهد شد
- کفایت و امکان استفاده از عروق محیطی
- آسیب به تمامیت عروقی (Potential harm to vessel integrity)
- نظارت مستمر بر فشار ورید مرکزی (CVP) یا تکرار نمونه خون وریدی
- زمان ماندگاری
- تزریق چند دارو به صورت همزمان
موارد منع مصرف کاتترهای ورید مرکزی
مجموعاً منع مطلقی برای کاتتریزاسیون وریدی وجود ندارد
اما در مواردی بهتر استاز آن خودداری گردد:
- اختلالات خون‌ریزی دهنده
- درمان با داروهای ضد انعقاد یا ترومبولیتیک
- بیماران پرخاشگر
- محدودیت‌های آناتومیکی در محل کارگذاری
- در اندام دچار آزردگی، سوختگی، عفونت یا درماتیت در محل کارگذاری و واسکولی
نکته: محلول‌های اسکلروزان، برخی داروهای شیمی درمانی و وازوپرسورها که اگر از بافت نشت کنند می‌توانند موجب نکروز یا تاول شوند، بهتر است از راه وریدهای مرکزی استفاده گردند مگر در مواقع اورژانس یا چنانچه دسترسی به ورید مرکزی به راحتی یا در زمان مقتضی مقدور نباشد (در مورد سالین هیپرتونیک، کلراید کلسیم و پتاسیم و آمیودارون نیز چنین است).
کاتترگذاری سیاهرگ مرکزی زیر ترقوه
کاتترگذاری سیاهرگ مرکزی زیر ترقوه (ساب کلاوین)
موارد استفاده
- اندازه‌گیری مستقیم فشار سیاهرگ مرکزی
- تجویز داروهای تزریقی وریدی(IV)
- امکان نمونه‌گیری خون به ویژه اندازه‌گیری غلظت اکسیژن مخلوط[1]
- تغذیه پارنترال یا مصنوعی
- دیالیز
موارد منع استفاده
عوارض
کوتاه مدت
- هموتوراکس
- پنوموتوراکس
- آمبولی هوا
- سوراخ شدن شریان
- سوراخ شدن آئورت[1]
- نکته) پس از کاتترگذاری انجام یک گرافی ساده قفسه سینه جهت ارزیابی عوارض و قرارگیری صحیح کاتتر لازم است.
- نکته) سونوگرافی احتمال انجام موفقیت‌آمیز کاتترگذاری ورید سابکلاوین را افزایش می‌دهد.
درازمدت:
- عفونت ورید
- ترومبوز ورید
- نکته) با رعایت بهداشت مناسب دست‌ها، به‌کارگیری حداکثر احتیاطات در هنگام کاتترگذاری، استفاده از ضدعفونی‌کننده پوست کلرهگزیدین و بازبینی روزانه از روی نیاز به کاتتر به کاهش خطر عفونت کمک خواهد کرد.
پانویس
- Braner
منابع
- Braner DAV, et al. Central venous catheterization-subclavian
vein. New England Journal of Medicine December ۱۳, ۲۰۰۷; ۳۵۷:e۲۶