کلارا استپانیانس
کلارا استپانیانس تبریزی (زاده ۲۵ بهمن ۱۳۰۷ بندر انزلی– درگذشته ۲۲ تیر ۱۳۹۴ اصفهان) هنرپیشه تئاتر و از اعضاء گروه تئاتر اصفهان به سرپرستی ناصر فرهمند و گروه هنری ارحام به سرپرستی رضا ارحام صدر در کنار دیگرانی چون نصرت‌الله وحدت، مرتضی دخانی، مهدی ممیزان، علی محمد رجائی ، شهلا ریاحی و… بود.[1][2]
| زمینه فعالیت | سینما و تئاتر |
| تولد | ۲۵ بهمن ۱۳۰۷ بندر انزلی |
| مرگ | ۲۲ تیر ۱۳۹۴ اصفهان |
| پیشه | هنرپیشه |
زندگی و سابقه هنری
کلارا متولد بندرانزلی بود که در سالهای نوجوانی به همراه خانواده به تهران مهاجرت کرد و به جمع هنرجویان هنرستان تئاتر عبدالحسین نوشین پیوست که از هم‌دوره‌ای‌های ایشان می‌توان اساتیدی چون مصطفی اسکوئی، غلامحسین نقشینه، نصرت کریمی، مهین اسکوئی، جمیله شیخی و… را نام برد. وی در حین تحصیل و پس از اتمام آن، به همراه گروه به اجرای تئاتر در تهران و همچنین در شهرهای همدان، اصفهان، آبادان و… پرداخت با رونق و آوازه تئاتر اصفهان در نهایت در سال ۱۳۲۹ پس از ازدواج با مرتضی دخانی (که وی نیز از پایه‌گذاران تئاتر اصفهان و یاران ناصر فرهمند بود) مقیم اصفهان شد[3] و تا پایان عمر در این شهر باقی ماند. در این سالها وی و همسرش به فعالیت در گروه تئاتر اصفهان به مدیریت ناصر فرهمند پرداختند که از نمایشهای شاخص این دوره می‌توان به اجرای نمایش بینوایان اثرویکتور هوگو در نقش فانتین، اتللو اثر شکسپیر در نقش امیلیا، نفت نوشته مهدی ممیزان و به کارگردانی و بازیگری فرهمند، تخت جمشید در آتش در نقش تائیس اشاره کرد. لازم است ذکر شود که هرچند نمایشهای طنز نیز از جمله کارهای این گروه و دوره بود لیکن بیشتر نقشها و کارهای اجرا شده در این دوره در ژانر درام می‌بود.[4][5]
وی از سالهای میانی دههٔ چهل و با شکل‌گیری گروه هنری ارحام به این گروه تحت مدیریت رضا ارحام صدر ملحق شد و از این زمان بود که بیشتر نمایشهای اجرا شده جنبه کمدی و طنز با محوریت ارحام صدر به خود گرفت.[6]
از نمایشهای شاخص این دوره می‌توان به وادنگ، مست، دیوانه و من می‌خوام[7] اشاره کرد که آخرین بازی وی، پیش از انقلاب، در آخرین تئاتر گروه ارحام به نام «شبی از هزار و یک شب» بود.
کلارا در سالهای پیش از انقلاب همچنین در فیلم‌های سینمایی نظیر یک اصفهانی در نیویورک ۱۳۵۱ و طغرل ۱۳۵۱ و سریال‌هایی چون خانواده حاج لطف‌الله ۱۳۵۲ ایفای نقش نمود.
با وقوع انقلاب و تعطیل شدن فعالیتهای تئاتر، کلارا تا سالها فعالیتی نداشت و تنها فعالیت وی در دهه ۱۳۶۰ بازی در فیلم سینمایی جعفر خان از فرنگ برگشته به کارگردانی و نویسندگی علی حاتمی محصول سال ۱۳۶۶ بود تا آنکه در سالهای ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۴ ارحام صدر شروع به اجرای تئاتر در کشورهای حاشیه خلیج فارس، اروپا، آمریکا، کانادا و استرالیا کرد که در این زمان، دوباره کلارا به همراه سایر اعضای قدیمی گروه نظیر مهدی ممیزان، ایرج صالحی، منصور جهانشاه، هوشنگ بصیری و شهریار دخانی (فرزند کلارا که وی نیز از نوجوانی عضوی از گروه ارحام بود) به گروه هنری ارحام ملحق شدند.[8][9]
واپسین حضور ایشان در صحنه تئاتر، در سال ۱۳۷۷ و در دوره کوتاهی در نمایش سلام تئاتر (در اصفهان) به ایفای نقش پرداخت و این آخرین حضورش در میدان هنر بود.
سرانجام او در ۲۲ تیر سال ۱۳۹۴ پس از چند سال درگیری با بیماری قلبی و آلزایمر، درگذشت. پیکر ایشان، در قطعه هنرمندان و نام‌آوران باغ رضوان اصفهان و یک ردیف پایین‌تر از همکار دیرینش، رضا ارحام صدر به خاک سپرده شده‌است.[10]
گزیدهٔ کارنامهٔ هنری در تئاتر
با گروه تئاتر اصفهان به سرپرستی ناصر فرهمند
نفت
بینوایان
اتللو
تاجر ونیزی
تخت جمشید در آتش
با «گروه هنری ارحام» به سرپرستی رضا ارحام صدر
مست
من می‌خوام
دیوانه
وادنگ
کورش کبیر
خواستگاری
تازه به دوران رسیده‌ها
گزیدهٔ کارنامهٔ هنری سینما
- ۱۳۶۶ - جعفرخان از فرنگ برگشته - علی حاتمی
- ۱۳۵۱ - یک اصفهانی در نیویورک - ماشاءالله ناظریان
- ۱۳۵۱ - طغرل_(فیلم) - سیامک یاسمی
پانویس
- نبوی، ابراهیم. کشکول نبوی:عهد جدید. صفحهٔ ۱۲۱
- شروین، قدرت‌الله. نگاهی به تئاتر اصفهان. ماهنامه نمایش، مرداد ۱۳۹۲، شماره ۱۶۷، ص ۴۶
- قوکاسیان، زاون. زندگی در تماشاخانه اصفهان. ص ۹۴تا۹۵
- «اصفهان پایتخت تئاتر ایران: یادنامه ای دربارهٔ تئاتر اصفهان» مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). تارنمای انسانشناسی و فرهنگ. ۶ ژانویه ۲۰۲۱. - ممنون، پرویز. سیری در تئاتر مردمی اصفهان. انتشارات مرکز مردم‌شناسی ایران-وزارت فرهنگ و هنر. مهر ۱۳۵۶. ص ۲۴
- «نگاهی به تئاتر اصفهان» مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). تارنمای تئاتری پرورشی و هنری. ۶ ژانویه ۲۰۲۱. - «یادی از استاد رضا ارحام صدر» مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). تارنمای ایران تئاتر، انجمن هنرهای نمایشی ایران. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۲۱. - ممیزان، مهدی. تاریخ هفتادسالهٔ تئاترهای سنتی در اصفهان. نشریه چیستا، مهر ۱۳۸۵، شماره ۲۳۱، ص ۳۳
- «رضا-ارحام-صدر: نمایشنامه‌هایمان-را-براساس-سلیقه‌ی-مردم-می‌نوشتیم». ایسنا. ۱۵ دی ۱۳۸۱. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۲۱.
- «خداحافظی با یک نام"کلارا"» (PDF). اصفهان امروز. ۲۵ تیر ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۲۱.
منابع
- نبوی، ابراهیم. کشکول نبوی:عهد جدید. H&S Media Ltd. . 2012. شابک ۹۷۸۱۷۸۰۸۳۱۰۵۳. صفحه‌های ۱۲۱ تا ۱۲۲
- شروین، قدرت‌الله. نگاهی به تئاتر اصفهان. ماهنامه نمایش، مرداد ۱۳۹۲، شماره ۱۶۷، ص ۴۶
- کوشان، ناصر. تاریخ تئاتر اصفهان، نشر افراز. ۱۳۹۹. شابک ۹۷۸۴۳۷۸۷۰۹۶۴۲
- ممنون، پرویز. سیری در تئاتر مردمی اصفهان.انتشارات مرکز مردم‌شناسی ایران-وزارت فرهنگ و هنر. مهر ۱۳۵۶
- قوکاسیان، زاون. زندگی در تماشاخانهٔ اصفهان. اصفهان، انتشارات صادق هدایت. ۱۳۹۲. شابک ۹۷۸۶۰۰۵۹۴۴۰۹۹. صفحه ۹۴ تا ۹۵
- ممیزان، مهدی. تاریخ هفتاد سالهٔ تئاترهای سنتی در اصفهان. نشریه چیستا، مهر ۱۳۸۵، شماره ۲۳۱، ص ۳۳
- خامین، اکبر. «خداحافظی تئاتر اصفهان با یک نام: کلارا». اصفهان امروز، ۲۵ تیر ۱۳۹۴، شماره ۲۴۳۴، ص ۱۳