یالمار شاخت

یالمار شاخت (به آلمانی: Hjalmar Schacht) با نام کامل یالمار هوراسه گریلی شاخت کمیسر مالی و رئیس رایش بانک در جمهوری وایمار، و رئیس بانک رایش بین سال‌های ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۹ در المان نازی بود. دکتر شاخت از اقتصاد ضعیف آلمان که در آن پول ملی آلمان‌ها چنان بی‌ارزش شده بود که یک گونی از آن، معادل یک قرص نان بود، اقتصاد پویا و قدرتمندی ساخت که کارایی خود را در سال‌های سخت جنگ نشان داد. او از محرکهای اصلی برنامهٔ دوباره‌سازی، دوباره‌صنعتی کردن و تجدید تسلیحاتی آلمان، و یک منتقد شدید تعهد غرامت کشورش بعد از جنگ جهانی اول بود. وی تا ۱۹۴۱ با جبهه مقاومت المان همکاری کرده بود و مدتی نیز مسئول برگزاری جلسات مقاومت بود که از ویلای شخصی همسرش برای این منظور استفاده می‌کرد. وی در ۲۳ ژوئیه ۱۹۴۴ پس از سو قصد علیه هیتلر در کودتای ۲۰ ژوئیه دستگیر شد و ابتدا به اردوگاه کار اجباری راونسبروک و سپس به اردوگاه مرگ فلوسنبورگ فرستاده شد و در نهایت به اردوگاه کار اجباری داخاو فرستاده شد. دکتر یالمار شاخت، اقتصاددان و ناسیونالیست بنام آلمانی برای دادن نظر جهت بهبود اوضاع اقتصادی ایران، بیستم آبان ۱۳۱۴ (۱۱ نوامبر ۱۹۳۵) وارد تهران شد و با مقامات دولتی از جمله رضاشاه پهلوی ملاقات کرد که روزنامه‌های لندن از آن ابراز ناخرسندی کردند و نوشتند که دکتر شاخت با اشاره هیتلر به ایران آمده بود. از زمان دیدار شاخت از ایران بود که انگلیسی‌ها یقین حاصل کردند که رضاشاه در جست‌وجوی مفری است تا نفوذ و مداخله آنان در امور ایران را به حداقل برساند. دکتر «یالمار شاخت» در آن سال پس از انجام بررسی‌ها و با توجه به وضعیت ایران، چند طرح مالیاتی، گمرکی و راه صنعتی شدن را به رضاشاه داده بود.

یالمار شاخت
وزیر اقتصاد رایش آلمان نازی
مشغول به کار ۱۹۳۴ – ۱۹۳۷
پس از	کورت اشمیت
پیش از	هرمان گورینگ
رییس بانک رایش
مشغول به کار ۱۹۲۳ – ۱۹۳۰
اطلاعات شخصی
زاده	یالمار هوراسه گریلی شاخت ۲۲ ژانویهٔ ۱۸۷۷ Tinglev، پروس، امپراتوری آلمان
درگذشته	۳ ژوئن ۱۹۷۰ (۹۳ سال) مونیخ، آلمان غربی
ملیت	آلمان
حزب سیاسی	تا سال ۱۹۳۴ سوسیال دموکرات
پیشه	، سیاستمدار
تخصص	بانکدار و اقتصاددان

«شاخت» در پایان جنگ دوم جهانی به اتهام کمک به ناسیونالیسم افراطی آلمان و تقویت آن و نیز دادن خط به هیتلر دستگیر و محاکمه شد، ولی مجازات نشد. بازپرس انگلیسی ضمن تحقیق و بازجویی از او، درباره دیدارش از تهران و احساس رضاشاه نسبت به دولت نازی آلمان هم از او سوال کرده بود که پرسش و پاسخ در آرشیو مربوط محفوظ است. «شاخت» گفته بود که همانند سایر ناسیونالیست‌های آلمانی به ایرانیان علاقه‌مند بوده است. دکتر مصدق که با تحریم و محاصره اقتصادی دولت لندن دست به گریبان بود از دکتر شاخت خواست که «طرح اقتصاد بدون نفت» را برای ایران بنویسد و با خود به تهران بیاورد که او در سپتامبر ۱۹۵۲ (مهر ۱۳۳۱) با طرح خود به تهران آمد. تابستان سال بعد مصدق راه‌حل مسائل دیگری را از دکتر شاخت خواست که پیش از اتمام کار، حکومت او برانداخته شد. با وجود این، دکتر شاخت در فوریه ۱۹۵۴ (بهمن ۱۳۳۲) با راه‌حل‌های خود به تهران آمد که به آن توجه نشد.

آزادی

در اواخر آوریل ۱۹۴۵ در پروژه جابجایی زندانیان خودی به تیرول، او و ۱۴۲ زندانی دیگر به‌دلیل نزدیکی نیروهای آمریکایی در آنجا رها شده و در نهایت در ۵ مه ۱۹۴۵ توسط نیروهای گردان پنجم ارتش آمریکا آزاد شدند. وی بعدها توسط نیروهای متفقین دستگیر شد و به دادگاه نورمبرگ فرستاده شد که در آنجا در نهایت با وجود مخالفت طرف روسی، قاضی انگلیسی او را تبرئه کرد.

بهرهٔ هوش

یک روانشناس آمریکایی به نام گوستاو گیلبرت از سران دستگیر شده در زندان تست هوش (Wechsler Adult Intelligence Scale) گرفت. با در نظر گرفتن سن شاخت، بهرهٔ هوشی او را ۱۴۳ و بالاترین بهرهٔ هوشی در میان زندانیان اعلام کرد.[1]

آثار

از ۲۶ کتابی که توسط وی به تألیف رسیده‌است تنها چهار عنوان زیر به انگلیسی ترجمه شده‌اند:

• The End of Reparations (1931)
• Account Settled (1949) after his acquittal at the Nuremberg Trials
• Confessions of the Old Wizard (1953)
• The Magic Of Money (1967)

سفر به ایران

دیدار مصدق با یالمار شاخت

وی در دوران سفر خود به عنوان مشاور مالی به کشورهای مشترک‌المنافع دو بار نیز در دوران حکومت رضا شاه پهلوی و محمد رضا شاه پهلوی به ایران سفر کرد و به دولتمردان ایرانی توصیه‌هایی برای بهبود اقتصاد این کشور ارائه داد.[2]

منابع

1. [Gilbert, Gustave. Nuremberg Diaries. Da Capo Press (New York: 1947)]
2. Iranians History on This Day

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ یالمار شاخت موجود است.