تراریوم
تراریوم (به انگلیسی: Terrarium) در لغت خاکزی‌دان[1] که باغ شیشه‌ای هم نامیده می‌شود.
معمولا عبارت است از یک محفظه شیشه‌ای مهر و موم شده حاوی خاک و گیاه که می‌توان آن را برای رسیدگی باز نمود تا به گیاهان داخل آن دسترسی داشت. با این وجود تراریا می‌تواند به جای مهر و موم بودن، باز نیز باشد. تراریا اغلب به عنوان وسایل زینتی نگهداری می‌شود. تراریوم بسته، یک محیط منحصر به فرد برای رشد گیاه ایجاد می‌کند، زیرا دیواره‌های شفاف باعث می‌شود نور و گرما به تراریوم وارد شود.
ظرف مهر و موم شده همراه با گرمای ورودی به تراریوم امکان ایجاد چرخه آب در مقیاس کوچک را فراهم می‌کند. زیرا رطوبت حاصل از خاک و گیاه در داخل تراریوم تبخیر می‌شود و سپس این بخار آب روی دیواره‌های ظرف متراکم شده و در نهایت آب تقطیر شده دوباره به خاک و گیاه می‌ریزد. این امر به دلیل تأمین مداوم آب به ایجاد یک محیط ایده آل برای رشد گیاهان کمک کرده و از این طریق از خشک شدن بیش از حد گیاه جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، نوری که از مواد شفاف تراریوم عبور می‌کند باعث می شود گیاهان درون آن فتوسنتز کنند، این جنبه بسیار مهمی از رشد گیاه است.
تاریخچه
اولین تراریوم توسط گیاه‌شناس ناتانیل باگشاو وارد (Nathaniel Bagshaw Ward) در سال ۱۸۴۲ ساخته شد. وارد علاقه‌ای به مشاهده رفتار حشرات داشت و به‌طور تصادفی یکی از شیشه‌ها را بدون مراقبت رها کرد. یک هاگ سرخس در شیشه رشد کرد و جوانه به گیاه تبدیل شد، این شیشه به اولین تراریوم تبدیل شد. تمایل به این کار به سرعت در دوران ویکتوریا در میان انگلیسی‌ها گسترش یافت. به جای تراریوم، از عنوان «مورد واردیان» (Wardian Case) استفاده می‌شد.
آقای وارد برای ساختن موارد واردیان خود نجاری استخدام کرد تا گیاهان بومی انگلیس را به سیدنی استرالیا صادر کند. پس از ماه‌ها سفر، گیاهان به خوبی رسیده و شکوفا شدند. به همین ترتیب، گیاهان از استرالیا با همان روش به لندن فرستاده شدند و آقای وارد گیاهان استرالیایی خود را در شرایط عالی دریافت کرد. آزمایش او نشان داد که گیاهان می‌توانند بدون تهویه، مهر و موم شده و به رشد خود ادامه دهند. موارد واردیان برای چندین دهه توسط باغ‌های گیاه‌شناسی پادشاهی کیو (Kew Gardens) و دیگران برای حمل گیاهان در اطراف امپراتوری بریتانیا مورد استفاده قرار گرفت.
انواع
به دلیل شرایط مختلف درونی، تراریوم‌ها به دو نوع طبقه‌بندی می‌شوند، بسته و باز.
تراریوم بسته
انواع گیاهان گرمسیری، مانند خزه‌ها، ارکیده‌ها، سرخس‌ها و گیاهان هوازی، به دلیل شرایط مشابه با محیط مرطوب و پناهگاه مناطق گرمسیری، به‌طور کلی در تراریوم‌های بسته نگهداری می‌شوند.
تراریوم مهر و موم شده باعث گردش آب می‌شود. تراریوم ممکن است یک بار در هفته باز شود تا نم اضافی هوا و دیواره ظرف از بین برود. این کار برای جلوگیری از رشد کپک و جلبک انجام می‌شود که می‌تواند به گیاهان آسیب رسانده و باعث تغییر رنگ دیواره تراریوم شود. تراریا نیز باید گاهی اوقات آبیاری شود، عدم وجود قطرات آب در دیواره‌های تراریوم یا هرگونه پژمردگی گیاهان، شاخصی است که تراریوم به آب نیاز دارد.
تراریاهای بسته، برای اطمینان از شرایط خوب رشد و هم برای کاهش خطرات آسیب میکروبی به مخلوط ویژه خاک نیاز دارند. یک محیط معمول مورد استفاده "خاک سبک" (peat-lite) است که مخلوطی از خزه پوده‌زار، ورمیکولیت و پرلیت است. برای جلوگیری از فعالیت میکروب‌های بالقوه مضر، این مخلوط باید استریل باشد.
تراریوم باز
تراریای باز برای گیاهانی که نم خاک و رطوبت کمتری نیاز دارند، مانند گیاهان معتدل مناسب‌تر است. همه گیاهان به محیط مرطوب تراریاهای بسته احتیاج ندارند و متناسب نیستند. برای گیاهان سازگار با آب و هوای خشک، از تراریوم‌های باز و بدون مهر و موم استفاده می‌شود تا هوای تراریوم از رطوبت بیش از حد آزاد شود. تراریای باز برای گیاهانی که به نور مستقیم خورشید بیشتر نیاز دارند نیز به خوبی کار می‌کند، زیرا تراریاهای بسته می‌توانند گرمای زیادی را به دام انداخته که به طور بالقوه باعث از بین رفتن هر گیاه داخل آن می‌شود.
توجه داشته باشید که گیاهان گوشتی (Succulent) با وجود اینکه گزینه محبوب هستند، برای تراریا گزینه‌ای ضعیف هستند. کمبود ذاتی زهکشی در تراریوم باعث پوسیدگی ریشه شده و درنتیجه نیاز به آبیاری کم می‌شود.
پانویس
- «خاکزی‌دان» [عمومی] هم‌ارزِ «terrarium»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر سیزدهم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی (ذیل سرواژهٔ خاکزی‌دان)
منابع
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Terrarium». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۰۶-۰۲-۲۰۲۱.