گیاه‌شناسی
گیاه‌شناسی یا زیست‌شناسی‌گیاهی (به انگلیسی: Botany، باتِنی) یکی از رشته‌های زیست‌شناسی است که به مطالعه و بررسی زندگی و رشد و نمو گیاهان می‌پردازد. گیاه‌شناسی دربرگیرنده شاخه‌های بسیاری از علوم زیستی است که به بررسی گیاهان، جلبکها و برخی قارچها می‌پردازند. از زیرشاخه‌های گیاه‌شناسی می‌توان به ریخت‌شناسی، فیزیولوژی، سیستماتیک و گرده‌شناسی اشاره نمود.[1]
تاریخچه
اولین اقدامات مربوط به گیاه‌شناسی که در حدود ۳۰۰ سال قبل از میلاد نوشته شده دو رساله بزرگ توسط تئوفراستوس (فیلسوف یونانی) دیده می‌شود: دربارهٔ تاریخچه گیاهان (Historia Plantarum) و دربارهٔ اهداف گیاهان. این دو کتاب روی هم بیشترین تأثیر را در دوران باستان و قرون وسطی در علم گیاه‌شناسی داشته‌اند. Dioscorides نویسنده رومی شواهد مهمی مبنی بر دانش یونانیان و رومیان دربارهٔ گیاهان دارویی ارائه می‌دهد.
رابرت هوک در سال ۱۶۶۵ با استفاده از یک میکروسکوپ ابتدایی، سلول را در چوب پنبه و اندک زمانی بعد در بافت گیاه زنده کشف کرد. او با نگاه به یک برش باریکی از چوب پنبه نوشت: من توانستم تعداد بسیار زیادی منفذ و سوراخ در آن مشاهده کنم که بیشتر شبیه کندوی عسل هستند. این روزنه‌ها یا سلول‌ها عمق زیادی نداشتند اما تعداد بسیار زیادی جعبه کوچک محسوب می‌شوند. (Leonhart Fuchs) نویسنده آلمانی، (Conrad Gessner) نویسنده سوئیسی و (Nicholas Culpeper) و (John Gerard) نویسندگان انگلیسی یک کتاب گیاهی منتشر کردند که اطلاعاتی را دربارهٔ گیاهان داروئی ارائه می‌کرد.
- تاکسونومی: یا سیستماتیک گیاهی با نامگذاری و تقسیم‌بندی گیاهان سرو کار دارد.
- ریخت‌شناسی گیاهی: شکل و ساختمان و توسعه آن‌ها همراه با روابط قسمت‌های گیاهان با یکدیگر را بررسی می‌کند؛ و شامل مطالعه کالبدشناسی،یاخته‌شناسی (سیتولوژی) و جنین‌شناسی گیاهی است.
- ریخت‌شناسی گیاهی: اعمال این عیسم و تولید مثل در گیاهان است.
- بیماری‌شناسی گیاهی: با امراض نباتی سروکار دارد.
- بوم‌شناسی: علم بررسی روابط موجودات زنده با محیط اطرافشان می‌باشد.
- ژنتیک گیاهی: با مطالعه توارث در گیاهان سروکار دارد.
- قارچ‌شناسی: علم مطالعه قارچها می‌باشد.
- جلبک‌شناسی: علم مطالعه جلبکها
تاریخ گیاه‌شناسی در جهان اسلام
مسلمانان به گیاه‌شناسی چون دیگر رشته‌های دانش رغبت فراوان نشان دادند. مترجمان عهد رشید و مأمون کتابهای گیاه‌شناسی و قرابادین را از هندی و یونانی ترجمه کردند. مشهورترین این کتابها، کتاب نبات و قرابادین تألیف دیوسقوریدس است. ابن باسیل این کتاب را در عهد متوکل ترجمه کرد. در قرن پنجم هجری ابن جلجل، طبیب اندلسی نیر کتابی نوشت و آنچه را دیوسقوریدس ذکر نکرده بود در آن گرد آورد و آن را بر ترجمه ابن باسیل افزود.[2]
یکی از مشهورترین مؤلفان گیاه‌شناسی ابن بیطار، شاگرد دانشمند گیاه‌شناس ابن الرومیه است. ابن بیطار در مالقه اندلس زاده شده و برای تحقیق دربارهٔ نباتات شهرهای بسیاری را زیرپا گذاشت و به سال ۶۴۶ در دمشق وفات یافت. مشهورترین کتب او عبارت اند از المغنی فی الادویه المفرده و الجامع بمفردات الادویه و الاغذیه که نتایج تحقیقات و تجربه‌های بی مانند خاص او را نیز دربردارد. ابن بیطار بیش از ۱۴۰۰ عقار[3] از نباتی و حیوانی و معدنی را در کتاب خود تعریف کرده که ازآن میان سیصد عقار جدید است و در کتب پیش از او نیامده است.[4]
پانویس
- «سایت مقالات علمی ایران. بازدید ۸ آبان ۱۳۸۸». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ مه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۳۰ اکتبر ۲۰۰۹.
- درآمدی بر تاریخ فلسفه اسلامی. ۲. صص. ۳۶۹.
- ماده دارویی که به منظور معالجه مرضی تجویز گردد. فارهنگ فارسی. ۲.
- عیون الانباء فی طبقات الأطباء. صص. ۶۰۱.
منابع
- کتاب گیاه‌شناسی سال سوم دبیرستان (رشته تجربی)
پیوند به بیرون
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ گیاه‌شناسی موجود است. |
تاریخچه گیاه‌شناسی | |||||||||||
| زیررشتهها |
| ||||||||||
| گروههای گیاه | |||||||||||
| |||||||||||
|
| ||||||||||
| رشد گیاه و طرز رشد |
| ||||||||||
زادآوری
|
| ||||||||||
| آرایهشناسی گیاهی |
| ||||||||||
| عملی | |||||||||||
|
| ||||||||||
| |||||||||||
| باغبانی |
|  |
|---|---|---|
| انواع باغ‌ها |
| |
| باغبانی علمی |
| |
| ارگانیک |
| |
| حفاظت از محصول | ||
| ||
| سلسلهمراتب زیستی |  | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بنیانها | |||||||||
| اصول |
| ||||||||
| زیرشاخهها |
| ||||||||
| واژهنامهها |
| ||||||||
| |||||||||