جریان جتی
جریان جتی (به انگلیسی: Jet stream)، یا به اختصار جت، بادهای نسبتاً قوی متمرکز در یک جریان باریک در جوّ را می‌گویند.
| بخشی از رده آب‌وهوا |
| آب‌وهوا |
|---|
 درگاه Weather |
جریان جتی یک جریان هوای با سرعت بالا می‌باشد که به صورت یک تونل باد فرضی در ارتفاعات بالای اتمسفر زمین در لایهٔ تروپوپاز قرار گرفته، ، در نقطه انتقال بین تروپوسفر (جاییکه درجه حرارت جو با افزایش ارتفاع کاهش می‌یابد) و استراتوسفر (جاییکه درجه حرارت با افزایش ارتفاع افزایش می‌یابد). آن‌ها حاصل ترکیبی از گرمای اتمسفریک (تابش خورشید و گرمای داخل زمین) و چرخش زمین به دور محور خود است. بر روی زمین قویترین جت استریمها، جت استریم‌های قطبی (۱۲ – ۷ کیلومتر یا ۲۳٬۰۰۰ – ۳۹٬۰۰۰ فوت از سطح دریا) هستند و مرتفعتر و مقداری ضعیفتر، جت استریم‌های نواحی استوایی یا به اصطلاح گرمسیری (۱۰-۱۶ کیلومتر یا ۳۳٬۰۰۰ – ۵۲٬۰۰۰ فوت از سطح دریا) می‌باشند. نیمکره شمالی و جنوبی هر یک جت استریم‌های قطبی و استوایی مخصوص به خودشان را دارند. عبارت جت استریم اغلب برای جت استریم قطبی نیمکره شمالی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از آنجاییکه مهمترین پدیده هواشناسی و صنعت هوانوردی می‌باشد. چرا که بیشتر نواحی آمریکای شمالی، اروپا و آسیا را در بر می‌گیرد، به ویژه در فصل زمستان. در حالیکه جت استریم قطبی نیمکره جنوبی در بیشتر سال دایره جنوبگان را احاطه می‌کند.
جت استریم‌های عمدتاً در نزدیکی مرز بین توده‌های هوا با اختلاف فاحش درجه حرارت شکل می‌گیرند، همانند مرز بین نواحی قطبی و نواحی گرمتر جنوبی. جت استریمها به‌طور پیوسته یا دایره وار دور محیط زمین قرار نگرفته‌اند. آن‌ها ممکن است ایجاد، متوقف، تقسیم به دو یا چند قسمت، ویا ترکیب به یک جت استریم شوند، ویا اینکه در جهات مخالف جتهای دیگر جریان یابند. مسیر جت استریمها عموماً دارای یک شکل مارپیچ است و این پیچ و خمها یک نشانهٔ امواج اتمسفریک رزبای هستند. جت استریم‌های اصلی و بزرگ بادهای غربی هستند (جریان غرب به شرق). در طی تابستان نیمکره شمالی، جت استریم‌های شرقی می‌توانند در نواحی استوایی و گرمسیر تشکیل شوند، عموماً در نواحی که هوای خشک با هوای با رطوبت بالا در ارتفاع بالای جو مواجه می‌شود.
متخصصین هواشناسی با استفاده از محل جت استریمها به عنوان یک ابزار کمکی در جهت پیش‌بینی هوا اقدام می‌کنند. مهمترین استفاده تجاری از جت استریمها در مسافرتهای هوایی می‌باشد. چنانچه با پرواز در جهت مخالف یا موافق جریان یک جت استریم، به‌طور چشمگیری شاهد تأثیر آن بر زمان پرواز خواهیم بود. یک نوع از اغتشاشات هوا در مجاورت جت استریمها یافت می‌شود که می‌تواند خطری برای هواپیماها باشد. یک استفاده مفید جهت آیندگان که به عنوان یک طرح می‌باشد این است که می‌توان از جت استریم با قرار دادن یک توربین بادی معلق “ Airborne Wind Turbine “ در آن، انرژی بسیاری دریافت نماییم.
جریان جتی را می‌توان یک تونل باد پر سرعت در ارتفاعات بالا دانست. این رخداد معمولاً در ارتفاعات حدود ۱۱ هزار متر بالای سطح زمین دیده می‌شود. در زمان جنگ جهانی دوم ژاپنیها با استفاده از این پدیده به آمریکا حمله نمودند. آن‌ها با محاسبات دقیق بالنهایی را که پر از بمب بودند تا ارتفاع ۱۵۰۰۰ متری بالا می‌فرستادند و این کانال باد آن‌ها را تا آمریکا حمل می‌کرد، زیرا تا آن زمان هنوز هیچ هواپیمایی توان پرواز تا آمریکا را نداشت.
جریان جتی سطح پایین
نوعی از رویداد است که تا ارتفاع ۴۰۰۰ متری پایین می‌آید و در ایران بسیار شایع است. این رویداد برای کوهنوردان بسیار خطرناک است و کوهنوردان بزرگی چون رابوکی و خادم توسط آن کشته شده‌اند.
منبع: کتاب هواشناسی و طبیعت گردی. جعفر سپهری.