فصل

فصل یکی از تقسیمات سال بر اساس تغییرات آب‌وهوایی کرهٔ زمین است. به علت مایل‌بودن محور گردش زمین بدور خورشید نسبت به صفحهٔ استوا و در نتیجه تغییر طول روز و شدت تابش و دما فصل‌ها پدید می‌آیند.

برای دیگر کاربردها، فصل (ابهام‌زدایی) را ببینید.
چهار فصل
بخشی از رده آب‌وهوا
آب‌وهوا
فصل
منطقه گرمسیری
طوفانها
بارندگی
Topics
Glossaries
  • Meteorology
  • Climate change
  • Tornado terms
  • Tropical cyclone terms
درگاه Weather
انحراف محور زمین عامل پیدایش فصل‌هاست

فصل‌های چهارگانهٔ سال به ترتیب: بهار، تابستان، پاییز و زمستان هستند.

زمانبندی عرفی فصل‌ها
تاریخ و زمان (UT)
انقلابین و اعتدالین روی زمین[1]
زمان اعتدال
بهاری		 انقلاب
تابستانی		 اعتدال
پاییزی		 انقلاب
زمستانی
ماه مارس ژوئن سپتامبر دسامبر
سال
روزساعتروزساعتروزساعتروزساعت
۲۰۱۵ ۲۰۲۲:۴۵۲۱۱۶:۳۸۲۳۰۸:۲۰۲۲۰۴:۴۸
۲۰۱۶ ۲۰۰۴:۳۰۲۰۲۲:۳۴۲۲۱۴:۲۱۲۱۱۰:۴۴
۲۰۱۷ ۲۰۱۰:۲۸۲۱۰۴:۲۴۲۲۲۰:۰۲۲۱۱۶:۲۸
۲۰۱۸ ۲۰۱۶:۱۵۲۱۱۰:۰۷۲۳۰۱:۵۴۲۱۲۲:۲۳
۲۰۱۹ ۲۰۲۱:۵۸۲۱۱۵:۵۴۲۳۰۷:۵۰۲۲۰۴:۱۹
۲۰۲۰ ۲۰۰۳:۵۰۲۰۲۱:۴۴۲۲۱۳:۳۱۲۱۱۰:۰۲
۲۰۲۱ ۲۰۰۹:۳۷۲۱۰۳:۳۲۲۲۱۹:۲۱۲۱۱۵:۵۹
۲۰۲۲ ۲۰۱۵:۳۳۲۱۰۹:۱۴۲۳۰۱:۰۴۲۱۲۱:۴۸
۲۰۲۳ ۲۰۲۱:۲۴۲۱۱۴:۵۸۲۳۰۶:۵۰۲۲۰۳:۲۷
۲۰۲۴ ۲۰۰۳:۰۷۲۰۲۰:۵۱۲۲۱۲:۴۴۲۱۰۹:۲۰
۲۰۲۵ ۲۰۰۹:۰۲۲۱۰۲:۴۲۲۲۱۸:۲۰۲۱۱۵:۰۳
تاریخ و زمان متوسط (به وقت ایران)
     اعتدالین (°۰) و انقلابین ('۲۶ °۲۳±) روی زمین     
نقاط
فصول		 اعتدال
بهاری		 انقلاب
تابستانی		 اعتدال
پاییزی		 انقلاب
زمستانی
زمان ۱ فروردین ۳۱ خرداد ۱ مهر ۱ دی
ساعت ۰۰:۰۰۱۷:۵۶۰۹:۳۷۰۶:۰۶

زمین در مداری بیضی شکل به دور خورشید می‌چرخد. مدار زمین در دوسوی صفحه فرضی صفحه مداری یا استوا قرار دارد. محور زمین نسبت به صفحه استوا زاویه ۲۳٫۵ درجه می‌سازد. این انحراف سبب نامساوی شدن طول روز و شب در زمان‌های متفاوت سال در یک مکان می‌شود.

زمین دو بار در مدار خود صفحه مداری استوا را قطع می‌کند (نقاط اعتدال) و دو بار در بیشترین حالت انحراف قرار می‌گیرد (نقاط انقلاب). هرکدام از نقاط چهارگانه مبدأ یکی از فصولند. ساکنین نیمکره شمالی، نقطه اعتدال شمالی را اعتدال بهاری و نقطه اعتدال جنوبی را اعتدال پاییزی و نقطه انقلاب شمالی را انقلاب تابستانی و نقطه انقلاب جنوبی را انقلاب زمستانی می‌گویند.

از نظر زمان عرفی بهار شامل سه ماه فروردین ،اردیبهشت و خرداد است و شروع آن اول فروردین است. تابستان شامل تیرماه، مرداد و شهریور است و شروع آن اول تیرماه‌است. پاییز شامل ماه مهر، آبان و آذر است و شروع آن در اول مهرماه‌است؛ و زمستان شامل ماه‌های دی و بهمن و اسفند است و آغاز آن اول دی ماه‌است.

زمانبندی اخترشناسانهٔ فصل‌ها
  • اعتدال بهاری: از نظر نجومی به وقت نصف‌النهاری ایران، به صورت میانگین و متوسط - با توجه به وجود تفاضل زمانی حداکثر نیمروزه - کرهٔ زمین حدوداً در بامداد یکم فروردین بر روی نقطهٔ اعتدال بهاری (شمالی) است و فصل بهار آغاز می‌شود. نقطهٔ اعتدال بهاری و آغاز بهار معمولاً یکم فروردین (۲۱ مارس)، (متوسط ساعت صفر بامداد یکم فروردین) و بهار ۹۲ روز و ۱۷:۵۶ ساعت بطول می‌کشد. از نظر نجومی زمان رسیدن ظاهری خورشید به نقطهٔ تقاطع صفحهٔ استوا با مدار زمین در هنگام عبور شمالی اعتدال بهاری گویند. در گاهشماری رسمی ایران یکم فروردین، آغاز سال با لحظهٔ اعتدال گره خورده‌است و مرز تحویل سال مابین دو ظهر آخرین روز سال و نخستین روز سال بعد است. بنحوی که ساعت صفر بامداد یکم فروردین تقریباً میانگین لحظهٔ اعتدال است. از این رو لحظهٔ اعتدال بهاری با توجه به گاهشماری ایرانی در نیمهٔ نخست روز یکم فروردین (۲۱ مارس) یا در نیمهٔ دوم روز آخر سال (۲۹ یا ۳۰) اسفندماه است. در زمان عرفی آغاز بهار، یکم فروردین دانسته می‌شود.
  • انقلاب تابستانی معمولاً در ۳۱ خرداد (۲۱ ژوئن)، (متوسط ساعت ۱۷:۵۶ روز ۳۱ خرداد) تحویل می‌شود و تابستان ۹۳ روز و ۱۵:۴۱ ساعت می‌باشد. تنها در حدود یک‌چهارم موارد انقلاب شمالی یکم تیرماه رخ می‌دهد. در زمان عرفی یکم تیر آغاز تابستان دانسته می‌شود.
  • اعتدال پاییزی و آغاز پاییز، معمولاً یکم مهرماه (۲۳ سپتامبر)، (متوسط زمانی ساعت ۰۹:۳۷ یکم مهر) و طول پاییز ۸۹ روز و ۲۰:۲۸ می‌باشد. در یک‌دهم موارد نیز اعتدال پاییزی روز قبل یعنی ۳۱ شهریور است. در زمان عرفی یکم مهر آغاز پاییز دانسته می‌شود.
  • انقلاب زمستانی و آغاز زمستان معمولاً یکم دی‌ماه (۲۲ دسامبر)، (متوسط ساعت ۰۶:۰۵ یکم دی) و طول زمستان ۸۸ روز و ۲۳:۴۳ ساعت می‌باشد. در یک‌چهارم موارد انقلاب جنوبی روز قبل یعنی ۳۰ آذر است. در زمان عرفی یکم دی آغاز زمستان دانسته می‌شود.

اعتدال بهاری و اعتدال پاییزی

انحراف محور زمین در یکم مهرماه و یکم فروردین تأثیری بر چگونگی تابش نور خورشید به نیمکرهٔ شمالی و جنوبی زمین ندارد و هر دو نیمکره به یک اندازه نور خورشید را دریافت می‌کنند. در این دو روز، در همه جای زمین، طول روز و شب مساوی و برابر ۱۲ ساعت است. به این دو روز اعتدال بهاری و اعتدال پاییزی می‌گویند. زمانی که در نیمکرهٔ شمالی اعتدال بهاری است، در نیمکرهٔ جنوبی اعتدال پاییزی است.

انقلاب تابستانی و انقلاب زمستانی

روز یکم تیرماه قطب شمال بیش از هر زمان دیگر (به اندازهٔ ۲۳٫۵ درجه) بسوی خورشید متمایل است و نور خورشید فقط به برخی از سرزمین‌های نیمکرهٔ شمالی عمود می‌تابد. این روز طولانی‌ترین روز در نیمکرهٔ شمالی است و به آن انقلاب تابستانی می‌گویند. روز نخست دی ماه قطب شمال بیش از هر زمان دیگر (به اندازهٔ ۲۳٫۵ درجه) از خورشید دور است و نور خورشید به هیچ نقطه‌ای از نیمکرهٔ شمالی عمود نمی‌تابد. این روز کوتاه ترین روز در نیمکرهٔ شمالی است و به آن انقلاب زمستانی می‌گویند. زمانی که در نیمکرهٔ شمالی انقلاب تابستانی است، در نیمکرهٔ جنوبی انقلاب زمستانی اتفاق می‌افتد.

منابع
  1. United States Naval Observatory (2010-06-10). "Earth's Seasons: Equinoxes, Solstices, Perihelion, and Aphelion, 2000-2020".
  • «کج بودن محور زمین و به وجود آمدن فصل‌ها». دریافت‌شده در ۱ آذر ۱۳۸۷.
  • «تقویم شمسی (بروج ۱۲ گانه)». تقویم جهانی جامع. بایگانی‌شده از اصلی در 6 اوت 2012. دریافت‌شده در مرداد ۱۳۹۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  • کتاب فرهنگ نامه کلید دانش، چاپ سوم بهار ۸۶
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.