جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان
جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان مجوعه کتابی است که توسط محمدعلی سلطانی نوشته شده و در آن مسائل تاریخی حوزهٔ کرمانشاه فرهنگی مشتمل بر جغرافیای کنونی استان‌های کرمانشاه، ایلام، شمال استان لرستان، غرب استان همدان و جنوب شرق استان کردستان با اتکا به اسناد تاریخی مورد بررسی قرار گرفته‌است. محمدعلی سلطانی پژوهش خود را برای نگارش این کتاب از سال ۱۳۵۵ آغاز کرده و در دههٔ ۱۳۶۰ خورشیدی با جمع‌آوری اسناد تاریخی و یافته‌های مردم‌شناختی، تاریخی و فرهنگی آن را تداوم بخشید. نخستین مجلد مجموعه در سال ۱۳۷۰ با عنوان جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان (ب‍اخ‍ت‍ران) توسط م‍ول‍ف منتشر ش‍د و متعاقب آن دو جلد دیگر نیز به چاپ رسید. تجدید چاپ سه جلد نخست و انتشار مجلدات بعدی تا سال ۱۳۸۴ صورت پذیرفت.[1] دو مجلد از این مجوعه (جلد یازدهم: اقلیت‌های دینی در کرمانشاهان (کلیمیان، مسیحیان و…)، و جلد دوازدهم: مستدرک و تکملهٔ مجموعهٔ جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان) تاکنون به چاپ نرسیده‌است.[2] این کتاب در مهم‌ترین کتابخانه‌ها و دانشگاه‌های جهان ثبت شده‌است.[3] سلطانی مجموعه جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان را به همراه حدیقه سلطانی و کتاب دو جلدی احزاب سیاسی و انجمن‌های سری در کرمانشاه را که روی‌هم‌رفته مشتمل بر ۲۰ مجلد است، دانشنامهٔ کرمانشاهان نام‌گذاری کرده و از آن به عنوان نخستین دائرةالمعارف منطقه‌ای در ایران یاد می‌کند.[3]
| نویسنده(ها) | محمدعلی سلطانی |
|---|---|
| کشور | تهران |
| زبان | فارسی |
| موضوع(ها) | تاریخ حوزهٔ کرمانشاه فرهنگی |
| ناشر | م‍وس‍س‍ه فرهنگی نشر سها |
تاریخ نشر | ۱۳۸۴–۱۳۷۰ |
برخی نظرات دربارهٔ کتاب
نویسندگان و پژوهشگرانی مانند عبدالحسین نوایی،[4] کیوان سمیعی، ریچارد تاپر، ادوارد ژوزف، حشمت‌الله طبیبی، ویلم فلور و … در رابطه با این اثر اظهار نظر کرده و آن را به عنوان مرجعی علمی در رابطه با تاریخ قلمروی فرهنگی کرمانشاهان واجد ارزش دانسته‌اند.[5][1][6]
علاوه بر این اردشیر کشاورز نقدی بر جلد سوم مجموعه نوشته که با مشخصات زیر به چاپ رسیده‌است:
- کشاورز، اردشیر، نقدی بر کتاب جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان (ایلات و طوایف کرمانشاهان)، کرمانشاه: طاق ب‍س‍ت‍ان، ۱۳۷۸.
جایزه‌ها
کتاب جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان در سال ۱۳۷۴ لوح تقدیر سیزدهمین دورهٔ جایزهٔ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را دریافت کرد.[7]
فهرست مجلدات
| شماره مجلد | عنوان مجلد | مکان چاپ | انتشارات | نوبت چاپ | سال انتشار |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان (جغرافیای تاریخی، اقتصاد، معارف، هنر، فرهنگ ادارات و تشکیلات …) | تهران | سها | سوم | ۱۳۸۰ |
| ۲ | تاریخ ایلات و طوایف کرمانشاهان، ج ۱ (اوضاع تاریخی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی) | تهران | سها | دوم | ۱۳۸۰ |
| ۳ | تاریخ ایلات و طوایف کرمانشاهان، ج ۲ (اوضاع تاریخی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی) | تهران | سها | دوم | ۱۳۸۰ |
| ۴ | تاریخ مفصل کرمانشاهان (اوضاع سیاسی از دوران ماقبل تاریخ تا عصر مشروطیت) | تهران | سها | دوم | ۱۳۸۰ |
| ۵ | تاریخ مفصل کرمانشاهان (اوضاع سیاسی از عصر مشروطه تا کودتای ۲۸ مرداد به انضمام پیشینهٔ خاندان‌های شهری حکومتگر از خاکریز تا خسروی) | تهران | سها | دوم | ۱۳۸۰ |
| ۶ | تاریخ تشیع در کرمانشاهان (خاندان مذهبی و علمای شیعی در کرمانشاه از ظهور اسلام تا عصر حاضر) | تهران | سها | اول | ۱۳۸۰ |
| ۷ | تاریخ در کرمانشاهان (خاندان مذهبی، علمای منفرد، فلاسفه و حکمای شیعی کرمانشاهان) | تهران | سها | اول | ۱۳۸۰ |
| ۸ | تاریخ تسنن در کرمانشاهان (خاندان مذهبی، علمای اهل سنت کرمانشاهان) | تهران | سها | اول | ۱۳۸۰ |
| ۹ | تاریخ تصوف در کرمانشاهان (پیشینهٔ تصوف و طرائق و سلاسل صوفیه و بزرگان صوفیه و دروایش در کرمانشاهان) | تهران | سها | اول | ۱۳۸۰ |
| ۱۰ | تاریخ خاندان‌های حقیقت و مشاهیر متأخر اهل حق (پیشینهٔ خاندان‌های هفتوانه و شاه‌مهمان و …) | تهران | سها | سوم | ۱۳۸۴ |
| ۱۱ | اقلیت‌های دینی در کرمانشاهان (کلیمیان، مسیحیان و…) | - | - | - | - |
| ۱۲ | مستدرک و تکملهٔ مجموعهٔ جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان | - | - | - | - |
جستارهای وابسته
منابع
- مجلۀ بخارا: جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان (تألیف محمد علی سلطانی)، نوشتۀ آرش امجدی، فروردین، اردیبهشت، خرداد و تیر ۱۳۸۲، شمارۀ ۳۰-۲۹؛ بازدید در ۸ مرداد ۱۳۹۸.
- پایگاه اینترنتی محمدعلی سلطانی: دانشنامۀ کرمانشاهان؛ بازدید در ۸ مرداد ۱۳۹۸.
- خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا): نکوداشت پدر تاریخ کرمانشاه و خط‌بانوی ایران، نوشته‌شده در ۵ تیر ۱۳۹۸؛ بازدید در ۸ مرداد ۱۳۹۸.
- ایران‌بوم: کتاب «جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان» از نگاه دکتر عبدالحسین نوایی، نوشتۀ عبدالحسین نوایی، نوشته‌شده در ۱ شهریور ۱۳۹۲؛ بازدید در ۸ مرداد ۱۳۹۸.
- روزنامۀ اطلاعات: تاریخ مفصل کرمانشاهان و دیدگاه‌ها، نوشتۀ محمدعلی سلطانی، نوشته‌شده در ۱ شهریور ۱۳۹۲؛ بازدید در ۳۰ مرداد ۱۳۹۸.
- پایگاه اینترنتی محمدعلی سلطانی: کتاب کرمانشاهان به زبان انگلیسی منتشر می‌شود؛ بازدید در ۸ مرداد ۱۳۹۸.
- کتاب سال جمهوری اسلامی ایران: سیزدهمین دورۀ جایزۀ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران؛ بازدید در ۸ مرداد ۱۳۹۸.
| دانشنامۀ کرمانشاهان | |
|---|---|
| تصحیحات | چنانی: دیوان اشعار شامی کرمانشاهی • کوچه‌باغی‌ها: دیوان اشعار پرتو کرمانشاهی • دیوان اشعار وحدت کرمانشاهی • کنزالعرفان: دیوان سید صالح ماهیدشتی • دیوان احمدبیگ کوماسی • دیوان میرزا احمد داواشی کرمانشاهی • فتحنامه حسام الملک • منظومه محاربات جوانمیر و ملک نیاز خان • راز دل: دیوان غلامرضا کیوان سمیعی کرمانشاهی • دیوان سید یعقوب ماهیدشتی • مناجات‌های جاویدان ادب کردی |
| یارسان، ایزدی، علوی | قیام و نهضت علویان زاگرس یا تاریخ تحلیلی اهل حق • گفتار تحقیقی در آیین اهل حق • نقیح رساله مبادی تصوف و عرفان به انضمام کتابشناسی، احوال و آثار شادروان استاد کیوان سمیعی کرمانشاهی • حریم حق • اصول عقاید اهل حق • حماسه ملی ایران در اعتقاد علویان یارسان • کردهای ایزدی مهرپرستان ایرانی • تفسیر دعای شریف سرسپاری در خاندان سلسله مبارکه اهل حق آتش بگی مشعشعی• نگاهی دیگر به شاهنامه حقیقت • رازهای کلامات • سرگذشت کلامات |
| کردشناسی | نقش کردها در فرهنگ و تمدن ایران • اوضاع تاریخی، اجتماعی، سیاسی ایل بارزان • اسناد نهضت مشروطیت در کرمانشاه • خاطرات ساری اصلان • خاطرات میرزا فرج‌الله خان معتمدی کرمانشاهی • خاطرات سلطانی • خاطرات میرزا فرج‌الله خان معتمدی کرمانشاهی • تاریخ جاف |
| آثار درباره او | ارج‌نامه سلطانی |
| نوشتارهای وابسته | فهرست آثار • فریبا مقصودی (همسر) • م‍وس‍س‍ه فرهنگی نشر سها |
 رده | |