وحدت کرمانشاهی
طهماسبقلیخان کلهر (زاده ۱۲۰۴ در کرمانشاه - در گذشته ۱۲۶۲ در تهران) متخلص به وحدت کرمانشاهی، ملقب به افصح‌المتکلمین، عارف و شاعر عصر قاجاریه بود.[1][2][1][3]
وحدت کرمانشاهی | |
|---|---|
| نام اصلی | طهماسب‌قلی خان کلهر |
| زاده | ۱۲۰۴ شمسی کرمانشاه |
| درگذشته | ۱۲۶۲ شمسی تهران |
| آرامگاه | گورستان ابن‌بابویه |
| لقب | افصح‌المتکلمین |
| تخلص | وحدت |
| پیشه | شاعر، عارف |
| زمینه کاری | شعر و عرفان |
| ملیت | ایرانی |
| در زمان حکومت | ناصرالدین‌شاه قاجار |
| دیوان اشعار | دیوان وحدت کرمانشاهی |
| دلیل سرشناسی | غزل‌سرایی فارسی |
زندگی
طهماسب‌قلی کلهر در سال ۱۲۰۴ شمسی مقارن سلطنت محمدشاه قاجار بدنیا آمد. در حدود ۱۲۳۰ تا ۱۲۳۲ شمسی در زمان زمامداری ناصرالدین شاه به تهران آمد و تا آخر عمر در سال ۱۲۶۲ در این شهر ساکن بود.[2]
وی فرزند رستم خان از خوانین ایل کلهر بود. وی علوم زمان خود مانند نحو، صرف، بیان، معانی، منطق و کلام و … را در مسجد حاج شهباز خان کرمانشاه آموخت. اما پس مدتی از شریعت فاصله گرفته و قدم در مسیر عرفان گذاشت. از این زمان نام وحدت را به عنوان نام طریقتی و تخلص خود در شعر برگزید. وی در کرمانشاه از مریدان آقا میرزا حسن از مشایخ سلسلهٔ نعمت‌اللهی بود. با مرگ وی، وحدت سپس سفری زیارتی به عراق (عثمانی سابق) کرد و در آنجا مدتی در مقبرهٔ حسین بن علی به عبادت و سلوک پرداخت. در بازگشت ابتدا به همدان رفت و در آنجا از ملا ولی‌الله مازندرانی دستور سلوک گرفت. سپس به تهران آمد و در مسجد آقامحمود کرمانشاهی در تهران به تحصیل و سپس تدریس پرداخت و سی سال در آنجا ساکن شد.[4]
شعر
از وحدت کرمانشاهی تنها ۶۰ غزل به جا مانده‌است، اما وی با همین تعداد اندک غزل جایگاه مهمی در شعر فارسی پیدا کرده و افصح‌المتکلمین عصر ناصری و یکی از شاعران مهم آن دوران لقب یافته‌است.[5][6]
مرگ
وحدت کرمانشاهی پس از ۳۰ سال سکونت در تهران در سال ۱۲۶۲ شمسی در تهران درگذشت و در گورستان ابن‌بابویه به خاک سپرده‌شد.
چاپ اشعار
از دیوان وحدت کرمانشاهی چاپ‌های متعدد و تصحیح‌های گوناگونی در دست است:
- ج‍ام س‍خ‍ن: ش‍ام‍ل ۱. دیوان غ‍ب‍ار ه‍م‍دان‍ی ۲. دیوان وحدت کرمانشاهی رب‍اع‍ی‍ات س‍رم‍د، به س‍ع‍ی و اه‍ت‍م‍ام م‍ح‍م‍ود ت‍وح‍ی‍دی امین، تهران: مؤلف، ۱۳۸۴.
- خ‍اک‌ن‍ش‍ی‍ن‍ان ع‍ش‍ق: ش‍ام‍ل دیوان وحدت کرمانشاهی: ب‍ه‌ان‍ض‍م‍ام آث‍اری از چ‍ه‍ل شاعر م‍ت‍وف‍ی کرمانشاه، با م‍ق‍دم‍هٔ غلامرضا کیوان سمیعی، ب‍ه‌ک‍وش‍ش ف‍رش‍ی‍د ی‍وس‍ف‍ی، ق‍م: ن‍م‍ای‍ش‍گ‍اه و نشر ک‍ت‍اب، ۱۳۶۴.
- دیوان عارف ص‍م‍دان‍ی وحدت کرمانشاهی و ری‍اض‍ی س‍م‍رق‍ن‍دی، ب‍ه‌س‍ع‍ی و اه‍ت‍م‍ام م‍ی‍رطاه‍ر، کرمانشاه: ت‍ک‍ی‍ه درویشان خ‍اک‍س‍ار جلالی، ۱۳۶۴.
- دیوان وحدت کرمانشاهی، به کوشش مهدی سجادی ، تهران: م‍ن‍وچ‍ه‍ری، ۱۳۷۲.
- س‍خ‍ن ع‍ش‍ق، زب‍ان دل: ت‍ض‍م‍ی‍ن دیوان وحدت کرمانشاهی طهماسبقلیخان، اث‍ر طب‍ع ام‍ی‍ر م‍ظاه‍ری، تهران: خ‍ان‍ق‍اه م‍ش‍ت‍اق، ۱۳۷۲.
- دیوان طه‍م‍اس‍ب ق‍ل‍ی‌خ‍ان وحدت کرمانشاهی، با م‍ق‍دم‍ه و اه‍ت‍م‍ام محمدعلی سلطانی، تهران: س‍ه‍ا، ۱۳۷۷.
- دیوان ح‍ق‍ای‍ق ن‍ب‍ی‍ان، طهماسبقلیخان کرمانشاهی متخلص به وحدت، ب‍ی‌ج‍ا، بی‌نا، بی‌تا.
همچنین دیوان وحدت کرمانشاهی در چاپ‌های متعددی در کنار دیوان عمان سامانی و با عنوان «گنجینه اسرار» به چاپ رسیده‌است:
- دیوان ع‍م‍ان‌س‍ام‍ان‍ی: گ‍ن‍ج‍ی‍ن‍ه‌ای اسرار، وح‍دت‌ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ی، س‍ف‍ی‍ن‍هٔ آصفی، به کوشش مهدی آصفی و جواد هاشمی (تربت)، تهران: ج‍م‍ه‍وری، ۱۳۸۵.
نمونه شعر
| از یک خروش یارب شب زنده دارها | حاجت‌روا شوند هزاران هزارها | |
| یک آه سرد سوخته‌جانی سحر زند | در خرمن وجود جهانی شرارها | |
| آری دعای نیمه‌شب دل‌شکستگان | باشد کلید قفل مهمات کارها | |
| مینای می ز بند غمت می‌دهد نجات | هان ای حکیم! گفتمت این نکته بارها | |
| آب‌وهوای میکده از بس که سالمست | بنشسته پای هر خم آن میگسارها | |
| طاق و رواق میکده هرگز تهی مباد | از های‌وهوی عربدهٔ باده‌خوارها | |
| پیغام دوست می‌رسدم هر زمان به گوش | از نغمه‌های زیر و بم چنگ و تارها | |
| ساقی به یک کرشمهٔ مستانه در ازل | بربود عقل و دین و دل هوشیارها | |
| وحدت به تیر غمزه و شمشیر ناز شد | بی‌جرم، کشته بر سر کوی نگارها |
منابع
- مشعر، جامعه ایمانی. «شعر هیأت | پایگاه اشعار مناسب اجرا در هیأت». www.shereheyat.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۷.
- «دیوان وحدت کرمانشاهی - ویکی‌نور، دانشنامۀ تخصصی». wikinoor.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۷.
- «وحدت، طهماسب‌قلی بن رستم - ویکی‌نور، دانشنامۀ تخصصی». wikinoor.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۷.
- مجله اینترنتی بلوط: نگاهی به مضامین دیوان وحدت کرمانشاهی، نوشتۀ محمد امین مروتی؛ بایگانی‌شده در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine بازدید در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۷.
- کرمی، احمد، دیوان وحدت کرمانشاهی،نشر ما، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۲.
- مجاهدی، محمدعلی، گنجینة الأسرار عمان سامانی و غزلیات وحدت کرمانشاهی، انتشارات اسوه، تهران، چاپ دوم، تابستان ۱۳۸۳.
| دانشنامۀ کرمانشاهان | |
|---|---|
| تصحیحات | چنانی: دیوان اشعار شامی کرمانشاهی • کوچه‌باغی‌ها: دیوان اشعار پرتو کرمانشاهی • دیوان اشعار وحدت کرمانشاهی • کنزالعرفان: دیوان سید صالح ماهیدشتی • دیوان احمدبیگ کوماسی • دیوان میرزا احمد داواشی کرمانشاهی • فتحنامه حسام الملک • منظومه محاربات جوانمیر و ملک نیاز خان • راز دل: دیوان غلامرضا کیوان سمیعی کرمانشاهی • دیوان سید یعقوب ماهیدشتی • مناجات‌های جاویدان ادب کردی |
| یارسان، ایزدی، علوی | قیام و نهضت علویان زاگرس یا تاریخ تحلیلی اهل حق • گفتار تحقیقی در آیین اهل حق • نقیح رساله مبادی تصوف و عرفان به انضمام کتابشناسی، احوال و آثار شادروان استاد کیوان سمیعی کرمانشاهی • حریم حق • اصول عقاید اهل حق • حماسه ملی ایران در اعتقاد علویان یارسان • کردهای ایزدی مهرپرستان ایرانی • تفسیر دعای شریف سرسپاری در خاندان سلسله مبارکه اهل حق آتش بگی مشعشعی• نگاهی دیگر به شاهنامه حقیقت • رازهای کلامات • سرگذشت کلامات |
| کردشناسی | نقش کردها در فرهنگ و تمدن ایران • اوضاع تاریخی، اجتماعی، سیاسی ایل بارزان • اسناد نهضت مشروطیت در کرمانشاه • خاطرات ساری اصلان • خاطرات میرزا فرج‌الله خان معتمدی کرمانشاهی • خاطرات سلطانی • خاطرات میرزا فرج‌الله خان معتمدی کرمانشاهی • تاریخ جاف |
| آثار درباره او | ارج‌نامه سلطانی |
| نوشتارهای وابسته | فهرست آثار • فریبا مقصودی (همسر) • م‍وس‍س‍ه ف‍ره‍ن‍گ‍ی نشر س‍ه‍ا |
 رده | |