حبیب‌الله کلکانی

امیر حبیب‌الله کَلکَانی یا بچه سقا[3][4][5][6][7] (۱۸۹۰–۱۳ اکتبر ۱۹۲۹)، پادشاه افغانستان و رهبر جنبش سقاوی‌ها بود.[8] وی در سال ۱۹۲۹ میلادی، با شورش علیه حکومت امان‌الله خان و با خلع امان‌الله خان به مدت ۹ ماه[9] قدرت را در افغانستان در دست گرفت و امارت افغانستان را بنیان نهاد، اما پس از به قدرت رسیدن نادر خان، با وجود عهد و پیمان مبنی برکشته نشدنشان و مهر نمودن در قرآن، به همراه جمعی از یارانش اعدام شد و این گونه نادر خان لقب غدار را کسب کرد. امیر حبیب‌الله کلکانی یگانه پادشاه معاصر تاجیک افغانستان بود که تاجیکان را بعد از هفتصد سال در راس قدرت سیاسی در کشور آورد.[10]

امیر حبیب‌الله کلکانی
زادهٔ۱۸۹۰
کلکان، ولایت کابل
درگذشت۱۳ اکتبر ۱۹۲۹
در کابل توسط فامیل نادر
آرامگاهتپه شهرآرای شهر کابل
ملیتافغانستانی
دیگر نام‌ها[1] غازی امیر حبیب‌الله کلکانی، حبیب‌الله کوهدامنی
نژادتاجیک
پیشهپادشاه افغانستان
سال‌های فعالیت۱۹۲۹ میلادی
کارهای برجستهتطبیق اسلام
عنوانبچه سقا، خادم دین رسول‌الله، عیار خراسان[2]
همسر(ها)بی‌بی سروری (سنگری)، ملکه بی‌نظیر
والدینعبدالرحمان[1]

حبیب‌الله کلکانی علیه امان‌الله خان که می‌خواست فرهنگ مدرن و دموکراسی را ترویج دهد به نام دین شورش کرد و حبیب‌الله کلکانی پس از به قدرت رسیدن، قانون اساسی وقت افغانستان را لغو کرد و خواستار اعمال قوانین شریعت اسلامی شد.[1]

زندگی

وی یکی از تاجیکانِ روستای بزرگ کَلَکان در سی کیلومتری شمال کابل در بخش کوهدامن بود. می‌گویند که پدرش امام‌الدین دهقان از روستائیان بوده که حرفه آبرسانی داشته و در محافل قومی به مهمانان آب می‌داد، از همین جهت است که او را سقا می‌نامند.[11]

شورش

چون اقدامات اصلاحی امان‌الله خان با تندرویهایی همراه بود و اساساً با جنبه‌های فرهنگی و دینی مردم افغانستان سازگاری چندانی نداشت، اسباب نارضایتی عمومی را فراهم نمود و در نهایت به شورش قبایل، مخالفت روحانیان و مردم و سرانجام سقوط او انجامید. در این میان حبیب‌الله کلکانی، که یک سرباز معمولی در ارتش امان‌الله شاه بود، عملکردهای امان‌الله خان را مغایر سنت‌های دینی و ارزش‌های مردمی دانسته و با پشتیبانی علما و رهبران نقشبندیه که نفوذ بسیار داشتند، دست به شورش زده و در کلکان خود را فرمانروای افغانستان خواند و با قوای خود روی به کابل نهاد. از این‌رو، امان‌الله از مواضع خود دست برداشت و اصلاحات را متوقف کرد. امان‌الله خان برای نخستین بار در تاریخ کشور زنش را با لباس غیرمعمول به سبک اروپایی روی صحنه آورد و از مردم خواست تا آن شیوهٔ را به عنوان الگو بپذیرند. اما با واکنشهای مردمی مواجه شد.

شورشیان حملهٔ نهایی بر کابل را در شب ۲۴ دی۱۳۰۷ (خورشیدی) (۱۴ ژانویه ۱۹۲۹) آغاز کردند. شاه سلطنت را به برادرش عنایت‌الله سپرد و خود به قندهار رفت. عنایت‌الله خان هم سرانجام پس از سه روز پادشاهی با خانواده‌اش کابل را ترک گفت. از آن سوی حبیب‌الله مقر سلطنت را متصرف شد و در ۲۸ دی ۱۳۰۷ (۱۸ ژانویه ۱۹۲۹) بر تخت سلطنت نشست و خود را به امیر حبیب‌الله مسمی‌کرد. امان‌الله کوشید تا به کمک قبایل دوباره خود را به کابل برساند، اما رقابت و خصومت قبایل غلزایی و درانی مانع این کار شد. امان‌الله شکست خورد و سرانجام از طریق هند به ایتالیا رفت.

امیر حبیب‌الله خان که خود را «خادم دین رسول‌الله» می‌گفت، بر اصلاحات مدرن دموکراتیک امان‌الله خط بطلان کشید. قوانین مصوب به ویژه قانون اساسی را ملغی ساخت و مالیات و عوارض را غیرشرعی خواند و همه را برچید. در آغاز کار بیشتر مردم به امید ادارهٔ بهتر و اسلامی‌تر کشور از حبیب‌الله به خوبی استقبال کردند؛ اما مشکلات اقتصادی و امنیتی کشور به تدریج باعث آشفتگی اوضاع شد.

در این وقت ژنرال محمد نادر خان، وزیر جنگ پیشین که از وزیر مختاری در فرانسه استعفا کرده بود و در شهر نیس زندگی می‌کرد، به کمک برادرانش، گویا پس از مذاکره با انگلستان در هند، قصد کابل کرد و سرانجام به کمک قبایل مخصوصاً افراد دو قبیلهٔ جاجی و وزیری در ۲۱ مهر ۱۳۰۸ (۱۳ اکتبر ۱۹۲۹) خود را به آنجا رسانید و شهر را در اختیار گرفت. با آنکه حبیب‌الله و یارانش را به شرط تسلیم وعدهٔ عفو داده بودند، اما به دستور نادر خان همه به دار آویخته شدند، از همین جهت است که نادر شاه را غدار می‌گویند.

منابع
  1. هشتادمین سالروز پادشاهی حبیب‌الله کلکانی، بی‌بی‌سی فارسی
  2. دانشنامه جهان اسلام، سرواژهٔ
  3. عزم، کاوه. «جریانات قدرت‌گیری حبیب‌الله کلکانی به قلم میرغلام محمد غبار». دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۵-۱۶.
  4. غفاریان، سیروس. «روزنامه شرق 85/2/23: بلاهت بچه سقا». www.magiran.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۵-۱۶.
  5. "معنی بچه سقا | لغت‌نامه دهخدا". Retrieved 2017-07-05.
  6. پژوهشگر، بصیر احمد حسن‌زاده نویسنده و. «هشتادمین سالروز پادشاهی حبیب‌الله کلکانی». BBC Persian. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۵-۱۶.
  7. http://rch.ac.ir/article/Details/5910
  8. بازخاکسپاری حبیب‌الله کلکانی و بحران هویت ملی افغانستان، بی‌بی‌سی فارسی
  9. مراسم خاکسپاری دوباره حبیب‌الله کلکانی در کابل به خشونت کشیده شد، بی‌بی‌سی فارسی
  10. «خاکسپاری دوباره حبیب‌الله کلکانی دیشب انجام شد - BBC Persian». دریافت‌شده در ۲۰۱۶-۰۹-۰۲.
  11. دانشنامه جهان اسلام، سرواژهٔ بچه سقا

پیوند به بیرون
عنوان سلطنتی
پیشین:
عنایت‌الله شاه		 پادشاهان افغانستان
۱۴ دسامبر ۱۹۲۸ – ۱۳ اکتبر ۱۹۲۹		 پسین:
محمد نادر شاه
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ حبیب‌الله کلکانی موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.