رود آمازون

رود آمازون (به پرتغالی: Rio Amazonas) پرآب‌ترین رود دنیاست که در آمریکای جنوبی جریان دارد. رود آمازون از رشته‌کوه آند سرچشمه می‌گیرد و به اقیانوس اطلس می‌ریزد، این رود در بزرگترین جنگل بارانی جهان، یعنی جنگل آمازون قرار دارد. در طی مسیر در حدود ۲۰۰ رود دیگر به رود آمازون می‌ریزند و آب این رودخانه در هنگام ریختن به دریا بیشتر از مجموع آب ده رودخانه پرآب بعدی دنیا است. این رود شاخه‌های زیادی دارد که بخشی از آن به دریا ریخته و نیز حدوداً دو درصد از آب شیرین این رود به اقیانوس می‌ریزد. بستر این رود بسیار عریض و طویل است و از نظر درازا بعد از رود نیل طولانی‌ترین رود جهان است و ۶۵۷۵ کیلومتر درازا دارد. حوضه آمازون همچنین، دارای عنوان بزرگترین حوضه آبریز دنیا با مساحت ۷٬۰۵۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۲٬۷۲۰٬۰۰۰ مایل مربع) می‌باشد[1]

رود آمازون
رود آمازون در ایندیانا، کشور پرو
ویژگی‌های ظاهری
دهانهاقیانوس اطلس
طول۶۵۷۵ کیلومتر
مناطق مرتفع مسیر رودخانهٔ آمازون
نقشه مسیر رودخانهٔ آمازون

منطقه‌ای که رود آمازون از آن می‌گذرد در سراسر سال بسیار گرم و مرطوب است. جنگل‌های انبوه صدها کیلومتر اطراف آمازون را فرا گرفته و تا لب رودخانه پیش رفته‌اند. سه شهر مهمی که در کنار آمازون قرار گرفته‌است هر یک در حدود ۱۶۰۰ کیلومتر از دیگری فاصله دارد. سایر آبادی‌ها بیشتر روستاهای کوچک هستند. مسافرت بین شهرها و روستاها بیشتر به وسیله کشتی انجام می‌گیرد. از میان آن جنگل‌های انبوه راه عبور معمولاً کم‌تعداد و محدود است. آب گل‌آلود آمازون را هنگامی که به اقیانوس می‌ریزد از فاصله بسیار دور در دریا می‌توان دید.[2]

تن‌پوش بومیانی که در دره رود آمازون نزدیک خط استوا زندگی می‌کنند اندک است. بیشتر غذای آنها چیزهای است که از جنگل‌های بارانی و انبوه جمع‌آوری می‌کنند. خانه‌های آنها سبک و هواگیر است.[2]

نام

نام رودخانه آمازون (و مشتق از آن، نام جنگل آمازون) را کاشف اسپانیایی، فرانسیسکو ده اوریانا بر این رود گذاشت. او در آن زمان با جنگجویان زن از قبیله تاپویاس برخورد کرد و آنان او را به یاد قبیله‌ای از زنان رزمنده به نام آمازون‌ها انداخت که در اساطیر و تواریخ یونانی از آن‌ها نام برده شده است.[3][4] آمازون‌ها در اصل گروهی از سکاهای ایرانی‌تبار آسیای میانه بودند که در بین آن‌ها زنان به همراه مردان می‌جنگیدند. واژه آمازون از زبان سکایی‌ها آمده و واژه‌ای است ایرانی به شکل «همه‌زن» در معنی «با هم جنگیدن، هم‌رزمی».[5]

سرچشمه و مسیر

سرچشمه رود آمپوریماک در نوادو میسمی نزدیک به یک قرن به عنوان دوردست‌ترین منبع آمازون در نظر گرفته می‌شد. تا زمانی که یک مطالعه جامع در تاریخ ۲۰۱۴ میلادی نشان داد که سرچشمه‌های کوردیلا رومی کروز و رودخانه مانتارو در پرو منبع آمازون می‌باشند.[6]دو رود مانتارو و آپوریمک به همراه شاخه‌های دیگر از رودخانه اوکایالی که به نوبه خود با رود مارانیون، از رودهای بالادستی ایکیتوس در پرو ترکیب شده و در کشور برزیل جریان عمده از آمازون را تشکیل می‌دهند. برزیلی‌ها این بخش را رودخانه سولیموئز می‌نامند که در قسمت بالادستی با رودخانه ریو نگرو تلاقی پیدا می‌کند.[7]

بعضی از جاها رود آمازون چندان پهناور است که از یک کرانهٔ آن کرانه دیگر را نمی‌توان دید. ریزشگاه رود آمازون در حدود ۲۴۰ کیلومتر پهنا و در حدود ۶۰ متر عمق دارد. آمازون با همه پهناوری رودی است تنبل و کندرو. پس از آن که رشته کوه آند را ترک می‌کند سرزمین‌های همواری که از سطح دریا چندان ارتفاعی ندارند جریان می‌یابد و در آخرین قسمت راه که تا دریا ۱۶۰۰ کیلومتر می‌شود، فقط در حدود ۴۰ متر از ارتفاع آن کم می‌شود.[2]

در طول سدهٔ گذشته رودخانه‌های آمازون و نیل برای اثبات طویلترین بودن همواره با یکدیگر در رقابت بوده‌اند. طول واقعی این رودخانه‌ها همواره در معرض تغییر و تحول بوده و هرگز متخصصان نتوانسته‌اند مقدار واقعی آن را اندازه‌گیری کنند. آمارها نشان داده که رود نیل در آفریقا به شکل متغیر بین ۶۶۹۵ هزار کیلومتر درازا دارد. اما جدا از این مسئله در خصوص مقدار آب موجود، هیچ شکی نیست که آمازون پرآب تر است.

در فصل خشکی و کم‌آبی پهنای رود آمازون به حدود ۱۱٫۶ کیلومتر می‌رسد. این منطقه از آمریکای جنوبی توسط بستر اصلی رودخانه و البته انشعابات فرعی آن که گاه به سه برابر خود رودخانه می‌رسد محاصره می‌شود. به‌طور متوسط در فصل کم‌آبی زمین‌ها به مساحت ۱۱۱٬۰۰۰ کیلومتر مربع از آب پوشیده می‌شود و در فصول بارانی حوزه رودخانه حتی تا ۳۵۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع هم می‌رسد.

نگارخانه

منابع
  1. Tom Sterling: Der Amazonas. Time-Life Bücher 1979, 7th German Printing, p. 19.
  2. موریس پارکر، برتا: فرهنگنامه پارکر، جلد اول. تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین. ترجمه و تنظیم و نگارش زیر نظر رضا اقصی. چاپ اول ۱۳۴۶. (در مالکیت عمومی به خاطر قدمت). مدخل آمازون، رود.
  3. «ARES FAMILY - Greek Mythology». www.theoi.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۰۶.
  4. ARGONAUTICA BOOK 2
  5. "Amazon | Origin And Meaning Of Amazon By Online Etymology Dictionary". 2018. Etymonline.Com. Accessed October 15 2018. https://www.etymonline.com/word/Amazon#etymonline_v_10951.
  6. James Contos; Nicholas Tripcevich (March 2014). "Correct placement of the most distant source of the Amazon River in the Mantaro River drainage". Area. 46 (1): 27–39. doi:10.1111/area.12069.
  7. Penn, James R. (2001). Rivers of the World. ABC-CLIO. p. 8. ISBN 978-1-57607-042-0.

وبگاه دانستنی‌های جغرافیا

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.