ساری گلین

ترانه ساری گلین (به ترکی آذربایجانی: Sarı gəlin)، (به ارمنی: Սարի աղջիկ، ساری آغچیک)، یک ترانهٔ افسانه‌ای فولکلور است که به ترکی آذربایجانی و ارمنی[1] و با نام دامن‌کشان به فارسی خوانده شده‌است. وجه اشتراک این ترانه‌ها ملودی آن در دستگاه بیاتی است و تفاوت‌های فاحشی در متن ترانه آنها در زبانهای مختلف وجود دارد. این ترانه در میان مردم آذربایجان، ارمنیان، ایران و ترکیه گسترده‌است.[1]

نام ترانه

صفت «ساری» (Sarı) در زبان ترکی به معنی «زرد» است.[2]ساری گلین (Sarı gəlin)، نام این ترانه در زبان ترکی آذربایجانی، به معنای «عروس بور» یا «عروس زرین» یا «عروس زردپوش» است.[1]

«ساری» sari (սարի) در زبان ارمنی به معنی «کوه - کوهستان» می‌باشد[3] و آغچیک "aghjik" به معنی دختر.ساری آغچیک (Սարի աղջիկ)، نام این ترانه در زبان ارمنی، به معنی «دختر کوهسار» است.[1][4]

روبرت دانکوف در کتاب «واژه‌های ارمنی در ترکی» :معتقد است کلمه ترکی «ساری» (Sarı) از واژه ارمنی (Sari) گرفته شده‌است؛ و بر زبان ترکی نیز تأثیر گذاشته اشت.[5]؛ واژه ارمنی (Sari) در آهنگ‌های ارمنی به کار رفته‌است.[پانویس 1][6]دیلاور دوزگون[پانویس 2] معتقد است: «رنگ زرد» که در اساطیر ترکی وجود دارد یک عنصر شناخته شده‌است و عبارت «عروس زرد» (sarı gelin) «دختر زرد» (sarı kız) اغلب در ملودی‌های مردمی ترک‌های ساکن ترکیه، بالکان، حتی در میان ازبک‌ها، قزاق‌ها، ترکمن‌ها و تاتارها یافت می‌شود.[7]

نسخه فارسی این ترانه با نام‌های دامن کشان و ساقی می خواران شناخته شده‌است؛ و تنها ملودی آن را استفاده کرده‌است.

ریشه

توافق در ریشهٔ این ترانه، میان افراد مورد بحث است.[1]شانار یورداتاپان، (نوازنده، آهنگساز، ترانه‌سرا، مدافع حقوق بشر) در کتاب «ترکیه: سانسور گذشته و حال» و «ماری کورپه»[پانویس 3] (فعال حقوق بشر، روزنامه‌نگار و عضو یونیسف) در کتاب "Shoot the Singer!: Music Censorship Today" می‌نویسند:ترانه ساری گلین ارمنی است.[پانویس 4][8][9][10]

متن ترانه

ساری گلین (ترکی آذربایجانی)
ترکی آذربایجانیبرگردان فارسی
ساچؽن اوجون هؤرمَزلَرنوک موی بلند را نمی‌بافند
گۆلۆ سولو (قون‌چا) دَرمَزلَرگل تر (شکوفه) را نمی‌چینند
سارؽ گَلێنعروس موطلائی
بو سئوْدا نَه سئوْدا دؽراین عشق چه عشقی‌ست
سَنێ مَنَه وئرمَزلَرتو را به من نمی‌دهند
نئېلێم آمان‌آمانچه کنم امان امان
سارؽ گَلێنعروس موطلائی
بو دَرَه‌نێن اوزونودر بلندای این درّه
چوْبان قاېتار قوزونوای چوپان برّه را بازگردان
قاېتارمازسان قوزونواگر برّه را برنگردانی
اؤلدۆرَم اؤزۆمۆخودم را خواهم کشت
نَه اوْلا بیر گۆن گؤرَمچه شود اگر من روزی ببینم
نازلؽ ېارؽمؽن اۆزۆنۆروی معشوق عزیزم را
نئېلێم آمان‌آمانچه کنم امان امان
سارؽ گَلێنعروس موطلائی
عاشؽق ائل‌لَر آېرؽسؽعاشق از آشنایان به‌دور افتاده
شانا تئل‌لَر آېرؽسؽشانه از موها جدا مانده
آېرؽسؽ بیر گۆنۆنَه دۆزمَزدێمتاب یک روز جدایی‌اش را نداشتم
اوْلدوم ېیل‌لَر آېرؽسؽسالیان است که از او جدا مانده‌ام
نئېلێم آمان‌آمانچه کنم امان امان
سارؽ گَلێنعروس موطلائی

ساری آغچیک (ارمنی)

در ورژن‌های ارمنی و ترکی ترکیه‌ای، مادر یا مادربزرگ دختر، نفرین شده‌است. از دید برخی، شاید به این انگیزه باشد که مادر یا مادربزرگ دختر، مایهٔ این جدایی بوده‌است.[11]

ملودی «ساری آغچیک» به معنی «دختر کوهستان» نامزد گرمی نوازنده ارمنی جیوان گاسپاریان
ارمنی برگردان فارسی
,Վարդ սիրեցի՝ փուշ դառավ

(Դլե յաման. (x3

,Գնաց, ուրիշին առավ

,Ա՜խ, մերըդ մեռնի

,սարի աղջիկ, օ՜յ, օ՜յ

,Քարի աղջիկ, օյ, օյ

,Քար սիրտ աղջիկ, օյ, օյ

,Չար սիրտ աղջիկ

. Գնաց, ուրիշին առավ

. Դլե յաման, լեյլի յար ջան

 عاشق یک رز شدم، خار شد،
دل، ای امان. (۳ بار)

رفت و دیگری را برگزید،
آخ، مادرت بمیره،
تو دختر کوهستان، آی آی،
تو دختر سنگی، آی آی،
تو دختر دلسنگ، آی آی،
تو دختر بددل.

اون رفت و دیگری را گزید.
دل، ای امان. لیلی یار جان.

,Մինուճարիս մեղքացիր

(Դլե յաման, (x3

Թույն մի ածա թեժ վերքիս

,Ա՜խ մերըդ մեռնի

,սարի աղջիկ, օ՜յ, օ՜յ

,Քարի աղջիկ, օյ, օյ

,Քար սիրտ աղջիկ, օյ, օյ

. Չար սիրտ աղջիկ

. Թույն մի ածա թեժ վերքիս

. Դլե յաման, լեյլի յար ջան

 به تنها کودکم رحم کن.
دل، ای امان! (۳ بار)

نمک نپاش به زخم من؛
آخ، مادرت بمیره،
تو دختر کوهستان، آی آی،
تو دختر سنگی، آی آی،
تو دختر دلسنگ، آی آی،
تو دختر بددل.

نمک نپاش به زخم من…
دل، ای امان. لیلی جان، جان.

,Եղնիկ եմ՝ նետը կրծքիս

Դըլե յաման

Տիրել ես խելք ու մտքիս

Ա՜խ մերըդ մեռնի, սարի աղջիկ, օ՜յ, օ՜յ

,Քարի աղջիկ, օյ, օյ

,Քար սիրտ աղջիկ, օյ, օյ

. Չար սիրտ աղջիկ

Տիրել ես խելք ու մտքիս

Դլե յաման, լեյլի յար ջան

 عزیزم، خنجر در دل من،
دل، ای امان. (۳ بار)

تو چیره شدی بر فکر و اندیشهٔ من؛
آخ، مادرت بمیره،
تو دختر کوهستان، آی آی،
تو دختر سنگی، آی آی،
تو دختر دلسنگ، آی آی،
تو دختر بددل.

تو چیره شدی بر فکر و اندیشهٔ من؛
دل، ای امان. لیلی جان، جان.

دامن کشان (فارسی)

دامن کشان،
ساقی می خواران،
از کنار یاران،
مست و گیسو افشان،
می‌گریزد.

در جام می،
از شرنگ دوری،
وز غم مهجوری،
چون شرابی جوشان،
می بریزد.

دارم قلبی لرزان به رهش،
دیده شد نگران.
ساقی می خواران،
از کنار یاران،
مست و گیسو افشان،
می‌گریزد.

دارم چشمی گریان به رهش،
روز و شب بشمارم،
تا بیاید.

آزرده‌دل
از جفای یاری،
بی وفا دلداری،
ماه افسونکاری،
شب نخفتم.

با یادش تا
دامن از کف دادم،
شد جهان از یادم،
راز عشقش در دل
تا نهفتم.

از چشمانش ریزد به دلم
شور عشق و امید.
دامن از کف دادم،
شد جهان از یادم،
راز عشقش در دل
تا نهفتم.

دارم چشمی گریان به رهش.
روز و شب بشمارم
تا بیاید.

خوانندگان نامدار
آواز خوانی عالیم قاسمف در باکو.

در لیست زیر، خوانندگانی که این ترانه را بازخوانیده‌اند، آورده شده‌اند.

نسخه آذری

نسخه ارمنی

ویگن

نسخه فارسی

همچنین، این ترانه در آلبوم به تماشای آب‌های سپید، کار نوازنده‌های برجسته حسین علیزاده و جیوان گاسپاریان (و با خوانندگی افسانه رثایی)، بازخوانی شده بود. این آلبوم، در سال ۲۰۰۶، نامزد دریافت جایزه گرمی برای بهترین موسیقی سنتی جهان شد.[14]

جستارهای وابسته

پانویس ۱
  1. مانند آهنگ (Sari Sirun Yar) به معنی یار زیبای کوهستان
  2. Dilaver Düzgün
  3. Marie Korpe
  4. Even today, very few people know that ‘Sari Gelin’ is an Armenian folk song; similarly ‘Yaylalar’ (one of the favorite songs of Turkish fascists) is also a Kurdish folk song.

پانویس ۲
  1. Conflicts in music in the South Caucasus: The case of Armenians and Azerbaijanis
  2. Learn Turkish - Level 3: Beginner: Volume 1: Lessons 1-25، By Innovative Language Learning.
  3. The Armenian Origin of the Etruscans, By R. Ellis.
  4. By Hambersom Aghbashian Turkish Intellectuals Who Have Recognized The Armenian Genocide: Şanar Yurdatapan
  5. Armenian Loanwords in Turkish, By: Robert Dankoff.
  6. Sari sirun yar بایگانی‌شده در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine, By: "Sayat-Nova" minstrel song ensemble.
  7. «Milli Folklor" : International and Quarterly Journal of Folklore. — Summer 2003، By: Dilaver Düzgün.
  8. Sanar Yurdatapan: Turkish Intellectuals Who Have Recognized The Armenian Genocide, By: gagrule.net.
  9. Turkey: censorship past and present، Şanar Yurdatapan.
  10. Shoot the Singer!: Music Censorship Today, Volume 1، By Marie Korpe.
  11. Ottman history, Episode 35: Sari Galin between Azerbaijan, Armenia and Turkey by Chris Gratien from Georgetown University Podcast بایگانی‌شده در ۳۰ اکتبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine and Pdf بایگانی‌شده در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
  12. Selda Bağcan (2015-01-11), Selda Bağcan - Sarı Gelin, retrieved 2019-07-02
  13. پریسا ارسلانی - برنامه کوک، استانبول، بی‌بی‌سی فارسی
  14. "Hossein Alizadeh". GRAMMY.com. 2019-02-15. Retrieved 2019-03-11.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.