شاهین سرکیسیان
شاهین سرکیسیان (زاده ۱۲۸۹ خورشیدی در وارنا، بلغارستان - درگذشته ۱۳۴۵ در تهران) کارگردان تئاتر و نمایش‌نامه‌نویس ارمنی‌تبار اهل ایران و پایه‌گذار تئاتر نوین ایران در ۱۳۳۷ خورشیدی بود.
| شاهین سرکیسیان | |
|---|---|
 آربی اوانسیان و شاهین سرکیسیان. در کتابخانهٔ باشگاه آرارات، گروه تئاتر آرمن | |
| زادهٔ | ۱۲۸۹ خورشیدی وارنا، بلغارستان |
| درگذشت | ۶ آبان ۱۳۴۵ تهران، ایران |
| آرامگاه | گورستان دولاب[1] |
| ملیت | ایرانی ارمنی‌تبار |
| پیشه | کارگردان تئاتر و نمایش نامه نویس |
| شناخته‌شده برای | پایه‌گذار تئاتر نوین ایران در سال ۱۳۳۷ |
سرگذشت
شاهین سرکیسیان در سال ۱۲۸۹ خورشیدی (۱۹۱۰ میلادی در شهر وارنا بلغارستان چشم به جهان گشود.[2] پدر وی از ارمنی‌های ایران و مادرش از ارمنی‌های بلغارستان بود.[3]
سرکیسیان تحصیلات خویش را در فرانسه و در رشتهٔ حقوق کسب نمود و لیکن مدت زمان اندکی در این رشته فعالیت کرد.[4]
وی از سنین نوجوانی و تحصیل در فرانسه شیفتهٔ هنر تئاتر گردید.[5] پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۱۵ خورشیدی (۱۹۳۶ میلادی) به عنوان منتقد هنری در نشریهٔ «ژورنال دو تهران» مشغول به کار شد و همزمان همکاری خویش را با گروه‌های تئاتر «فردوسی» «سعدی» و «آناهید» آغاز نمود.[6]
در اوایل سال‌های ۱۳۳۰ خورشیدی (۱۹۵۱ میلادی) با همکاری عده‌ای از جوانان علاقمند به تئاتر، از جمله خجسته کیا، علی نصیریان، جمشید لایق، عباس جوانمرد، بیژن مفید و جعفر والی شروع به تمرین نمایش نامه‌هایی از ادبیات جهان و تشکیل جلسات بحث و گفتگو پیرامون مسایل مطرح در تئاتر معاصر و به‌طور کلی هنر تئاتر می‌کنند.[7]
شاهین سرکیسیان به زبان‌های فرانسه و روسی مسلّط بود و با زبان ایتالیایی نیز آشنایی داشت.[8] بدین جهت وی شروع به ترجمهٔ متون نمایشی و مقالات هنری از این زبان‌ها کرد که حاصل آن ترجمهٔ نمایشنامه‌های «عقاب دو سر» (اثر ژان کوکتو) و «مرغ دریایی» (اثر چخوف) می‌باشد.[9]
فعالیت هنری وی در ایران از سال ۱۳۳۳ خورشیدی (۱۹۵۴ میلادی) شروع شد و در سال ۱۳۳۵ خورشیدی (۱۹۵۶ میلادی) گروه هنر ملی را پایه‌گذاری نمود.[10] تشکیل این گروه را می‌توان پایه‌گذاری تئاتر مدرن در ایران به شما آورد.[11]
بسیاری از هنرمندان تئاتر و سینمای ایران فعالیت کارشان را با همکاری در این گروه آغاز نمودند و تجربه اندوختند که از آن جمله می‌توان به علی نصیریان و عباس جوانمرد اشاره نمود.[12]
شاهین سرکیسیان همچنین نقش بسزایی در پیشرفت هنر تئاتر نزد ارمنی‌های ایران داشت و حاصل کوشش وی تربیت کارگردانان و بازیگرانی شاخص می‌باشد که از آن جمله می‌توان به آربی اُوانسیان اشاره نمود.[13] شاهین سرکیسیان در سال ۱۳۴۵ خورشیدی (۱۹۶۶ میلادی) دیده از جهان فروبست.[14]
نمایش‌ها
به کارگردانی سرکیسیان[15][16]
| تاریخ نمایش | نام | نویسنده | مترجم | جای | توضیحات |
|---|---|---|---|---|---|
| (۱۳۴۰) ۱۹۶۱ | بازی عشق | آرتور شنیتسلر | طراح صحنه و لباس | ||
| کشتی بنام پایداری | شارل ویدراک | طراح صحنه و لباس | |||
| قفس | یوجین اونیل | طراح صحنه و لباس | |||
| آرمنوهی | آلکساندر شیروانزاده | طراح صحنه و لباس | |||
| (۱۳۴۱) ۱۹۶۲ | چاقو | رافائل پاتکانیاناقتباس برای صحنه: آربی اوانسیان | طراح صحنه و لباس | ||
| مازیار | صادق هدایت | طراح صحنه و لباس | |||
| تلف‌شدگان | لنورمان | طراح صحنه و لباس | |||
| شکار لالوار | واهان میراکیاناقتباس برای صحنه: آربی اوانسیان | طراح صحنه و لباس | |||
| (۱۳۴۲) ۱۹۶۳ | بانوی سپیده‌دم | کازونا | طراح صحنه و لباس | ||
| دایی وانیا | آنتون چخوف | طراح صحنه و لباس | |||
| قوی‌تر ° | آوگوست استریندبری | طراح صحنه و لباس | |||
| قبل از ناشتائی ° | یوجین اونیل | طراح صحنه و لباس | |||
| آواز قو ° | آنتون چخوف | طراح صحنه و لباس | |||
| برای شرف | آلکساندر شیروانزاده | طراح صحنه و لباس | |||
| چنگال | صادق هدایت | طراح صحنه و لباس | |||
| محلل | صادق هدایت | طراح صحنه و لباس | |||
| مرده‌خورها | صادق هدایت | طراح صحنه و لباس | |||
| افول | اکبر رادی | طراح صحنه و لباس | |||
| (۱۳۴۳) ۱۹۶۴ | در انتظار گودو | ساموئل بکت | طراح صحنه و لباس | ||
| (۱۳۴۵) ۱۹۶۶ | روزنه آبی | اکبر رادی | طراح صحنه و لباس / همزمان با درگذشت شاهین سرکسیان به یاد او |
به کارگردانی دیگران
| عنوان اثر | پدیدآورنده | پدیدآورنده | کارگردان | محل اجرا | طراح صحنه و لباس |
|---|---|---|---|---|---|
| رام کردن زن سرکش | ویلیام شکسپیر | جورج کوئین بی | آری | ||
| سیر طولانی روز در دل شب | یوجین اونیل | جورمه کوئین بی | آری | ||
| به یاری پروردگار | (۱۳۴۵) ۱۹۶۶ | هاکوب اوشاکان | آربی اوانسیان | آری |
- مرغ دریایی (آنتوان چخوف)
- محلل (۱۳۳۴ صادق هدایت)
- مرده خورها (صادق هدایت)
- پوشاندن آنان که برهنه‌اند (لوئیجی پیراندلو)
- کسب و کار خانم وارن (برنارد شاو) اجرا نشد
- کشتی به نام تصمیم، (شارل و یلدراک)
- قفس نهنگ (یوجین اونیل)
- آرمنوهی (الکساندر شیروانزاده)
- چاقو (۱۳۴۱ رافائل پادگانیان)
- مازیار (۱۳۴۱ صادق هدایت)
- ناموفق‌ها (۱۳۴۱ هانری رنه لنورمان)
- شکار لالوار (۱۳۴۱ واهان میراکیان)
- دایی وانیا (۱۳۴۲ آنتوان چخوف)
- قوی تر (۱۳۴۲ اگوست استریندبرگ)
- پیش از صبحانه (۱۳۴۲ یوجین اونیل)
- آوای قو (آنتوان چخوف)
- برای شرف (۱۳۴۲ الکساندر شیروانزاده) اجرا نشد
- گل روی لب (۱۳۴۲ لوئیجی پیراندلو)
- بازی عشق (آرتور شنیتسلر)
- در راه کاردیف (۱۳۴۳ یوجین اونیل)
- چنگال (۱۳۴۳ صادق هدایت)
- در انتظار گودو (۱۳۴۳ سامول بکت) اجرا نشد
- بهارهای از دست رفته (۱۳۴۳ پل واندنبرگ)
- روزنه آبی (۱۳۴۵ اکبر رادی) بعد از مرگ کارگردان اجرا شد
ترجمه و نگارش کتاب‌های
- جنوب، اثر ژولین گرین
- رسمر سهلم، اثر هنریک ایپسن
- طبقه ششم، اثر آلفرد ژاری
- عقاب دوسر، اثر ژان کوکتو
- مادموازل ژولی، اثر اوت استریندبرگ (توسط آربی آوانسیان اجرا شده‌است)
- مارگریت، اثر آرمان سالاکرو
- مایا، اثر سیمون گانتیلئیون
- دختر دهاتی، اثر کلیفورد اودتس
- تخیلات یک مغز، اثر ژان ویکتور پلون
- باد سام، اثر آگوت استریندبرگ
- قمارباز، اثر فرانسوا گروسور
- ترجمه بخشی از آثار استانیسلاوسکی
- ترجمه مقاله‌های متعدد دربارهٔ تئاتر و نقد نمایش‌ها و روزنامه‌ها.
نگارخانه
گروه تئاتر آرمن، شاهین سرکیسیان نفر وسط نشسته و لوریک میناسیان ردیف وسط ایستاده نفر اول از سمت چپ
پانویس
- «تور عکاسی آرامستان ارامنه واقع در منطقه دولاب». شورای خلیفه‌گری ارامنه تهران.
- لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی.
- لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۲۸.
- لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۲۸.
- لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۲۸.
- لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۲۸.
- لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۲۸.
- لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۲۸.
- لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۲۸.
- لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۲۸.
- لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۲۸.
- لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۲۸.
- لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۲۹–۴۲۸.
- لازاریان، دانشنامه ایرانیان ارمنی، ۴۲۹.
- ، تئاتر ملی: یعنی یک تئاتر ایرانی - گزارش مراسم بزرگداشت شاهین سرکیسیان به مناسبت نودمین سالگرد تولد او.
- یاد ایام/ این هفته: آربی آوانسیان.
منابع
- ایوبی، وحید (۱۳۸۶). شاهین سرکیسیان (کارگردانان تئاتر معاصر ایران ۱). نشر تجربه.
- شیدفر، علی. «به بهانه انتشار کتاب «شاهین سرکیسیان» بنیانگذار تئاتر نوین ایران، ادای دین». دریافت‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۸.
- علیزاد، علی اکبر (۱۳۸۵). «سفر شاهین سرکیسیان، بنیانگذار تئاتر نوین ایران». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال دهم (۳۸). دریافت‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۸.
- لازاریان، ژانت د (۱۳۸۲). «تئاتر». دانشنامه ایرانیان ارمنی. تهران: انتشارات هیرمند. ص. ۴۲۹–۴۲۸. شابک ۹۶۴-۶۹۷۴-۵۰-۳.
- میثاق، کاوه (۱۳۶۷). «مرگ در پاییز: یادی از شاهین سرکیسیان». چیستا (۵۲): ۹۸–۱۰۶.
- یونانسیان، ایساک (۱۳۹۵). «یادی از شاهین سرکیسیان». فصلنامه فرهنگی پیمان (۷۷). دریافت‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۸.
- «رونمایی از مجموعهٔ روزنهٔ آبی نکوداشت شاهین سرکیسیان پایه‌گذار تئاتر نوین ایران». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال بیستم (۷۷). ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۸.
- «چند نکته دربارهٔ کتاب «شاهین سرکیسیان، بنیانگذار تئاتر نوین ایران» (مردی که تئاتر را با حروف بزرگ می‌دید)». دریافت‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۸.
- «شاهین سرکیسیان روزنه‌ای رو به امید / یادداشت دولت‌آبادی برای سالروز درگذشت بنیانگذار تئاتر ملی». دریافت‌شده در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۸.
- هایراپطیان، میشا (۱۳۸۵). «سرکیسیان و هنر او». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال دهم (۳۸). دریافت‌شده در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۸.
- «تئاتر ملی: یعنی یک تئاتر ایرانی - گزارش مراسم بزرگداشت شاهین سرکیسیان به مناسبت نودمین سالگرد تولد او». نمایش (۲۴ و ۲۵): ۸۵. ۱۳۷۸.
- Brisbane, Katherine; Chaturvedi, Ravi; Majumdar, Ramendu; Pong, Chua Soo; Tanokura, Minoru. The World Encyclopedia of Contemporary Theatre. Volume 5: Asia/Pacific. p. 206.