رافائل پاتکانیان
رافائل گابریلی پاتکانیان (به ارمنی: Ռափայել Գաբրիելի Պատկանյան) با نام ادبی کامار کاتیبا (به انگلیسی: Kamar Katiba) (زاده ۸ نوامبر ۱۸۳۰ – درگذشته ۲۲ اوت ۱۸۹۲)، شاعر و نویسنده، آموزگار و کنشگر اجتماعی اهل ارمنستان بود.
رافائل پاتکانیان Raphael Patkanian | |
|---|---|
 | |
| زاده | ۸ نوامبر ۱۸۳۰ Nor Nakhichevan، امپراتوری روسیه |
| درگذشته | ۲۲ اوت ۱۸۹۲ (۶۱ سال) Nor Nakhichevan، امپراتوری روسیه |
| تخلص | Kamar Katiba |
| پیشه | شاعر، نویسنده و کنشگر اجتماعی |
| ملیت |  ارمنی |
| پدر و مادر | گابریل |
زندگی‌نامه
پاتکانیان فرزند گابریل پاتکانیان است. او یکی از افرادی بود که توانست آرمان آزادی‌خواهانه و بشردوستانهٔ ملی ارمنی را اوج و ترقی ببخشد.[1]
پاتکانیان در سال ۱۸۵۲ هنگامی که در دانشگاه دولتی مسکو تحصیل می‌نمود باشگاهی ادبی را به اتفاق دیگر دانشجویان ارمنی تأسیس نمود. بین سال‌های ۱۸۵۵ تا ۱۸۶۰ در دانشگاه سن پترزبورگ در رشته زبان‌های شرقی تحصیل می‌نمود.
از نخستین کسانی بود که به آموزش کودکان پیش دبستانی پرداخت.[2] او کودکستانی برای کودکان ارمنی بنیاد نهاد و کوشید با نوشتن کتاب‌های ساده برای این گروه سنی، آنها را با طبیعت و محیط اطراف خود آشنا کند.[2] پاتکانیان همچنین بنیانگذار مدرسه ای برای کودکان تهیدست بود که در آن پیشه‌های گوناگونی همچون کفاشی، آهنگری و نجاری آموزش داده می‌شد.[2] او کتاب‌های درسی گوناگونی منتشر کرده‌است که آزگایین یِرکاران هایوتس (دفتر سرودهای ملی ارمنیان) و نور آیبناران هایکاکان (الفبا آموز جدید ارمنی) از شناخته‌ترین آنها هستند.[2] پاتکانیان، رابینسون کروزوئه را نیز به زبان ارمنی ترجمه کرده‌است.[2]
رافائل پاتکانیان با پیروی از نظرات هنری و زیبایی‌شناسانهٔ خاچاطور آبوویان، شعر را از «پرسه گردی در آسمان‌ها» به زمین کشاند و به ذهن و زندگی مردم ساده و زحمتکش نزدیک تر شد. پاتکانیان راهی را که آبوویان در زمینهٔ آفرینش شعر و داستان کوتاه گشود بود، هموارتر کرده و ادبیات ارمنی را غنای بیشتری بخشید.[1]
شعرها و نوشته‌های پاتکانیان حاوی درونمایه های میهن‌پرستی، آزادی‌خواهی، انسان‌دوستی و مبارزه و پیکار بر ضد دشمنان مردم و زندگی است.[1] حوادث تاریخی نیمهٔ دوم قرن نوزدهم با همهٔ جزئیات، و بیم‌ها و امیدهای مردم، در آثار وی بازتاب می‌یابد و او در آثارش می‌کوشد مظاهر فریب و ستم عقب‌ماندگی اجتماعی را به باد انتقاد گرفته و مبارزهٔ مردم برای رهایی و نیکبختی را ستایش کند.[1]
در آثار پاتکانیان «انسان بزرگ» انسانی است که زندگی و جانش را فدای «انسان‌ها» می‌کند.[1] برخی اشعار وی، برانگیزاننده مفاهیمی همچون عشق به میهن، آزادی‌خواهی و درک ضرورت آزادی بوده و تاثیر اشعار وی در توده‌های مردم سبب خودآگاهی ملی و احساسات میهن پرستانه می‌شد.[1] آثار پاتکانیان عموما حاوی درونمایه مبارزه با استبداد و آگاهی دادن به مردم بود و از نگاه بسیاری از علاقه مندانش، آثار وی در افراشته نگاهداشتن پرچم آزادی‌خواهی ملی ارامنه نقش مهمی داشت.[1]
این شاعر ارمنی به سبب انتقاد از بی‌عدالتی‌ها، پیوسته از سوی دشمنانش تحت فشار و آزار قرار داشت و پاسخش به آزاردهندگان و دشمنان این بود:[3]
«من تا زمانی که زشتی و پلیدی در جهان موج می‌زند، دست از نوشتن برخواهم دااشت! نه تشویق و نه تکفیر! نه تطمیع و نه ارعاب! تا در سرم عقل و در سینه ام قلب است، من خواهم نوشت! وای بر آن کسی که بکوشد تا قلم را از دست من بدر آورد … چرا که قلم من به خاطر نیکبختی و افتخار ملت من است!»
رافائل پاتکانیان سال‌های آخر عمرش را صرف آموزگاری و تربیت کودکان و سرودن شعر کودکان کرد.[4]
با نوشتن کتاب‌های ساده برای کودکان، آنها را با طبیعت آشنا می‌کرد. او برای کودکان شعرهایی سروده‌است که بیشتر درونمایهٔ اخلاقی دارد. سرودهای «خراد» (اندرز), «دخور یرخا» (کودک غمگین), و «وارژادون» (مدرسه) از این دست آثار اوست. او کتاب‌های آموزشی «آزگایین یرکاران هایوتس (دفتر سرودهای ملی ارامنه) و «نور آیبناران هایکاکان (الفبا آموز جددی ارمنی) را نیز نوشت. پاتکانیان برای نخستین بار در ادبیات ارمنی «رابینسون کروزوئه» را ترجمه کرده‌است.
درگذشت
در سال ۱۸۹۲، رافائل پاتکانیان پس از ۴۲ سال فعالیت به عنوان معلم، مؤلف و ویرایشگر در سن ۶۱ سالگی درگذشت.
کتاب‌شناسی
- آثار اولیه وی در سال‌های ۵۱–۱۸۵۰ در مجله هفتگی «آرارات» به چاپ رسیدند که عبارتنداز:
- «Պանդուխտ հայ ի Փարեզ»
- «Առավոտյան երգ շինակաց»
- «Երեկոյան երգ շինակաց»
- «Հայոց գինի»
- «Թիֆլիսի քեֆ»
- اشک‌های ارس
جستارهای وابسته
پانویس
- Ստեփանյան, Գառնիկ (1973). Կենսագրական բառարան. Ա. Երևան: «Հայաստան» հրատարակչություն. p. 9–10. ISBN 978-5-550-00265-0.
- Bardakjian, Kevork B. (2000). A Reference Guide to Modernb Armenian Literature, 1500-1920. Detroit: Wayne State University Press.
- Գրիգոր Գապասախալյան at Avproduction.am
- Armenian Soviet Encyclopedia. Yerevan.
- Hacikyan, A. J.; Basmajian, Gabriel; Franchuk, Edward S.; Ouzounian, Nourhan (2005). The Heritage of Armenian Literature: From the Eighteenth Century to Modern Times. Detroit: Wayne State University Press. ISBN 978-0-8143-3221-4.
منابع
- Ռափայել Պատկանյան at Avproduction.am
- نوری‌زاده، احمد (۱۳۸۴). صد سال شعر ارمنی: از اواخر قرن نوزدهم تا اواخر قرن بیستم. تهران: نشر چشمه. ص. ۴۱–۱۴۰.
- خاچیکیان، لیا (۱۳۸۱). «آشنایی با بنیاد پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان ایران». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال ششم (۲۱). دریافت‌شده در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۸.
- Walker، Christopher J. (۱۹۹۰). Armenia:The Survival of a Nation. ص. ۴۲۴.
- "Raphael Patkanian".
- "Ռափայել Պատկանյան".
- "Raphael Patkanian - Poems - ArmenianHouse".
- A. J. Hacikyan, ed. (2005). The Heritage of Armenian Literature: From the Eighteenth Century to Modern Times. Detroit: Wayne State University Press. pp. 316–18. ISBN 978-0-8143-3221-4.
- Walker، Christopher J. (۱۹۹۰). Armenia:The Survival of a Nation. ص. ۴۴۱.
