شهرستان ایوان
شهرستان ایوان در شمال استان ایلام قرار دارد و مرکز آن شهر ایوان است. از شمال به استان کرمانشاه و شهرستان اسلام‌آباد غرب از خاور به شهرستان چرداول و از باختر به شهرستان گیلانغرب و قصرشیرین و کشور عراق محدود است. فاصله این شهرستان تا مرکز استان ایلام ۳۰ کیلومتر تا کرمانشاه ۱۳۰ کیلومتر و تا مرز عراق از پایانه مرزی سومار ۸۳ کیلومتر است.
| ایوان | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | ایلام |
| شهرستان | ایوان |
| بخش | مرکزی و زرنه |
| نام(های) دیگر | جویزر |
| نام(های) پیشین | آریوجان |
| سال شهرشدن | ۱۳۴۳[1] |
| مردم | |
| جمعیت | ۴۹۴۹۱ نفر، سال ۱۳۹۵[2] |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | ۱۱۴۰ متر از سطح دریا |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | بیش‌ترین درجه حرارت ۳۴ درجه و کم‌ترین درجه حرارت ۱۰- |
| میانگین بارش سالانه | ۶۹۲ میلی‌متر |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | کامران حسنی |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۸۴–۳۳۲ |
| وبگاه | http://eivanian.ir/ |
آب و هوای ایوان معتدل و نیمه مرطوب است. بیش‌ترین درجه حرارت ۳۴ درجه و کم‌ترین درجه حرارت ۱۰- و میزان بارندگی ۶۹۲ میلی‌متر است.[3] این شهرستان دارای کوه‌هایی به نام بانکول، مانشت و شیره زول است که پوشیده از جنگلهای انبوه بلوط، بنه، زالزالک، و بادام کوهی است و انواعی از گیاهان دارویی و گل‌ها در طبیعت آن یافت می‌شود. دارای چشمه‌ها و رودخانه‌ای به نام گنگیر می‌باشد. این منطقه گاهی از نواحی مورد آسیب ریزگردها است.[4]
وجه تسمیه
گ. ب. آکوپف کردشناس و ایران‌شناس اهل ارمنستان شوروی در مقالۀ کردان گوران، نام ایوان را به دورۀ سومر مربوط دانسته و آن را نامی ریشه‌دار و کهن می‌داند.[5]
از نظر لغوی ایوان دارای معانی گوناگونی است مانند:صفه و طاق -خانه پیش گشاده-درگاه-طاق بلند و نشستن گاه پادشاهان می‌باشد.
تاریخچه
شهر تاریخی زرنه از توابع این شهرستان است. این منطقه در گذر زمان به اسامی مختلفی مشهور بوده‌است. هنری راولینسون در سفرنامه خود در مورد ایوان چنین می‌نویسد:
«چنین به نظر می‌رسد که جلگه آریوخ قدیمی‌ترین نام برای منطقه ایوان بوده تا قبل از قرن سیزدهم میلادی اینجا به نام آریوحان شهرت داشته‌است.»
بنیامین تودله از این منطقه به عنوان آرین یاد می‌کند. به نظر می‌رسد پیش از حمله اسکندر مقدونی نام آریوخ به سبد sabad که جمع آن سبدان sabadan است تغییر نموده‌است که با پیشوند ماه و به صورت ماه سبد یا ماسبدان درآمده‌است».
این منطقه در زمان تسلط اردشیر بابکان، اولین پادشاه ساسانی، یکی از مناطق ماه سبدان بوده که هنگام تسلط مسلمانان، اعراب دو کلمه ماه و سبدان را با هم ترکیب نموده و حرف «د» را به «ذ» تبدیل نموده و آن را ماسبذان نامیدند.
ابودلف در سفرنامه خود می‌نویسد:
«از طرز به سوی راست به ماسبذان و مهرجان قذق می‌روند که شامل شهرهای متعدد از جمله آریوحان است. این شهر، در دشتی میان کوه‌های پر از درخت واقع است و آب آن به «بندنیجین» که نام شهر امروزی مندلی در کشور عراق است، می‌ریزد».
تنها رودخانه‌ای که آب آن به مندلی می‌ریزد آب رودخانه گنگیر است که از ایوان سرچشمه می‌گیرد. پس طبق نظر ابودلف این منطقه آریوحان نام داشته‌است.
قبل از ورود رضاخان به ایوان این شهر جوی دزد یا جودز نامیده می‌شد و هنگام ورود رضا خان به ایوان نام جوی زر را برای مرکز شهر انتخاب کرد و بعد به نام باغ شاه معروف گردید. آنگاه دوباره لفظ ایوان بر مرکز شهر اطلاق گردید که الآن به همین نام شناخته می‌شود.
تقسیمات کشوری
این شهرستان دارای دو بخش و ۴ دهستان است:
- دهستانهای بخش مرکزی:
نقاط شهری: ایوان
- دهستانهای بخش زرنه:
- دهستان کلان
- دهستان تَرَن
نقاط شهری: زرنه
جاذبه‌های گردشگری
در این شهر تپه‌های باستانی مربوط به دوره ساسانی مانند: تپه محمد زمان واقع در روستای نرگسی و…، قبرستان هلوچ، طاق شیرین و فرهاد، آتشکده سیاهگل و… موجود است.
از مراکز زیارتی این شهرستان به امامزاده سید عبدالله و مقبره حاجی حاضر می‌توان اشاره کرد
منطقه رنو: منطقه‌ای جنگلی میان شهرستان ایلام و شهرستان ایوان است که جاذبه‌های طبیعی و مکان‌های تفریحی بسیاری دارد.
جمعیت
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان ایوان در سال ۱۳۹۵ برابر با ۴۹۴۹۱ نفر بوده‌است.[2]
منابع اقتصادی
صنایع و معادن
در این شهرستان معادن زغال سنگ (بیتومین)، گچ، شن و ماسه نیز بیشتر در اطراف رودخانه گنکیر وجود دارد. از مهم‌ترین صنایع دستی در شهرستان ایوان غرب می‌توان به بافت جاجیم، گلیم و گلیم نقش برجسته، فرش کرک و ابریشم، سیاه چادر، نمد مالی و… اشاره کرد. در این شهرستان جاجیم (موج) بافی نیز رواج بسیاری دارد که از آن برای زیبایی منازل و رخت خواب پیچ و… استفاده می‌کنند و بیشتر توسط مردان بافته می‌شود و مواد مصرفی آن از پشم یا کاموا است.
کشاورزی
اقتصاد ایوان مبتنی بر کشاورزی و دامداری است. آب کشاورزی از رودها و چاه‌های عمیق فراهم می‌شود و محصولات کشاورزی آن عبارتند از: گندم، جو، تره بار، ذرت، سیب زمینی، گلابی، انار، انگور، هلو، زرد آلو. از محصولات کشاورزی معروف آن می توان به گوجه خوران و انگور سیاهگل اشاره کرد.
گیاهان دارویی: در ارتفاعات و دشتهای ایوان، انواعی از گیاهان با خواص دارویی شناخته شده می‌رویند که می‌توان به این موارد اشاره کرد: گۆله چه‌رمێ (بابونه)، گل گاو زبان، کاسنی، به‌ڕه‌زا (آویشن)، گایه‌مه (گل ماهور)، علف مار، مورت، اسپرس، سوسنبر، گۆله تیون (شقایق)، کهورک
گیاهان خوراکی: که‌نگر (کنگر)، خارچگ (قارچ)، تووڵیه (پنیرک)، پاقازه (غازیاغی)، سه‌ڵمانه (سلمه تره)، پیوشگ، شنگ، کیوز (علف چشمه)، وه‌نگی (گنور)، چه‌ورگی (خردل)، هه‌پوولک (شیر مرغ)، هه‌ڵه‌ڕه‌زگی (تاجریزی)، دگانتێژکه‌ره (خرفه)، چه‌و بازه (گاو چاق کن)، گاپه‌نام (گول تودری)، گێڵاخه (تره کوهی).
گیاهان معطر ادویه‌ای: هه‌زوه (آویشن)، ئالت کیوه (فلفلک وحشی)، چه‌ویر
گیاهان با موارد استفاده صنعتی: گون، شیرین بیان
مراکز آموزشی
مشاهیر
- خان منصور و شاکه
منابع
- «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». وبگاه رسمی وزارت کشور ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در مرداد ۱۳۹۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=را بررسی کنید (کمک) - «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
- اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.
- «ایرنا - ریزگردها مدارس نوبت صبح مهران و ایوان را تعطیل کرد». خبرگزاری جمهوری اسلامی. ۲۰۱۷-۰۵-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۵-۰۵.
- آکوپف، گ. ب. ۱۳۸۶. کردان گوران، ترجمۀ سیروس ایزدی، در کردان گوران و مسئلۀ کرد در ترکیه: از آغاز جنبش کمالیان تا کنفرانس لوزان، تهران: زوّار، چاپ اول، صص ۱۰۱-۳۷؛ ص ۷۱.
- دیوان کامل شاکه و خان منصور - علیرضا خانی - انتشارات صلاح الدین ایوبی ارومیه - ۱۳۷۹ - شابک ۹۶۴۷۲۱۹۰۶۷ محل نگهداری کتابخانهٔ ملی ایران به شمارهٔ .۲۱۵۲۵–۷۹ م
- سایت خبری، فرهنگی، هنری ایوانیان
جستارهای وابسته
| مرکز |  موقعیت استان ایلام در ایران  کاخ فلاحتی  کوه قلاقیران | |
|---|---|---|
| شهرستانها | ||
| شهرها | ||
| جاذبه‌های گردشگری |
| |