فضاپیمای کلمبیا

شاتل فضایی کلمبیا (به انگلیسی: Space Shuttle Columbia) نام یکی از فضاپیماهای سازمان هوانوردی و فضایی ملی آمریکا (ناسا) بود که در سال ۲۰۰۳ در بازگشت از ایستگاه بین‌المللی فضایی و در بیست و هشتمین مأموریت فضایی خود (ماموریت اس‌تی‌اس-۱۰۷) به همراه هفت فضانورد از کشورهای آمریکا، اسرائیل و هندوستان در حال بازگشت به جو زمین منفجر شد و تمام سرنشینان آن کشته شدند.

نمایی از فضاپیمای کلمبیا در حال جدا شدن از پایگاه فضایی جان اف کندی و پرتاب به فضا.
فضاپیمای کلمبیا در مأموریت اس‌تی‌اس-۱

فضاپیمای کلمبیا نخستین شاتل فضایی مورد استفاده در ناوگان فضایی ناسا بود؛ و نخستین مأموریت فضایی خود را از ۱۲ تا ۱۴ آوریل ۱۹۸۱ میلادی (برابر با ۲۳ تا ۲۵ فروردین ۱۳۶۰ شمسی) با موفقیت به پایان رساند.

تاریخچه

عملیات ساخت فضاپیمای کلمبیا در ابتدا به سال ۱۹۷۵ در پالم دیل، کالیفرنیا آغاز شد. نام‌گذاری فضاپیما به کشتی «کلمبیا» که در بوستون نگهداری می‌شود برمی‌گردد. رابرت گری، کاپیتان کشتی، با «کلمبیا» به کاوش در قسمت‌های شمال غربی اقیانوس آرام پرداخت و بعدها با این کشتی زمین را دور زد و نام خود را به عنوان نخستین آمریکایی که با کشتی‌رانی به دور زمین چرخیده‌است ثبت کرد. نام این شاتل همچنین به «کلمبیا»، نام ماژول فرماندهی آپولو ۱۱ نیز برمی‌گردد.

پس از عملیات ساخت، در ۲۵ مارس ۱۹۷۹ میلادی به پایگاه فضایی کندی منتقل شد تا برای نخستین پرتاب آماده شود. در ۱۹ مارس ۱۹۸۱ در خلال آماده‌سازی برای تست زمینی، پنج کارگر که با گاز نیتروژن مشغول پاکسازی بودند دچار اختناق شده و دو نفر از آنان جان خود را از دست دادند.

فاجعه کلمبیا
نمونه ای از فوم مخزن خارجی شاتل فضایی

سانحه‌ای که پس از اتمام مأموریت اس‌تی‌اس-۱۰۷ در فضا و هنگام عبور از جو زمین برای شاتل کلمبیا رخ داد منجر به کشته شدن همهٔ هفت سرنشینش شد. این سانحه که در یکم فوریه، ۲۰۰۳ رخ داد باعث به تعویق افتادن سفرهای فضایی شاتل‌های ناسا تا ژوئن ۲۰۰۵ میلادی شد.

دلایل انهدام

هنگام پرتاب شاتل به فضا، قطعه‌ای ۷۵۰ گرمی از فوم محافظ حرارتی مخزن خارجی شاتل فضایی شاتل کنده شد و به موزاییک کامپوزیت کربن-کربن عایق حرارت بال چپ اصابت کرد. برخورد این قسمت باعث ایجاد شکافی در لبه حمله بال شد و هنگام بازگشت به زمین و در جو که شاتل با گرمای زیادی روبرو بود، دمای زیاد و گازهای گرم باعث شکسته شدن بال از داخل و در نتیجه تکه‌تکه شدن شاتل شد.[1]

آزمایش پرتاب فوم به ماکت بال چپ. کاشی سرامیکی کامپوزیت کربن-کربنی مورد آزمایش از یک شاتل دیگر گرفته شده که سابقه پرواز مشابهی با کاشی دخیل در سانحه داشته‌است.

بررسی فیلمها و عکسهای پرتاب شاتل، نگرانیهایی را در مورد امکان آسیب رساندن این فومها به شاتل در میان مهندسان ایجاد کرده بود و حتی اینان تلاش کرده بودند که از وزارت دفاع آمریکا (فرماندهی راهبردی ایالات متحده آمریکا) خواسته شود تا عکسهایی را از شاتل در حال گردش مداری تهیه کند، اما مدیران ناسا که نگران ایجاد تأخیر در نتیجه مانورهای مورد نیاز برای عملیات عکسبرداری بودند با این عملیات مخالفت کرده بودند.[2]

قطعات پیداشده از لاشه کلمبیا

در پی این حادثه تمام فضانوردان شاتل، که هفت نفر بودند جان باختند. در فضاپیمای کلمبیا امکانی برای انجام تعمیرات فضایی در حین گردش مداری وجود نداشت. برخی معتقدند که در صورت کشف آسیب دیدگی موزاییک عایق این امکان بود که فضاپیمای آتلانتیس که در حال آماده‌سازی برای مأموریت عادی اس‌تی‌اس-۱۱۴ بود، سریعاْ پرتاب شود و در کنار کلمبیا پهلوگیری کند و فضانوردان کلمبیا را با راهپیمایی فضایی به آن منتقل کنند. استفاده از ایستگاه فضایی بین‌المللی امکانپذیر نبود، زیرا سوخت کلمبیا برای رسیدن به مدار ایستگاه فضایی بین‌المللی کافی‌نبود.

جداشدن فوم از مخزن سوخت خارجی، چندین بار در ماموریتهای پیشین ناسا نیز اتفاق افتاده بود و معمولاً جداشدن و برخورد فوم و یخ از تانکر خارجی منجر به صدمه دیدن کاشیهای عایق حرارتی شاتل می‌شد، اما از آنجا که فضاپیماهای پیشین بدون حادثه از سفر فضایی برگشته بودند، مدیریت ناسا به بررسی و پیشگیری جدی این مشکل نپرداخته بود.

نشان‌های مأموریت
نشان‌های مأموریت فضاپیمای کلمبیا
STS-61-E (مأموریت لغو شد)
STS-58
STS-65
اس‌تی‌اس-۱۱۸ (این عملیات به دلیل از دست رفتن کلمبیا در حین اس‌تی‌اس-۱۰۷ با شاتل اندور انجام شد)
اس‌تی‌اس-۱۲۱ (این عملیات به دلیل از دست رفتن کلمبیا در حین اس‌تی‌اس-۱۰۷ با شاتل دیسکاوری انجام شد)

جستارهای وابسته

منابع
  1. Columbia Accident Investigation Board page 62 http://s3.amazonaws.com/akamai.netstorage/anon.nasa-global/CAIB/CAIB_lowres_chapter3.pdf accessdate=May 6, 2018
  2. Columbia Accident Investigation Board (2003). "CAIB page 153 (PDF)" (PDF). Archived from the original (PDF) on May 16, 2011. Retrieved December 17, 2010.

Wikipedia contributors, "Space Shuttle Columbia disaster," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Space_Shuttle_Columbia_disaster&oldid=183512070 (accessed January 11, 2008).

سایت‌های دیگر

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.