فهیمه اکبر

فهیمه اکبر با نام پیشین فهیمه یمین اسفندیاری (۱۸ آذر ۱۲۹۶ – ۱۲ شهریور ۱۳۸۸) خواننده و نویسندهٔ گیلان‌شناس و فعال اجتماعی بود.

فهیمه اکبر
نام در زمان تولدفهیمه یمین اسفندیاری
زادهٔ۱۸ آذر ۱۲۹۶
تهران، ایران
درگذشت۱۲ شهریور ۱۳۸۸ (۹۱ سال)
واشنگتن، ایالات متحده
پیشه
  • خواننده
  • پژوهشگر
  • نویسنده
همسر(ها)محسن اکبر (ا. ۱۳۱۷)
فرزندان۳
والدیناسدالله یمین اسفندیاری (پدر)
خویشاوندانجعفر یمین‌الممالک (پدربزرگ)
فتح الله خان اکبر (پدرشوهر)
حرفه موسیقی
ژانرموسیقی گیلکی

فهیمه اکبر اصالتاً مازندرانی بود و در آذرماه سال ۱۲۹۶ در تهران به دنیا آمد.[1][2] پدرش، یمین‌الممالک، سرکنسول ایران در باکو بود و فهیمه دوران کودکیش را تا دوازده سالگی در آنجا گذراند و استعداد موسیقی‌اش را معلم او در باکو کشف کرد.[3] او در پنج سالی که در شوروی بود، موسیقی را آغاز کرد. پس از بازگشت به ایران، مدتی شاگرد مرتضی خان محجوبی بود.[1][4] فهیمه نوجوان پس از آمدن به ایران همچنین در مدرسه فرانسوی تحصیل را ادامه می‌داد.[3] او به چند زبان آواز می‌خواند و سبک خواندنش همچون موسیقی روز غرب و شانسان‌های اروپایی بود.[5]

در سال ۱۳۱۷ شمسی پس از ازدواج با محسن اکبر، به گیلان کوچید و طی بیست سال کوشش به پژوهش در آواها و آداب محلی گیلان پرداخت و تحقیقاتش منجر به آفرینش کتاب طباخی گیلان، شامل دستور پخت انواع غذاهای محلی گیلان، شد.[1][4] این کتاب که ۱۳۳۸ منتشر شد، نخستین کتابی است که در آن به آشپزی بومی گیلان پرداخته شده‌است.[6] خانواده اکبر سه فرزند به نام‌های گیلان، گلی و فتح‌الله داشتند و گویا ترانهٔ گیلان جان اثر جهانگیر سرتیپ‌پور، برای گیلان خانم، دختر بزرگتر فهیمه اکبر، سروده شده بود و اکنون یکی از معروف‌ترین ترانه‌های گیلکی محسوب می‌شود.[1][2] در دههٔ نود میلادی آلبومی از ترانه‌های گیلکی فهیمه در ایالات متحده منتشر شد، که دارای ۱۶ آهنگ بود.[2][4] چند ترانه از این شانزده ترک شامل گیلان جان، گل پامچال، والس نوروزی، مصرلۊ، ماه نو، جۊمه بازار، بَمؤم باز، أی بۊخؤفته دیل، آن شب بهار، آفتابخیزان، شَب بُو، بیابان بُو، زمستان بُو، نۊشۊ نۊشۊ و… بودند.[3]

فهیمه اکبر در بسیاری از انجمن‌ها و سازمان‌های خیریه و مجامع زنان عضویت داشت و مسئول کمیسیون هنری جمعیت راه نو بود. در کتاب بیمارستان‌های رشت آمده که در تاریخ ۲ تیرماه ۱۳۲۰، او به عنوان عضو و بازرس منصوب از سوی اولین هیئت مدیرهٔ بنگاه حمایت مادران و نوزادان رشت (زایشگاه) به عضویت این بنگاه درآمده. همچنین در جلد دوم کتاب پیشگامان فرهنگ گیلان، نوشتهٔ ابراهیم مروجی، عکسی از خانم اکبر وجود دارد که همراه همسر خود، در میان کاروان استقبال‌کنندگان محمود نامجوی در شهر لنگرود دیده می‌شود. او در سال ۱۳۳۵ نخستین غرفهٔ گیلان را در جشنواره‌های فرهنگی و هنری تهران افتتاح کرد. فهیمه اکبر به زبان‌های روسی، آلمانی، انگلیسی و فرانسوی نیز صحبت می‌کرد و به این زبان‌ها ترانه‌هایی خواند. در سال‌های پایانی دههٔ ۱۳۳۰ مجموعه‌ای از ترانه‌های جهانگیرخان سرتیپ‌پور در مجموعه‌ای با نام «اوخان» گردآوری و منتشر کرد و خود نیز شخصاً تعدادی از ترانه‌های آن را مانند نُشو نُشو، جمعه‌بازار، گیلان‌جان، آفتاب خیزان، بخفته دیل، دریاکناران و … اجرا کرد. فهیمه اکبر در مقدمهٔ این کتاب نوشته بود: «سه سال پیش بر حسب پیشنهاد اینجانب به جمعی، تصمیم گرفته شد از طرز زندگی و هنرها و صنایع مردم هر استان به تدریج نمایشگاهی در تهران تشکیل شود تا بدین وسیله، آنهایی که استطاعت یا فرصت شان اجازهٔ مسافرت‌های طولانی را نمی‌دهد، در مرکز تا حدی از این آشنائی برخوردار گردند. اهل علم، فرصت مطالعهٔ بیشتری داشته باشند، هنرمندان دسترنج‌ها و ذوق‌های خود را به چشم‌ها و گوش‌های مشتاق برسانند و خود تشویق گردند. این پیشنهاد با استقبال شایان مورد تصویب قرار گرفت.»[2]

پس از انقلاب ۱۳۵۷، خانواده اکبر به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کردند. وی پس از استقرار در شهر واشینگتن نیز در یک مرکز داوطلبانه اجتماعی حضور داشت. همسر او، محسن اکبر، پس از قریب شصت سال زندگی مشترک، در سال ۱۹۹۸ درگذشت.[7] خود فهیمه اکبر هم در شهریور سال ۱۳۸۸، در آمریکا و پس از یک دوره بیماری درگذشت.[4] در آگهی فوت او در واشینگتن پست گفته شده، فهیمه اکبر روز ۳ سپتامبر ۲۰۰۹، در سن ۹۱ سالگی و به علت عارضه نارسایی قلبی، در خانه‌اش در محلهٔ چوی چیس درگذشت.[7] جسد او را در کنار همسرش محسن اکبر و در آرامستان تئودور روزولت به خاکسپردند. به وصیت او و همسرش، سنگی بر مزار آنان گذاشته نشد تا جسد آنها به طبیعت بپیوندد. از بازماندگانش، فتح‌الله اکبر در همان محله چوی چیس ماند، گیلان توکو کورن ساکن آرلینگتون شده و گلی کاشانی در بتزدا زندگی می‌کند. او همچنان در زمان درگذشت، سه نوه و سه نتیجه داشت.[7] خوانندگانی همچون عاشورپور، محمد نوری، پوران، منیر وکیلی، فریدون فرخزاد، پری زنگنه و مینو جوان، شماری از آثار فهیمه اکبر را بازخوانی کردند.[3][5]

منابع
  1. «فهیمه اکبر». رادیو دیو. ۱۱ اسفند ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۱.
  2. «سایت خبری زنان موسیقی ایران». سایت خبری زنان موسیقی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مارس ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۱-۱۷.
  3. «همنشین بهار: فهیمه اکبر و ترانه زیبای نوشو نوشو». تریبون زمانه. ۷ آذر ۱۳۹۹.
  4. میترا خلعتبری و اسکندر آبادی (۱۰ دسامبر ۲۰۲۰). «آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز • فهیمه اکبر». دویچه‌وله فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۱.
  5. «اپیزود ١٨: شب بود، بیابان بود». مترونوم. خرداد ۱۳۹۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۱ ژانویه ۲۰۲۱.
  6. «طباخی گیلان». انتشارات ایلیا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۱.
  7. "Fahime Akbar Iranian Folklorist". washington post. September 16, 2009. Archived from the original on 2 July 2017. Retrieved 14 January 2021.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.