قیام بیست و چهار حوت

قیام بیست و چهار حوت (اسفند) عنوان خیزش مردمی اهالی هرات افغانستان است که در سال ۱۳۵۷ علیه حکومت وقت به رهبری نور محمد تره کی اتفاق افتاد.

1979 Herat uprising
بخشی از جنگ در افغانستان (۱۳۵۷ تاکنون)

Afghan ژرفانما depicting the insurgency in Herat Military Museum.
تاریخ۱۵–۲۰ مارس ۱۹۷۹
مکانولایت هرات، Democratic Republic of Afghanistan
نتیجه

DRA victory

  • Uprising put down
  • Soviet Union steps up military assistance to Afghan government
طرفین درگیر

جمهوری دموکراتیک افغانستان

  • Afghan Army
 اردوی ملی افغانستان
Civilian rebels
Supported by:
 ایران (Allegedly)
فرماندهان و رهبران
نورمحمد تره‌کی
حفیظ‌الله امین
Maj. Gen. Sayyed Mukharam
Commander شهنواز تنی

Non-organised leadership Military leadership

Civilian leadership

  • Gul Mohammad
  • Kamar-i Dozd
  • Shir Aga Shongar
واحدهای درگیر
4th Armoured Brigade
15th Armoured Brigade		 17th Division
قوا
۳۰۰+
تلفات
3,000–25,000 dead

این قیام نخستین قیام عمومی مردم در افغانستان در برابر رژیم کودتایی هفت ثور ”خلق”/پرچم و حامیان شوروی آن بود،[1] همواره ارقام کشته شدگان این قیام مورد بحث بوده و بانیان و بازماندگان این خیزش مدعی اند که حداقل بیست و چهار و حداکثر بیست و شش هزار نفر در این خیزش کشته شدند[2][2] بعدها مجاهدین هرات این شهر را شهر خون و قیام لقب دادند[2] عده‌ای نیز ارقام ارائه شده کشته شدگان این قیام را رد می‌کنند.[3]

آغاز قیام

با روی کار آمدن رژیم کودتایی ”خلق”/پرچم در هفتم ثور ۱۳۵۷، با پشتیبانیی شوروی ای سابق، که خونین‌ترین تصفیه‌هایی سیستماتیک را با سرکوب‌هایی همراه با اهانت به مردم به دنبال داشت؛ مردم این کشور را سخت در برابر این رژیم و حامیان شوروی ای ان برانگیخت. شماری از مردم در ولسوالیهای غوریان و زنده جان هرات در هجدهم و نوزدهم حوت (اسفند) سال ۱۳۵۷ خیزش‌هایی را در برابر رژیم مذکور، که رهبری اش در ان مقطع با نور محمد تره کی بود، براه انداختند.

خیزش قیام کنندگان غوریان و زنده جان هرات به دیگر مناطق هرات نیز سرایت کرد.

روز اول

بدین ترتیب در صبحگاه پنجشنبه بیست و چهارم ماه حوت (اسفند) سال ۱۳۵۷ مردم از روستاها و ولسوالیها به شهر هرات سرازیر شده و مارش بزرگ و خروشانی را در رد کامل رژیم ”خلق”/پرچم براه انداختند. رژیم با توصل به نیروهای مسلح (زمینی و حتی هوایی) و عوامل مسلحش در صدد سرکوب مردم بر آمد و با وجود وارد ساختن تلفات سنگین به مردم خود هم متقبل تلفات و خساراتی در برابر مردم (که سخت خشمگین بودند و سلاحی هم نداشتند) گردید.

روز دوم

سر انجام با طلوع سپیده دم صبح بیست و پنجم حوت صدای تکبیر الله اکبر شهر وارد دومین روز نبرد خونین مردمش با رژیم وابسته‌ای ”خلق”/پرچم شد. شماری از چهره‌های مشهور از جمله گل محمد تیزانی، حاجی علی خان سنوگرد، سارنوال نثار احمد مهاجر، معلم عبدالعلی، معلم محمد آصف، احمد خان ده نو، غلام سفیدروانی، صفی الله افضلی و عبدالله حوض کرباس در این روز به سایر فرمانده‌ها پیوستند و مردمی بیشتر از چهار دروازه شهر، درب قندهار، درب خوش، درب عراق و درب ملک به شهر سرازیر شدند و بخش‌هایی از شهر هرات را تصرف کردند، خبر قیام مردم شهر به ولسوالی‌های اطراف هم رسید و اخبار برخی از تحرکات در ولسوالی‌ها به گوش مردم رسید، نظیف الله نهضت والی وقت هرات و سید مکرم فرمانده فرقه ۱۷ تحت ریاست جنرال روسی ویسلوویچ تصمیم گرفتند تا از پیشرفت و گسترش بیشتر قیام جلوگیری کنند در این روز نظامیان بسوی مردم آتش گشودند که تعداد زیادی از خیرش‌کنندگان کشته شدند. تعدادی از رهبران خیرش‌کنندگان تصمیم گرفتند تا کنترول رادیو هرات را بدست بگیرند، اما موفق نشدند. رادیو هرات در حال پخش برنامه‌های میهنی بود و هر لحظه از شکست قیام خبر می‌داد.

روز سوم

روز یکشنبه ۲۶ حوت ۱۳۵۷ درحالیکه مردم به قیام شان ادامه می‌دادند، افسران فرقه ۱۷ هرات به مردم پیوستند. افسران قیام کننده عبارت بودند از:دگرمن محمد انور وزیری ،جگتورن نور محمد، جگتورن علاوالدین ،جگرن شایسته، تورن نجیب الله، جگرن سید اسدالله ،جگرن شمشیر خان، ضابط خلیل احمد ،جگرن غلام رسول بلوچ، ضابط سلطان احمد شیرین گل و بصیر خان.

این افراد دروازه‌های تحویلخانه‌ها را باز نموده و جنگ‌افزار و مهمات موجود را بین قیام کنندگان فرقه ۱۷ تقسیم کردند سپس همراه با فرماندهان قیام کنندگان ملکی به پایگاه‌های مقاومت دولت حمله‌ور شدند و بدین ترتیب قیام به خیزش نظامی نیز تبدیل شد، شب هنگام، شبنامه‌هایی در شهر منتشر شد که از مردم خواسته بودند تا به افسران قیام‌کننده آذوقه و غذا برسانند. فرقه هفده هرات یا فرقه زلمی کوت تحت کنترل کامل افسران قیام‌کننده قرار گرفت.

سه روز پی هم

روز بعد دوشنبه ۲۷ حوت قیام به نقطه اوج خود رسید روزهای ۲۹ و ۳۰ حوت بین نیروهای نظامی فرقه که از مردم حمایت می‌کردند و قوای تازه‌وارد رژیم از قندهار جنگ‌های سنگینی رخ داد و با فشار حملات هوایی که از داخل خاک روسیه و فرودگاه شیندند صورت می‌گرفت بالاخره مقاومت قیام فرقه ۱۷ خاتمه یافت و قیام کنندگان منطقه را ترک نمودند.

اثرات قیام

در این قیام پنج روزه که بعدها به قیام بیست و چهارم حوت هرات معروف شد نیمی از مراکز دولتی تخریب شدند. نور محمد تره کی، رئیس رژیم وابسته به شوروی در آن برهه، از نیروهای هوائی شوروی برای نابودی قیام‌کننده بهره گرفت. به روایتی بیست و چهار و به روایتی بیست و پنج هزار تن از قیام کنندگان کشته شدند. رهبران جهادی افغانستان به این عقیده‌اند که قیام بیست و چهارم حوت هرات، سرآغاز قیام‌های دیگر در افغانستان بوده‌است. عده‌ای قیام بیست و چهارم حوت را مبنای فروپاشی شوروی سابق عنوان می‌کنند[4] پس از این قیام جنگ‌های وسیعی سرتاسر افغانستان را فرا گرفت، میلیون‌ها انسان کشته، معلول یا پناهنده شدند و چهارده سال بعد از این حادثه حکومت تحت حمایت شوروی در افغانستان شکست خورد، نظامیان شوروی افغانستان را ترک کردند و مدتی بعد اتحادیه جماهیر شوروی نیز از بین رفت و کشورهای مختلفی در خاورمیانه مستقل شدند.

ویلهم دیتل نویسنده کتاب گذرگاه افغانستان در مورد این قیام می‌نویسد:

درتاریخ آسیا جنگ ماه حوت هرات در نوع خود بی‌نظیر بود. این کشت و کشتار را تنها با درگیری‌های شهر (حماه) در سوریه می‌توان تشبیه کرد. کشتار مزبور که در فبروری ۱۹۸۲ در شهر حماه اتفاق افتاد به قیمت ازبین رفتن جان سی هزار نفر تمام شد

[5]

نقش اسماعیل خان

اسماعیل خان را برخی یکی از رهبران اصلی این قیام می‌دانند. او ضمن مصاحبه خود در کتاب سردار آریا می‌گوید:

در آن زمان احزاب و رهبران آنقدر مطرح و شناخته شده نبودند که بتوانند چنین قیامی را سازماندهی نمایند و شاید در گوشه و کنار صحبت‌های خصوصی داشته بوده باشند اما آن فعالیت‌ها به حدی نبوده‌است که منجر به قیامی با این عظمت شود.

تجلیل از این قیام

همه ساله در تاریخ بیست و چهارم حوت هزاران تن از مردم در هرات در منطقه‌ای موسوم به دشت شهداء در شمال هرات گرد هم می‌آیند و از این روز تجلیل می‌کنند. بازارها مدارس و ادارات دولتی هرات در این روز تعطیل‌اند. در سالهای بعد از پیروزی مجاهدین در افغانستان از این روز تجلیل بیشتری می‌شد، پس از رویکار آمدن حکومت منتخب در افغانستان و کنار کشیده شدن نسبی مجاهدین از مقامات مهم دولتی، مجاهدین هرات به رسم اعتراض در مراسم تجلیل از این روز که از سوی دولت برگزار می‌گردد به شکل گسترده‌ای شرکت نمی‌کنند.

بانیان قیام

از شخصیت‌های مؤثر در ایجاد این قیام، کسانی چون اسماعیل خان، والی هرات و دیگر رهبران احزاب انقلابی هرات خوانده شده‌اند.

چوب و کلنگ

قیام بیست و چهارم حوت هرات به یکی از قیام هائی معروف است که خیزش کنندگان از ابزاری چون کلنگ، بیل و چوب علیه نظامیان حکومت زمان خود استفاده نمودند.

منابع
  1. «جنبش حوت هرات». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ مارس ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۸ مارس ۲۰۱۰.
  2. «قیام هرات».
  3. «بار دیگر بیست چهارم حوت هرات».
  4. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ مارس ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۸ مارس ۲۰۱۰.
  5. کتاب سردار آریا نوشته محمد یوسف قوام احراری

پیوند به بیرون

قیام ۲۴ حوت ۱۳۵۷ مردم هرات سایت جاویدان

بیاد قیام بیست و چهارم حوت ۱۳۵۷ هرات باستان

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.