لاله واژگون
لالهٔ واژگون (نام علمی: Fritillaria) نام یک سرده از راستهٔ سوسن‌سانان است.
| لاله واژگون | |
|---|---|
 | |
| لاله واژگون | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گلدار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | تک‌لپه‌ای‌ها |
| راسته: | سوسن‌سانان |
| تیره: | سوسنیان |
| زیرخانواده: | سوسن‌واران |
| تبار: | سوسن‌تبارها |
| سرده: | لاله واژگون کارل لینه |
| گونه | |
|
در حدود ۱۱۰ گونه دارد. | |
عمر این گیاه بسیار زیاد است. گل‌دهی آن از اوایل اردیبهشت آغاز می‌شود و در فصل بارش پایان می‌یابد. لالهٔ واژگون از گیاهان علفی پیازدار و چندساله است که تاکنون ۱۵ گونهٔ آن در ایران شناسایی شده‌است. گونهٔ زرد کم‌رنگ متمایل به لیمویی این گل‌ها موسوم به لاله زاگرسی بین ۵۰ تا ۸۰ سانتی‌متر ارتفاع دارد.[1]
پیاز این گیاه به علت وجود موادی موسوم به آلکالوئیدهای ایمپریسین و فرتیسین مسکن درد است.[2]
تاکنون شصت گونه از این گیاه شناخته شده‌است.پیاز آن به صورت یک غدهٔ متورم، گوشت‌دار بوده و دارای مقدار زیادی نشاسته و چندین عامل دارویی است و اگر تازه باشد، سمی بوده و قابل خوردن نیست، ولی در چین سمیت آن را گرفته و در آشپزی از آن استفاده می‌کنند.[3]
در اسطوره‌ها
لالهٔ واژگون یا لالهٔ نگونسار، هم در نقش سرستون‌های ساسانی‌ها و هم در موزهٔ طاق بستان در کنار نقش پادشاه ساسانی دیده می‌شود. گویند این گل در آن زمان که گلوی سیاووش با تیغ تیز گرسیوز آشنا می‌شد، شاهد ماجرا بود. از پس آن اندوه، گل‌گونه رخ، سر به زیر افکند تا آرام آرام اشک بریزد بر بی‌گناهی سیاوش.
| چو سرو سیاوش نگونسار دید | سراپردهٔ دشت خون‌سار دید | |
| بیفکند سر را ز انده نگون | بشد زان سپس لالهٔ واژگون |
در ایران
در برخی نقاط ایران، این گیاه را اشک مریم یا لالهٔ اشک می‌خوانند. وجه تسمیه چنین نامی به داستان‌های اسطوره‌ای بازمی‌گردد. این که این لاله، شاهد مرگ سیاوش بوده و از غصه این اتفاق سربه زیر شده و اشک می‌ریزد. اشک‌های لالهٔ واژگون در حقیقت شیرهٔ بی‌رنگی هستند که در درون لاله قرار دارند و گاهی به سمت پائین سرازیر می‌شوند.[4]
از ۱۰ نوع لاله واژگون ۴ نوع: لاله واژگون ایرانی، لاله واژگون کردی، لاله واژگون ترکی و لاله واژگون اشک مریم، در ایران می‌روید
دشت‌های لاله واژگون در ایران
- دشت لاله‌های واژگون کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری: (بزرگترین دشت لاله‌های واژگون در جهان)
● دشت لاله‌های واژگون گلستان‌کوه حومه شهرستان خوانسار در استان اصفهان
- دشت لاله‌های واژگون ملایر در استان همدان
- دشت لاله‌های واژگون افوس در شهرستان بوئین و میاندشت در استان اصفهان
- دشت لاله های واژگون مشکان واقع در شهرستان نی ریز
- دشت لاله‌های واژگون شهرستان چادگان
- دشت لاله‌های واژگون الیگودرز در استان لرستان
- دشت لاله‌های واژگون خمین در استان مرکزی[5]
- دشت لاله‌های واژگون دره‌بید در شهرستان فریدن
- دشت لاله‌های واژگون سپیدان در استان فارس
- دشت لاله‌های واژگون فریدونشهر در استان اصفهان
- دشت لاله‌های واژگون گرمه در استان خراسان شمالی
- دشت لاله‌های واژگون گلپایگان در استان اصفهان
از مناطق دیگر در ایران علی‌الخصوص ملایر، اقلید، استان کرمانشاه، ایوان، آبدانان، دره‌شهر، ایلام، ارتفاعات کبیرکوه است که لاله‌های زیادی دارد. گونه گیاهی لاله واژگون در ایران به علت چیدن پیاز آن و فروش به عنوان گل زینتی در خطر انقراض است.[6]
گونه‌ها
- زنگوله بدبو Fritillaria agrestis
- زنگوله زرد Fritillaria pudica
- زنگوله مونتانا Fritillaria montana
- لاله واژگون آنهوئینسیس Fritillaria anhuiensis
- لاله واژگون اسکارلت Fritillaria recurva
- لاله واژگون اشک مریم Fritillaria imperialis
- لاله واژگون اوجاینسیس Fritillaria ojaiensis
- لاله واژگون ایرانی Fritillaria persica
- لاله واژگون ایستوود Fritillaria eastwoodiae
- لاله واژگون برنجی Fritillaria camschatcensis
- لاله واژگون پردی Fritillaria purdyi
- لاله واژگون پیرنه Fritillaria pyrenaica
- لاله واژگون ترکی Fritillaria michailovskyi
- لاله واژگون تیزگلبرگ Fritillaria acmopetala
- لاله واژگون جنتر Fritillaria gentneri
- لاله واژگون حنائی Fritillaria reuteri
- لاله واژگون خال‌خالی Fritillaria atropurpurea
- لاله واژگون خاورمیانه Fritillaria uva-vulpis
- لاله واژگون خشتی Fritillaria pluriflora
- لاله واژگون خشتی راه‌راه Fritillaria striata
- لاله واژگون خوشبو Fritillaria liliacea
- لاله واژگون دیویدسون Fritillaria pinetorum
- لاله واژگون روسی Fritillaria maximowiczii
- لاله واژگون ریگ‌شیب Fritillaria falcata
- لاله واژگون سن‌بنیتو Fritillaria viridea
- لاله واژگون سیرهوزا Fritillaria roylei
- لاله واژگون سیسکیو Fritillaria glauca
- لاله واژگون شرقی Fritillaria orientalis
- لاله واژگون شکلاتی Fritillaria affinis
- لاله واژگون قرقیزی Fritillaria pallidiflora
- لاله واژگون قفقازی Fritillaria grandiflora
- لاله واژگون قوزی Fritillaria gibbosa
- لاله واژگون قهوه‌ای Fritillaria micrantha
- لاله واژگون کاکائویی Fritillaria biflora
- لاله واژگون کرن Fritillaria brandegeei
- لاله واژگون کله‌ماری Fritillaria meleagris
- لاله واژگون ورتیسیلاتا Fritillaria verticillata
- لاله واژگون یوژونجنسیس Fritillaria yuzhongensis
- لاله واژگون یونانی Fritillaria graeca
نگارخانه
لاله واژگون زرد ، در کردستان ایران
لاله واژگون زرد ،در کردستان ایران
لاله واژگون در کردستان ایران
لالهٔ واژگون در دشت لاله‌های واژگون کوهرنگ
لالهٔ واژگون از گونه لاله گرگانی در شهر لیوواردن هلند
لالهٔ واژگون در کتاب گیاهان بریتانیا،[7] نوشتهٔ جان ادواردز، ۱۷۶۹.
لاله واژگون کله‌ماری گونه‌ای که در در اروپا می‌روید.- لاله‌های واژگون در کوه دنا
- لاله واژگون در کوه دنا
منابع
- خبرگزاری میراث فرهنگی، بازدید: آوریل ۲۰۰۹. بایگانی‌شده در ۱۳ اوت ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- روزنامه آفتاب یزد، بازدید: آوریل ۲۰۰۹.
- من «لاله سرنگون» هستم، بازدید: فوریه 2019.
- لاله‌های واژگون کوهرنگ، لاله‌های واژگون کوهرنگ.
- «دشت لاله‌های واژگون خمین طبیعتی جذاب برای گردشگران». روزنامه اطلاعات. دریافت‌شده در ۱۹ مارس ۲۰۱۸.
- «خطر انقراض لاله‌های واژگون، گلی با آوازه جهانی». خبرگزاری جمهوری اسلامی. ۲۰۱۹-۰۲-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۱۶.
- The British Herbal
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ لاله واژگون موجود است. |
 |
متن مقاله‌ای مرتبط در 1911 Encyclopædia Britannica در ویکی‌نبشتهٔ انگلیسی موجود است. |