لوکس

لوکس ((به لاتین: lux): نور) (نماد: lx) یکای شدت روشنایی در واحد SI است که به صورت شارنوری بر واحد سطح تعریف می‌شود. هر لوکس معادل یک لومن بر متر مربع است. در علوم نورسنجی، لوکس به عنوان مقیاسی برای سنجش شدت نوری که بوسیله چشم انسان درک می‌شود مورد استفاده قرار می‌گیرد. این واحد در علوم رادیومتری معادل واحد وات بر متر مربع است، اما در لوکس هر طول موج یک ضریب وزنی دارد که طبق تابع درخشندگی محاسبه می‌شود. تابع درخشندگی یا منحنی حساسیت چشم یا تابع بازده نوری، یک تابع یا منحنی است که میانگین حساسیت چشم انسان‌ها به نور را در طول موجهای مختلف مشخص می‌کند.

برای دیگر کاربردها، لوکس (ابهام‌زدایی) را ببینید.
یک لوکس‌متر در حال اندازه‌گیری در یک محیط کار

در زبان انگلیسی جمع و مفرد لوکس یکی است.[1]

تعریف

لوکس از واحد لومن مشتق می‌شود و لومن نیز از کاندلا گرفته می‌شود.

یک لوکس برابر یک لومن بر واحد متر مربع، که ۴π مجموع تابش جسمی با شدت نور یک کاندلا است:

۱ lx = ۱ lm/m۲ = ۱ cd·sr·m–۲.

یکاهای نورسنجی اس‌آی
کمیت نماد[نکته 1] یکای اس‌آی نماد بُعد توضیحات
انرژی نورانی Qv [نکته 2] لومن ثانیه lm⋅s T⋅J [نکته 3] در انگلیسی گاهی به یکاها تالبوت می‌گویند
شار نوری Φv [نکته 2] لومن (= cd⋅sr) lm J توان نوری هم می‌گویند
شدت نور Iv کاندلا (= lm/sr) cd J یکی از یکاهای اصلی اس‌آی، شار نوری در هر زاویهٔ فضایی واحد
درخشندگی Lv کاندلا بر متر مربع cd/m2 L−2⋅J به این یکا «نیت» هم می‌گویند
شدت روشنایی Ev لوکس (= lm/m2) lx L−2⋅J برای نور تابیده‌شده بر یک سطح استفاده می‌شود
گسیل نوری Mv لوکس (= lm/m2) lx L−2⋅J برای نور تابیده‌شده از یک سطح استفاده می‌شود
نوردهی Hv لوکس ثانیه lx⋅s L−2⋅T⋅J
چگالی انرژی نورانی ωv لومن ثانیه بر متر۳ lm⋅s⋅m−3 L−3⋅T⋅J
اثرگذاری نوری η [نکته 2] لومن بر وات lm/W M−1⋅L−2⋅T3⋅J نسبت شار نوری به شار تابشی
بازده نوری V 1 ضریب نوری نیز گفته می‌شود
جستارهای وابسته: اس‌آی · نورسنجی · رادیومتری
  1. موسسه استاندارد توصیه می‌کند کمیت‌های نورسنجی با یک "v" (مخفف "visual" یعنی دیداری) مشخص شوند تا از اشتباه‌شدن با کمیت‌های رادیومتری یا فوتون جلوگیری شود.
  2. گاهی نمادهای جایگزین هم بکار می‌رود: W برای انرژی نورانی، P یا F برای شار نوری، و ρ یا K اثرگذاری نوری.
  3. "J" نماد توصیه‌شده برای روشنایی در دستگاه بین‌المللی یکاها است.

رابطه بین شدت روشنایی و چگالی تابش

همانند همه یکاهای نورسنجی، لوکس هم یک یکای معادل در پرتوسنجی دارد. تفاوت بین هر یکا در محاسبات نورسنجی و یکای معادل آن در پرتوسنجی این است که یکاهای پرتوسنجی بر اساس توان فیزیکی هستند و تمام طول موج‌ها وزن یکسان دارند. در حالی که در محاسبات نورسنجی به این نکته توجه می‌شود که سیستم بینایی انسان به بعضی از طول موج‌ها حساسیت بیشتری دارد. بر همین اساس به هر طول موج یک‌وزن معین داده می‌شود. تابع درخشندگی تابعی است که در آن وزن هر طول موج قابل مشاهده است.

هر لوکس یک لومن بر متر مربع است (lm/m2) و یکای متناظر آن در پرتوسنجی معادل یک وات بر متر مربع است (W/m2). در واقع هیچ تابع تبدیلی یکتایی برای تبدیل لوکس به (W/m2) وجود ندارد. برای هر طول موج یک ضریب معین وجود دارد و تنها با دانستن طیف نور می‌توان دو واحد را به هم تبدیل کرد. طول موج ۵۵۵nm (سبز) بیشترین ضریب روشنایی را دارد. در این طول موج سیستم روشنایی انسان بیشترین حساسیت را دارد. برای یک منبع نور که تنها در این طول موج نورافشانی می‌کند کمترین مقدار انرژی نیاز است.

لوکس‌متر

برای اندازه‌گیری شدت روشنایی از لوکس‌متر استفاده می‌کنند. با بکارگیری لوکس‌متر در قبل و بعد از انجام محاسبات روشنایی، می‌توان به صحت محاسبات پی برد.[2]

منابع
  1. NIST Guide to SI Units - 9 Rules and Style Conventions for Spelling Unit Names, National Institute of Standards and Technology
  2. اسلامی، خدادادی و حجرگشت، «محاسبه روشنایی»، روشنایی فنی و نقشه‌کشی رایانه، ۹.
  • اسلامی، محمدحسن؛ خدادادی، شهرام؛ حجرگشت، علیرضا (۱۳۹۰). روشنایی فنی و نقشه‌کشی رایانه. گویش نو. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۸۴۵۰-۷۰-۲.
  • ویکی‌پدیای انگلیسی-بازدید در ۱۵ مه ۲۰۱۰

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.