میرزا موسی وزیرلشکر آشتیانی

میرزا موسی وزیرلشکر آشتیانی (وفات: ۳ جمادی‌الثانی ۱۲۹۸) از رجال دوره ناصرالدین شاه بود.

میرزا موسی وزیرلشکر آشتیانی
میرزا موسی
وزیرلشکر
مشغول به کار ۱۲۸۸ ه‍.ق. – ۱۲۹۸ ه‍.ق.
پادشاه	ناصرالدین شاه قاجار
پس از	میرزا هدایت‌الله وزیر دفتر
پیش از	میرزا کاظم خان نظام‌الملک
اطلاعات شخصی
زاده	میرزا موسی آشتیانی
درگذشته	۱۲۹۸ قمری تهران ، ایران
ملیت	ایران
پیشه	سیاستمدار
دین	اسلام

میرزا موسی به سنت خانوادگی در جوانی وارد دیوان استیفا شد. در سال ۱۲۶۶ قمری در قزوین بود و در فرونشاندن بلوایی که در این سال در این شهر رخ داد و منجر به بسته شدن بازارها شد، از خود لیاقت نشان داد و از این رو مورد توجه امیرکبیر قرار گرفت و امیر او را به استیفای کل خراسان منصوب کرد. در این زمان حاکم خراسان مراد میرزا حسام‌السلطنه پسر عباس میرزا بود.[1]

در سال ۱۲۶۷ قمری امیرکبیر از صدارت عزل شد و میرزا آقاخان نوری بر سر کار آمد. در این اوان میرزا موسی ترقی رتبه یافت و به وزارت خراسان منصوب شد. اما پس از چندی میان او و حسام‌السلطنه بر سر اداره امور مالی این ایالت اختلافی حاصل شد. با آنکه حسام‌السلطنه خواهان عزل میرزا موسی بود، میرزا آقاخان بر نگاه داشتن او پافشاری می‌کرد. پس از چندی این اختلافات فیصله یافت، اما صدراعظم دستور عزل میرزا موسی را صادر کرد.[2]

میرزا موسی پس از مدتی خانه نشینی به وزارت قزوین منصوب شد و پس از چندی حکومت قزوین مستقلا به او داده شد.

در سال ۱۲۸۸ قمری ناصرالدین‌شاه ریاست امور نظامی کشور را به میرزا حسین خان سپهسالار محول کرد. میرزا حسین‌خان نیز نظر به سوابق آشنایی با میرزا موسی، از ناصرالدین‌شاه درخواست کرد که منصب وزیرلشکری و اداره‌ی امور مالی نظام را به عهده‌ی میرزا موسی قرار دهد. نخستین کاری که میرزا موسی در این مقام انجام داد رسیدگی به حساب قورخانه و تهیه فهرست دقیقی از موجودی تسلیحاتی بود که در تهران و یا در نقاط دیگر نزد افواج وجود داشت و از زمان امیرکبیر به بعد صورت برداری نشده بود.[3]

میرزا موسی تا پایان عمر (۱۲۹۸ قمری) در این مقام باقی بود.[4]

یکی از همسران میرزا موسی، امیرزاده خانم دختر محمودمیرزا (پسر پانزدهم فتحعلی شاه) بود که صاحب چهار فرزند شد:[5]

1. میرزا هادی منتصرالملک دادور
2. میرزا علی قوام‌السلطان دادور، پدر عبدالله دادور (استاد معروف سه تار)
3. وثوق‌السلطنه دادور، وزیرجنگ و نماینده مجلس شورای ملی
4. مکرم‌السلطنه دادور

همسر دیگر وزیرلشکر مهرماه خانم عصمت‌السلطنه بیوه محمد قوام‌الدوله بود که پس از ازدواج با وزیرلشکر صاحب پسری به نام موسی مشیراکرم شد. وزیرلشکر همسر سومی نیز داشت که از او دو دختر داشت. فرزند دیگر وزیرلشکر محمدحسین خان اعتلاءالدوله (۱۲۷۹–۱۳۲۸) بوده است که او را از جانب مادر از نوادگان محمدصادق‌خان دنبلی، بیگلربیگی تبریز، دانسته‌اند.[6]

تبارنامه

تبارنامهٔ خاندان آشتیانی، شاخهٔ میرزا آقاسی‏‌بیگ
میرزا محسن آشتیانی میرزا کاظم آشتیانی میرزا هاشم میرزا آقاسی‏‌بیگ فرهاد میرزا معتمدالدوله پسر عباس میرزا میرزا هادی محمودمیرزا پسر فتحعلی شاه قاجار قوام‌الدوله آشتیانی عصمت‏‌السلطنه میرزا موسی وزیرلشکر امیرزاده معتضدالملک عظیم‌الدوله موسی مشیراکرم وثوق‏‌السلطنه دادور قوام‏‌السلطان دادور منتصرالملک دادور احمد فرهاد محمود فرهاد معتمد عبدالله دادور بدیع‏‌الزمان دادور محمدعلی دادور ابوالحسن دادور

منابع

1. فرهاد معتمد، ص۶۹
2. فرهاد معتمد، صص۷۱-۷۶
3. فرهادمعتمد، صص ۶۴ و ۹۰
4. میرزا موسی آشتیانی (مستوفی)
6. گزیده‌ای از مطالب و مقالات چهره‌نما

• فرهاد معتمد، محمود. سپهسالار اعظم. تهران: شرکت نسبی علی‌اکبر علمی و شرکا، ۱۳۲۵.