پرورش ماهی
پرورش ماهی یکی از زیرمجموعه‌های آبزی‌پروری است که در جهت پرورش ماهی‌ها فعالیت می‌کند و معمولاً ماهی‌هایی مانند قزل‌آلا، کپور، آزادماهی (سالامون)، تیلاپیا، ماهی کول و گربه‌ماهی را پرورش می‌دهند. [1]
تاریخچه
پرورش ماهی به صورت مصنوعی در کشور چین آغاز شد و سابقه پرورش در این کشور به بیش از ۳هزار سال قبل در منطقه (ین دیناستی) مربوط میشود (۱۱۳۷ تا ۱۴۰۰ سال قبل از میلاد) و حدود ۴۶۰ سال قبل از میلاد در منطقه (وارینگ کینگ دام) پرورش ماهی تا حد خوبی توسعه یافته بود.
با وجود سابقه طولانی پرورش ماهی در استخر، سابقه تکثیر مصنوعی ماهیان کوتاه است. اولین گام در لقاح مصنوعی به وسیله دانشمند آلمانی لدویک یا وبی (۱۷۱۱–۱۷۸۴) برداشته شد. او از ماهی ماده و نر قزل آلای آماده به‌صورت جداگانه تخم واسپرم به دست آورد وآنها را با هم مخلوط کرد که این اولین لقاح مصنوعی تخم ماهی بود.
در مورد ماهیان پرورشی گرمابی در سال ۱۹۳۰ مولدین آماده از محل‌های تخم ریزی طبیعی صید و لقاح مصنوعی داده شدند.
القاء تخم ریزی به مولدین با روش تزریق، در سال ۱۹۳۴ به وسیله زیست شناسان برزیلی آغاز شد وبعد در آسیا واروپا وآمریکای شمالی توسعه یافت.
در سال ۱۹۵۸ مولدین کپور نقره ای وسرگنده پرورش یافته در استخرهای خاکی با تزریق عصاره غده هیپوفیز ماهی کپور معولی به صورت مصنوعی تکثیر شدند.
در اسطوره‌های ایرانی جمشید ، نخستین فردی است که به پرورش ماهی پرداخت، جمشید از اولین پادشاهان ایران بوده‌است. ایرانیان محل پرورش ماهی را ماهی‌خانه می‌نامیدند.
شرکت سهامی شیلات ایران اقدام به احداث اولین ایستگاه بررسی تکثیر و پرورش کپور ماهیان پل آستانه در سال ۱۳۴۷–۱۳۴۸ کرد.
پس از آن نیز مجتمع تکثیر و پرورش تاسماهیان سد سنگررشت در سال ۱۳۵۰ به بهره‌برداری رسید. در سالهای آتی با توجه به استعداد مناطق مختلف گسترش یافت.
قدمت پرورش ماهی قزل آلا در ایران به چند دهه قبل مربوط میشود . در سال 1376 پرورش قزل آلا در ایران یک روند توسعه تدریجی را پشت سر گذاشته بطوری که میزان تولید در این سال به حدود 2500 تن رسیده است و طبق سالنامه آماری سازمان شیلات ایران میزان تولید قزل آلا در سال 1389 به میزان 91519 تن رسیده است
در ایران معمولاً ماهی قزل‌آلا را به دو روش در حوضچه‌های آب‌سرد پرورش می‌دهند
- در حوضچه‌های آب‌سرد که مخصوص پرورش ماهی هستند و معمولاً این حوضچه‌ها در کنار چشمه‌ها یا رودخانه‌های آب شیرین واقع شده‌اند.
- در شمال ایران گاهی ماهی قزل‌آلا را در مزرعه‌های برنج نیز یا حوضچه های پیش ساخته و یا استخر گرد رشد می‌دهند تا علاوه بر تغذیه از آفت‌های برنج ماهی در آب دائمی موجود در مزرعه نیز استفاده می‌کند.
- شهرستان ماهنشان در استان زنجان، به عنوان قطب تولید آبزیان در این استان شناخته شده‌است.[2]
مزارع ماهی
پرورش ماهی در قفس
روش‌های مختلفی برای تولید و تکثیر ماهی وجود دارد از جمله پرورش درون استخر، پروش در مسیر رودخانه‌ها و سد سازی و …. یکی از جدیدترین روش‌های پرورش ماهی استفاده از محیط دریا برای پرورش ماهی است. در این روش ماهی در محیط دریا پرورش یافته و برای اینکه دسته ماهی در محدوده مشخصی نگهداری شوند از قفس‌های توری استفاده میشود. در این روش زیست‌بوم ماهی تغییر نکرده و کیفیت ماهی با ماهی صید شده در روش طبیعی تفاوتی ندارد. از طرف دیگر کنترل بر روی ماهی‌ها افزایش یافته و هنگام صید ماهی به محیط زیست آسیبی وارد نمی‌شود.
پرورش ماهی در قفس در سواحل خلیج فارس (سواحل بوشهر، خوزستان و بندرعباس) و سواحل دریای مکران(چابهار) رو به افزایش است. در این روش تولید ماهی علاوه بر تولید انبوه و استفاده از ظرفیت‌های طبیعی مناطق مختلف، از آسیب‌های زیست‌محیطی ناشی از ازدیاد برداشت، انقراض گونه‌ها و تخریب سطح دریا جلوگیری میشود، درحالی که اشتغال زایی، تولید و صرفه جویی ارزی را در برخواهد داشت.[3][4][5]
کشورهای زیادی از جمله کشورهای اسکاندیناوی، کشورهای آفریقایی ساحلی، برزیل، کشورهای جنوب شرق آسیا و حوزه دریای کارائیب روبه توسعه این صنعت نهاده‌اند.
مسائل زیست‌محیطی
مالاشیت گرین
در برخی مزارع پروش ماهی قزل آلای ایران از سم مالاشیت گرین استفاده میشود که به دلیل سرطان زا بودن دو دهه است که استفاده از آن در بسیاری از کشورها ممنوع است. در حالی که چند محقق ایرانی بیش از یک دهه قبل گزارش‌هایی مبنی بر استفاده از این سم در مزارع پروش ماهی ایران منتشر کردند رویه عمومی وزارت کشاورزی و سازمان شیلات در ایران انکار و نادیده گرفتن موضوع بوده‌است. تنها محمد رضا تورجی، عضو هیئت علمی وزارت جهاد کشاورزی با روزنامه شهروند در تیر ۱۳۹۴ مصاحبه کرده و اطلاعاتی پیرامون استفاده از این سم در مزارع پروش ماهی ایران ارائه می‌کند.[6]
منابع
- Based on data sourced from the FishStat database
- «سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان - بازدید استاندار زنجان از مزارع پرورش ماهی شهرستان‌های ایجرود و ماهنشان». ۲۰۱۶-۱۲-۲۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۵-۰۷.
- «پرورش ماهی در 20 قفس چابهار آغاز شد». خبرگزاری جمهوری اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۰۲.
- «اشتغالی مولد و سود آور با پرورش ماهی در قفس». خبرگزاری جمهوری اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۰۲.
- «Norwegian fish farms ramp up high-quality exports to China - Global Times». www.globaltimes.cn. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۰۲.
- «قزل‌آلا با طعم خطرناک «مالاشیت گرین»». الف.
| شیلات |
|  |
|---|---|---|
| ماهیگیری |
| |
| صنعت ماهیگیری |
| |
| ابتکارات |
| |
| فنون |
| |
| لوازم |
| |
| مکان‌ها |
| |
| ||
