کندو (عسل)

کندو به معنای مکان انباشته نمودن برای استفاده در آینده می‌باشد. آدمی برای بهره‌برداری و استفاده بهتر از انگبین زنبور عسل به بررسی کندوهای وحشی پرداخت؛ و تلاش نمود تا مکانی را برای این حشره فراهم آورد که بیشترین شباهت را به مکان زندگی طبیعی آن داشته باشد.

کندوی عسل

کندوی عسل

انواع کندوها

کندوی گلی : این کندو همانند یک کوزه بوده که از طرف دارای سوراخ کوچکی به منظور ورود و خروج زنبورها و قسمت پشتی قابل بازنمودن به منظور برداشت انگبین.

کندوی درختی: ساختمان این کندو همانند کندوهای گلی بوده با این تفاوت که یک تنه درخت را خالی نموده و از آن استفاده می‌کنند.

کندوی حلبی : این نوع کندو در کشورهای آفریقایی بیشترین کاربرد را دارد. در ایران نیز هنوز هم زنبورداران از آن استفاده می‌کنند.

کندوی پلاستیکی : این نوع کندو معمولاً سه جداره می‌باشند، دو جداره پلاستیک و یک لایه فوم.

تاریخچه جمع‌آوری عسل و کندو داری

قرن‌ها قبل از دوره کندو داری آدمی از فراورده‌های تولیدی زنبور عسل استفاده می‌کرده‌است و انسان‌های اولیه به دنبال کندوهای وحشی می‌رفتند و پس از خراب کردن کندو از عسل و موم و گرده موجود در آن استفاده می‌کردند و گاهی اوقات نیز شاخه درختی را که کندو بر روی آن قرار داشت قطع می‌کردند و آن شاخه را به همراه کندو به خانه می‌بردند و در چنین حالتی برای اولین بار استفاده از کندوهای طبیعی رایج گردید

کندوهای اولیه

مصری‌های باستان اولین کسانی هستند که کندوهای مصنوعی ساختند و پس از آن یونانی‌ها و رومی‌ها این کار را انجام دادند. در گذشته کندوها به صورت استوانه‌ای شکل و افقی بوده و از گل و سفال و خیزران و شاخه درخت اقاقیا یا رشته‌های به هم بافته از شاخ و برگ نرم درختان بید مجنون ویا مدفوع گاو ویا از چوب ساخته می‌شدند و امروزه نیز بسیاری از کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی این نوع کندوهای افقی را همچنان به کار می‌برند، اما در کشورهای دیگر کندوهای عمودی رایج بوده‌اند.

کندوهای مذکور در آغاز شکلی بسیار ساده داشتند و در حقیقت عبارت از کندوهای مخروطی شکلی ساخته از شاخه‌های درخت فندق یا شاخه‌های نرم و به هم بافته درخت بید مجنون بودند که با مخلوطی از شن و آهک پوشیده می‌شدند و سپس آن را برعکس می‌کردند تا به صورت کلاهی مخروطی درآید. در مرحله بعدی کندوهای کاهی رایج شد که آن را در دیوارهای خارجی خانه تعبیه می‌کردند تا از تغییرات آب وهوایی در امان باشد و پس از آن به تدریج کندوهای چوبی جدید جایگزین آن‌ها گردید. کندوهای شبیه به کلاه‌های مخروطی تا پایان قرن نوزدهم میلادی رایج و مورد استفاده بود، اما کندوهای ساخته شده از کاه، که به سبد بزرگ شبیه بودند هنوز توسط کندوداران برای گرفتار کردن زنبورهای مهاجر (بچه کندو) مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کندوهای زنبورعسل در منطقه خفر پادنا

کندوهای جدید

تا قرن هفدهم میلادی، کندوهای مصنوعی برای جمع‌آوری عسل بدون آسیب رساندن به کلونی زنبور مناسب نبودند و معمولاً کندوداران پس از خالی کردن کندو از عسل و موم آن را رها می‌کردند تا زنبورها از گرسنگی بمیرند و گاهی نیز برای محافظت از نیش زنبورها، قبل از جمع‌آوری عسل کندو را گوگرد پاشی می‌کردند. اما بعدها کندو داران دریافتند روش‌های آنان برای جمع‌آوری عسل و تخریب کندو، کار صحیحی نیست؛ و کندوهایی ساختند که هم‌زمان می‌توانستند عسل تولیدی را به راحتی جمع‌آوری کنند و به کلونی زنبور نیز آسیبی وارد نکنند و بدین گونه کندوهای چند طبقه به وجود آمد و چندی نگذشت که کندوهای چند طبقه کشودار جانشین کندوهای سنتی گردید و کندو به صورت ساختمان چند طبقه‌ای درآمد که در هر طبقه ورقه‌ای از موم گذاشته می‌شد تا زنبورها بتوانند از آن برای ساختن سلول‌های شش ضلعی خود استفاده کنند و پس از این که سلول‌های مذکور با عسل پر شد کندودار به سراغ کندو می‌رود تا عسل تولیدی را برداشت نماید و برای این کار بالای کندو را دود می‌داد، و این کار باعث می‌شود که زنبور عسل به طبقات پایینی کندو برود، و اما ملکه اصولاً توانایی بالا آمدن و به طبقات بالایی رفتن و تخم‌گذاری در آن جا را ندارد زیرا که مدخل ورودی آن بسیار تنگ است و بدین گونه کندودار می‌تواند بدون این که آسیبی به کندو برساند محصول تولیدی را جمع‌آوری نماید زیرا که فقط کافی است شان حاوی عسل را از کندو خارج نماید.

کندوی مدرن

در دهه ۱۸۶۰ میلادی لانگستروت اولین کندوی مدرن را طراحی نمود. مهم‌ترین تفاوت این کندو با کندوی‌های بومی متحرک بودنشان است.

منابع

1. اسرار درمان با عسل، تألیف سوفی لاکوست، ترجمه دکتر احسان مقدس، انتشارات نیلوبرگ، تهران، چاپ اول، بهمن ۱۳۸۷

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ کندو (عسل) موجود است.