کاست (نظام اجتماعی)
کاست نوعی طبقه‌بندی اجتماعی است که با مشخصه‌هایی مثل درون‌همسری و انتقال ارثی در سبک زندگی مشخص می‌شود که غالباً مواردی مانند شغل، وضعیت آیینی در سلسله مراتب آن، تعامل و محرومیت‌های اجتماعی عرفی و مفاهیم یا تصورات فرهنگی از خلوص و آلودگی در درجه‌بندی افراد دخیل و مؤثر است. نمونه پارادایم آن، تقسیم در جامعه هندوئیسم در هند است که شامل گروه‌بندی اجتماعی بسیار جدی است که ریشه در تاریخ باستان هند داشته که تا به امروز ادامه دارد. با این حال، اهمیت اقتصادی سیستم کاست در هند در نتیجه شهرنشینی و برنامه‌های تبعیض مثبت در حال کاهش است. سیستم علمی کاست هندو توسط جامعه شناسان و انسان شناسان به عنوان یک مبنای مشابه برای تحقیق و مطالعه تقسیمات اجتماعی شبه کاست موجود در خارج از هندوئیسم و هند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
 |
| بخشی از مجموعه مقاله‌های |
| تبعیض |
|---|
| اشکال خاص |
|
 درگاه تبعیض |
همچنین در این نظام مزایای اجتماعی بر اساس نقش‌های انتسابی توزیع می‌شود. در نظام کاسْت، افراد عضو در رتبه‌های مختلف، حق گذر به رتبه‌های دیگر را ندارند و باید شرایط ویژه‌ای را در رفتار و اعمال خود و رابطه با اعضای رتبه‌های دیگر رعایت کنند. کاسْت، انتساب‌سالاری است و ضدّ شایسته‌سالاری است.
ریشه کلمه
کلمه انگلیسی "caste" مشتق شده از واژه "casta" در زبان‌های اسپانیایی و پرتغالی است، که طبق فرهنگ لغت اسپانیایی جان مینشو en:John Minsheu (1569) به معنای "نژاد، اصل و نسب، قبیله یا اولاد" است. هنگامی که اسپانیایی‌ها دنیای جدید را استعمار کردند، آنها از این کلمه به معنای "قبیله یا خاندان" استفاده می‌کردند. با این حال، این پرتغالی‌ها بودند که برای اولین بار از واژه کاستا به معنای مدرن "caste" استفاده کردند، وقتی آنها در سال ۱۴۹۸ با هزاران گروه اجتماعی موروثی و غریب در هند روبرو شدند، بکار بردند؛ و پس از آن هجی "کاست"، برای اولین بار در سال ۱۶۱۳ به زبان انگلیسی وارد شده
کاسْت برپایهٔ گزارش یونیسف و دیدبان حقوق بشر ۲۵۰ میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده‌است.[1][2][3]
در هند
سیستم کاست هند مدرن مبتنی بر نوعی برتری ساختگی است و در چهار گروه به نام ورن بر روی گروه‌بندی‌های طبیعی اجتماعی به نام Jāti طبقه‌بندی می‌گردد.
سیستم ورنه یا ورن (هندوئیسم) که در متون باستانی هندو مطرح شده‌است، جامعه را به چهار طبقه تقسیم می‌کند:
- برهمِن‌ها
- طبقهٔ روحانیون ارشد و کاهنان یاجنا (en)
- کشاتریاها
- طبقه شاهزادگان و جنگاوران
- ویشایاها
- طبقه بازرگانان، صعنتگران و کشاورزان
- شودراها یا سادراها
- طبقه کارگران
هر کس که در این چهار کاست طبقه‌بندی نشود، «نجس» یا فرد لمس‌ناپذیر (دالیت) محسوب می‌گردد.[6]
در دین هندو، این طبقه‌بندی در وداها آمده‌است و مردم در هر یک از این طبقات که به دنیا بیایند نباید به شغل افراد طبقهٔ دیگر وارد شوند و نیز اجازه ندارند که با افراد طبقهٔ دیگر ازدواج کنند. طبق آموزه‌های دین هندو، اعمال و رفتار ما و کارمایی که در این جهان گردآوری می‌کنیم تعیین می‌کند در زندگی بعدی در کدام طبقه قرار گیریم.
شایان ذکر است برخی افراد و گروه‌ها مانند خارجی‌ها، کوچ نشین‌ها، صحرانشین‌ها، قبایل جنگلی، گور کن‌ها و … در تقسیم‌بندی نظام چهار کاستی قرار نگرفته و حذف شده‌اند که از نظر آن جامعه فاقد ورنه بوده و غیرقابل لمس یا اصطلاحاً نجس می‌باشند. از قرن نوزدهم آنها خود را دالیت نامیده و ورنه پنجمی برای خود شکل دادند که پانچاما نامیده می‌گردد
دولت هند سعی دارد این نظام طبقاتی را از بین ببرد ولی مردم معتقد به آیین هندو، آن را دستور دین می‌دانند.[7]
جستارهای وابسته
منابع
- Discrimination, UNICEF
- "Global Caste Discrimination". Human Rights Watch. Archived from the original on 15 November 2008. Retrieved 26 April 2016.
- Caste - The Facts بایگانی‌شده در اوت ۱۱, ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine
- من‌جمله «مالایان، ولان، ونان و پروانان»
- Theyyam: When the ‘lower castes’ turn gods and goddesses, Indian Express
- در مورد طبقات محروم در نظام کاست هند بیشتر بدانیم، یورونیوز فارسی
- ن. فخر (۱۳۹۳). سفر به دل ادیان. صص. ۲۷.
- آناتومی جامعه یا سنة الله: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی، فرامرز رفیع پور، تهران: انتشارات کاوه، ۱۳۷۷
| |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| گونه‌های رایج |
|
|---|---|
| جامعه |
|
| دیدگاه‌ها |
|
| سیاست |
|
| واکنش‌ها |
|
| سیاست‌های تبعیض‌آمیز |
|
| اقدامات متقابل |
|
| مطالب وابسته |
|
| |