زمان
زمان، بُعدی است که در جهان، عبور می‌کند و نشان دهنده آن است. زمان را می‌توان به سه نوع از گذشته و حال و آینده، تعریف کرد؛ اما این شکل در فضا و خلأ به شکل دیگر می‌گذرد، و در فضا ذهن انسان، پیشروی بیشتری از گذر زمان دارد و از حال خود به آینده خود می‌رود که در آن، اتفاقات از گذشته تا به حال و از حال تا آینده رخ می‌دهند. از نظر واژه‌شناسی ایرانی، زمان ریشه‌گرفته از واژه زروان است که الهه زمان در ایران باستان بوده‌است.[1] چند دیدگاه گوناگون در تعریف زمان وجود دارد. دیدگاه نخست بیان می‌کند که زمان قسمتی از ساختارهای اساسی جهان است، بُعدی است که اتفاقات پشت سر هم در آن رخ می‌دهند. همچنین این دیدگاه بیان می‌کند که زمان قابل اندازه‌گیری است. این یک نوع دیدگاه واقع گرایانه‌است که آیزاک نیوتن بیان می‌کند و از این رو گاهی با نام زمان نیوتونی شناخته می‌شود.
| زمان |
|---|
 |
| زمان کنونی |
| ۲۲:۳۷, ۱۲ ژوئن ۲۰۲۱ (ساعت هماهنگ جهانی) – |
| مفاهیم کلی |
|
گذشته ♦ اکنون ♦ آینده ابدیت |
| مطالعات |
|
گاه‌نگاری تاریخ دیرینه‌شناسی آینده‌پژوهی |
| فلسفه |
|
کنون‌گرایی ♦ ابدگرایی تقدیرگرایی فلسفه فضا و زمان |
| دین |
|
اسطوره‌های آفرینش پایان جهان روز حساب نامیرایی زندگی پس از مرگ ♦ تناسخ en:Kalachakra |
| اندازه‌گیری زمان و استانداردها |
| زمان متریک ♦ زمان هگزادسیمال |
| دانش |
|
عمرسنجی از طریق پرتونگاری en:Chronobiology فرگشت کیهان‌زایی سرانجام کیهان زمان در فیزیک |
| مفاهیمِ وابسته |
|
فضازمان |
| فیزیک نوین |
|---|
در مقابل، دیدگاه دیگری چنین بیان می‌کند که زمان قسمتی از ساختارهای ذهنی انسان است (همراه فضا و عدد) آن چنان‌که ما در ذهن خود رشتهٔ رویدادها را دنبال می‌کنیم همچنین در ذهن خود برای طول آن اتفاقات کمیت‌هایی را از قبیل ثانیه، دقیقه و ساعت تعریف می‌کنیم. تعریف دوم به هیچ ماهیت مستقلی برای زمان اشاره نمی‌کند که اتفاقات درون آن رخ دهد. این دیدگاه حاصل کار گوتفرید لایبنیتس و امانوئل کانت می‌باشد که زمان را قابل اندازه‌گیری نمی‌داند و می‌گوید تمام اندازه‌ها در سیستم ذهنی بشر رخ می‌دهد.
به‌طور کلی در فیزیک زمان و فضا به عنوان کمیت‌های بنیادی به‌شمار می‌آیند و امکان بیان تعریفی دقیق برای آن‌ها در قالب دیگر کمیت‌ها نیست به این خاطر که بقیه کمیت‌ها هم‌چون سرعت، نیرو و انرژی همگی به وسیله این دو کمیت تعریف شده‌اند. داود بن محمود قیصری، در سده هشتم هجری و در رساله «معمای زمان» می‌نویسد که «زمان نه آغازی دارد و نه پایانی. زمان، قابل تقسیم نیست و آنچه که ما آنرا بخش می‌کنیم تنها در پندار ماست.»[2] از یک منظر زمان را با ارزش تر ازپول و طلا دانسته‌اند، چرا که پول و طلای از دست رفته را می‌توان به دست آورد ولی زمان از دست رفته را هرگز نمی‌توان به دست آورد.
اندازه‌گیری زمان
شبانه روز به دو گونه متفاوت تقسیم شده‌است. یکی بر اساس گاه یا موقعیت خورشید و ماه و طول سایه بوده‌است. برای نمونه آریاییها و زرتشتیان شبانه روز را بر مبنای پنج‌گاه یعنی از برآمدن آفتاب تا نیمروز، از نیمروز تا سه ساعت پس از نیمروز، از ساعت سه پسین تا فرورفتن آفتاب، از فرورفتن آفتاب و پیدا شدن ستاره شامگاهی در آسمان تا نیمه شب و از نیمه شب تا برآمدن آفتاب.
و شیوه دیگر، تقسیم شبانه روز به ۲۴ ساعت یا پاس. طول شبانه روز (چه خورشیدی و چه نجومی) همیشه ۲۴ ساعت کامل نیست و در طول روزهای سال تا چند دقیقه کمتر یا بیشتر می‌شود که در قرارداد عموم و برای جلوگیری از ناهنجاری‌ها، همه شبانه روزها ۲۴ ساعت کامل فرض می‌شوند.[2]
یکای کمیت زمان در سیستم متریک ثانیه می‌باشد. سایر واحدهای زمان عبارت‌اند از:
گذر کند زمان
این موضوع که مغز چگونه زمان را درک می‌کند، تا به حال ناشناخته مانده‌است. بارها برای همهٔ انسان‌ها پیش آمده که در بعضی لحظات زندگی، زمان به کندی می‌گذرد و به اصطلاح کش می‌آید. اکنون نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد که در مغز ما مسیرهای ویژه‌ای از سلول‌های عصبی وجود دارد که با استفاده از آن‌ها، می‌توانیم گذشت ثانیه‌ها را حس کنیم. در پژوهش انجام‌شده، پژوهشگران برای داوطلبان نورهایی مانند فلش و بوق‌هایی ممتد را پخش کردند. سپس زمان این نورها و صداها را به تدریج اضافه کردند. نتیجه به دست آمده نشان می‌دهد که افزایش تدریجی باعث کش آمدن زمان می‌شد و تخمین‌ها طولانی‌تر بود. اما وقتی که این دو عامل به صورت ناگهانی زیاد شدند، تخمین‌ها رنگ و بوی واقعیت به خودشان گرفتند. به این ترتیب به نظر می‌رسد انتظار باعث کش‌آمدن زمان می‌شود.
ابزارهای اندازه‌گیری زمان در گذشته‌ها
جستارهای وابسته
منابع
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به زمان در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
- پژوهشی در اساطیر ایران/ مهرداد بهار
- کانون دانش بایگانی‌شده در ۱۱ مه ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، بازدید: نوامبر ۲۰۰۹.
- Reichenbach, Hans. The Philosophy of Space & Time, Translated by Maria Reichenbach and John Freuned, Dover Publications, Inc. , New York, 1957. Standard Book Number: ۴۸۶-۶۰۴۴۳-۸
- Wikipedia contributors, "Time," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?oldid=604371249 (accessed April 16, 2014).
- فرهنگ لغت معین
| مفاهیم کلیدی |  درگاه زمان | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
سنجشها و زمان استاندارد |
| ||||||
| ساعت |
| ||||||
| |||||||
| مذهب و اسطورهشناسی |
| ||||||
| فلسفه فضا و زمان |
| ||||||
| فیزیک |
| ||||||
زیست‌شناسی / روانشناسی / جامعهشناسی / اقتصاد / حسابداری / مدیریت |
| ||||||
| نوشتارهای وابسته |
| ||||||
گاه‌نگاری | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| موضوع‌های کلیدی | |||||||||
| |||||||||
| گاهشماریها |
| ||||||||
| زمان نجومی |
| ||||||||
| زمین‌شناسی |
| ||||||||
| روشهای باستان‌شناسی |
| ||||||||
| روشهای ژنتیکی | |||||||||
| موضوعات وابسته |
| ||||||||
| |||||||||