نژادپرستی
نژادپرستی (انگلیسی: Racism) یا تبعیض نژادی[1][2] (انگلیسی: Racial discrimination)، نوعی پیشداوری و تبعیض، که متمرکز بر تفاوتهای نژادی حاصل از تفاوتهای ظاهریِ جسمی/فیزیکی و نیز تفاوتهای فرهنگی حاصل از زبان، آداب و رسوم، دین، تاریخ و امثال آن است. سادهترین مثال برای نژادپرستی، برتر دانستن انسانهای سفیدپوست (اروپایی) بر رنگینپوستان است.[3] در زبان فارسی به این مبحث نژادستیزی یا نژادگرایی[4] نیز گفته میشود.
بخشی از مجموعه مقالههای |
تبعیض |
---|
اشکال خاص |
درگاه تبعیض |
در کتاب «فرهنگ سیاسی» اثر داریوش آشوری برای نژادپرستی زیر نام «نژادگرایی» چنین تعریفی آورده شدهاست:
نژادگرایی نظریهای است که میان نژاد (انسان) و پدیدههای غیر زیستشناسی مانند دین، آداب، زبان و… رابطه ایجاد کرده برخی نژادها را برتر از دیگر نژادهای بشری میشمارد. در این نظریه برتری نژادی مستقل از شرایط محیطی و اجتماعی رشد افراد عمل کرده و دست تقدیر برخی نژادهای بشر را برتر و برخی دیگر را پستتر گردانیدهاست.
ریشههای نژادپرستی در عصر جدید به قرن نوزدهم و به نظریات کنت دوگوبینو نویسندهٔ فرانسوی میرسد که این نظریات را در ۱۸۵۳ میلادی منتشر کرد. در قرن بیستم بزرگترین حامی نژادگرایی هاستن استوارت چیمبرلین نویسنده آلمانی انگلیسیتبار بود.
در تاریخ، نژادپرستی، نیروی محرکهای برای تجارت برده و روش حکومتی آپارتاید در قرن نوزدهم، در آمریکا و در قرن بیستم در آفریقای جنوبی بود.[5]
توضیح کامل
نژادپرستی نوع خاصی از تعصب است که بر مبنای استدلالات نادرست و عمومی کردن برخی خصوصیات به گروهی از انسانها، به گونهای غیرقابل انعطاف، شکل میگیرد. تعصب[persian-alpha 1] از کلمهٔ لاتین «Praeiudicium» به معنای پیش داوری کردن پیش از روشن شدن حقایق، ریشه میگیرد. هرگاه فردی اجازه دهد عقاید متعصبانه اش مانع از رشد و حرکت دیگری شود تبعیض نژادی رخ دادهاست؛ و آنان که همهٔ افراد یک نژاد را از برخی مشاغل خاص، مسکن، حقوق سیاسی، فرصتهای تحصیلی یا تعاملات اجتماعی محروم میکنند عاملان تبعیض نژادی هستند.
در قرون گذشته درگیری میان سه نژاد اصلی قفقازی، آسیایی چشمبادامی و سیاهپوست همواره وجود داشته که گاه شامل محرومیتهای اجتماعی ناشی از خودستایی و گاه منجر به نسلکشیهای تحت حمایت حکومتها شدهاست. نژادپرستی احساس ترس یا نفرت نابجایی از یک انسان تنها به دلیل نژاد یا رنگ پوست یا عناصر دیگری همچون زبان، مذهب، ملیت، تحصیلات، جنسیت یا سن و سال است.
جامعه شناسان، مورخان و انسان شناسان معتقدند وقتی دو گروه با رنگ پوست و ظاهر فیزیکی متفاوت با هم در تماس قرار میگیرند و بر سر یک موضوع رقابت میکنند تبعیض نژادی با شدت و خشونت بیشتری بروز میدهد اما جوامعی که عاری از هر گونه درگیری نژادی هستند از پتانسیل همهٔ شهروندان خود بهره برده و به سوی حذف این تعصبات گام میبردارند.
نژادپرستی عاملی برای تَسلُط و کنترل
یکی از دلایل مطرح کردن و اعمال روند نژادگرایی، تضمین سُلطه و کنترل گروه یا گروههای نژادی بر سایر گروه یا گروههای نژادی است. نژادپرستی و نژادگرایی معمولاً توسط گروههای نژادی اکثریت بر گروههایی که اقلیتند اِعمال میشوند اما با این حال گاهی گروههای اقلیت نیز میتوانند این رویه را در پیش بگیرند. علت اصلی اعمال نژادپرستی توسط اکثریت، بیم داشتن از قدرت گرفتن اقلیت است. کره اکثریت با استفاده از سلسله مراتب قدرت و ایجاد پروپاگاندا یا بوروکراسی مورد پسند خود، سبب میشود تا چهرهٔ گروه اقلیت را خدشهدار ساخته، موقعیتهای ارتقاء دهندهٔ اجتماعی را سلب و تصویر ناشایست، ناپسندیده، و فروتری از آن را در بین اجتماع به نمایش بگذارد تا در نتیجه چشمههای رشد و شکوفایی آنها در نُطفه بخشکد.[3]
نژادپرستی در عصر حاضر
آپارتاید، تبعیض، تحقیر و توهین به نژادهای اقلیت در قرن بیستم و بیست و یکم میلادی ادامه داشته و به خشونت و قتل توسط گروههای نژادپرست و نظامهای حامی نژادپرستی تبدیل شدهاست. مصداق بارز آن، رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی بود که قهرمان مبارزه با نژادپرستی، نلسون ماندلا به مبارزه با آن برخاست و با قیام مردمی به پیروزی رسید.
ریشه یابی، تعریف و کاربرد
بسیاری از دانشمندان در قرن نوزدهم براین باور بودند که جمعیت بشر میتواند به نژادهای مختلف تقسیم شود. اصطلاح " نژادپرستی" اسمی است که نژادپرست بودن را توصیف میکند و این مطلب را تأیید میکند که انسانها را میتوان و میبایست بر اساس تواناییها و شرایطی دستهبندی کرد که به نوبه خود احتمال دارد منجر به تشکیل نگرش سیاسی برای توزیع حقوق و امتیازات برمبنای این دستهبندی شود. ریشه کلمه " نژاد" مشخص نیست. توافق زبان شناسان در کل این است که این کلمه از زبان فرانسه وارد زبان انگلیسی شده ولی در مورد اینکه چطور چنین کلمه ای وارد یک زبان مشتق از لاتین شده به توافق نرسیدهاند. یکی از نظرات اخیر این است که این کلمه از کلمه عربی به معنای " سر" یا " منبع" یا از کلمه ای از زبان " عبری " به همان معنا گرفته شده.[6] نظریه پردازان نژادی اولیه عقیده داشتند که بعضی از نژادها پستتر از دیگران هستند و در نتیجه برخورد متفاوت با آنها توجیه داشت.[7][8][9][10] آنها تحقیقات ساختگی علمی را به راه انداختند تا بتوانند فرضیات و پنداشت خود را درباره تفاوتهای نژادی به اندازه کافی تحت عنوان نژادپرستی علمی تعریف کنند.
جستارهای وابسته
یادداشتها
- Prejudice
منابع
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به نژادپرستی در ویکیگفتاورد موجود است. |
- «تبعیض نژادی» [روانشناسی] همارزِ «racial discrimination»؛ منبع: گروه واژهگزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر چهارم. فرهنگ واژههای مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۵۹-۱ (ذیل سرواژهٔ تبعیض نژادی)
- http://www.khabaronline.ir/tags/3040/تبعیض-نژادی
- http://www.rawanonline.com/psychology-of-racism-htm/
- «نژادگرایی» [جامعهشناسی] همارزِ «racism, racialism»؛ منبع: گروه واژهگزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوازدهم. فرهنگ واژههای مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۶۶-۸ (ذیل سرواژهٔ نژادگرایی)
- Reilly, Kevin; Kaufman, Stephen; Bodino, Angela (2003). Racism: a global reader. Armonk, N.Y: M.E. Sharpe. pp. 45–52. ISBN 978-0-7656-1060-7.
- "race (n2)". Online Etymology Dictionary. Retrieved 21 February 2016.
- "Racism". The Canadian Encyclopedia. 2013. Archived from the original on 8 June 2019. Retrieved 21 February 2016.
- "Framework decision on combating racism and xenophobia". Council Framework Decision 2008/913/JHA of 28 November 2008. European Union. Retrieved 3 February 2011.
- "International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination". UN Treaty Series. United Nations. Archived from the original on 26 August 2011. Retrieved 3 February 2011.
- فضل العرب علی العجم فضل العرب عن سائر البشر والفرس والروم والبربر و ترک و ...
- مشارکتکنندگان ویکیپدیا. «نژادپرستی». در دانشنامهٔ ویکیپدیای انگلیسی، بازبینیشده در ۲۴ مهر ۱۳۹۱.
- فرهنگ سیاسی، داریوش آشوری، چاپ یازدهم ۱۳۵۷