ایرج مهدویان
ایرج مهدویان (۱۳۱۸ در خوانسار) شاعر، نویسنده، مترجم و محقق ایرانی است.
ایرج مهدویان | |
|---|---|
| زاده | ۱۳۱۸ خوانسار، |
| پیشه | شاعر، نویسنده، مترجم و محقق |
| ملیت | ایرانی |
زندگینامه
زبان انگلیسی را از پدرش (روحانیزاده‌ای که از راه مطالعهٔ نوشته‌های "دکتر تقی ارانی" با ماتریالیسم و مارکسیسم آشنا شد و حزب توده را در شهرستان خوانسار پایه‌گذاری کرد) آموخت. در کودکی به همراه خانواده اش به تهران آمد (۱۳۲۷). آشنایی با محمود اعتمادزاده (م. ا. به آذین) و امیر حسین آریان پور نقاط عطفی در زندگی فکری او بودند. در دانشکدهٔ پزشکی دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد (۱۳۳۷) و در آنجا "مختصری دربارهٔ هنر" را نوشت (۱۳۳۹) که یک سال بعد، نخستین بار در مجلهٔ "آناهیتا" منتشر شد. این آغاز آشنایی و همکاری او با تئاتر «آناهیتا» (به سرپرستی مصطفی اسکویی) بود. در سال ۱۳۴۰ تحصیل در دانشکده را نیمه کاره رها کرد و به تدریس و نگارش و ترجمه پرداخت. مدتی با تئاتر «آناهیتا» همکاری داشت و در آن جا با کسانی چون سیاوش کسرایی، محمود دولت‌آبادی، مهین اسکویی، مهدی فتحی و شهاب موسوی زاده آشنا شد؛ ولی این همکاری به دلیل اختلاف نظر با اعضای گروه و نیز روحیهٔ انتقادی مهدویان چندان نپایید و در نتیجه در سال ۱۳۴۷ از گروه جدا شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران بار دیگر در رشتهٔ پزشکی مشغول به تحصیل شد (۱۳۵۸)؛ ولی همزمان با انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاهها در ایران، باز هم تحصیلش نیمه کاره ماند. در طول جنگ ایران و عراق، به عنوان امدادگر، از طرف سازمان هلال احمر در ۱۶ ماموریت و از طرف جهاد سازندگی در ۴ ماموریت، به مناطق مختلف جنگی اعزام شد (۱۳۵۹-۱۳۶۸). به رغم تألیفات و ترجمه‌های مورد توجهش (منظومهٔ بلندش با نام «آوردِ پلیگون» قبل از انقلاب مورد توجه دانشجویان چپگرا قرار گرفت؛ «مقدمه بر جامعه‌شناسی مردم بلوچستان» توسط ساواک توقیف شد؛ همچنین به خاطر نگارش داستان "وبا" مدتی ممنوع‌القلم گردید) آثار او به دلیل انزوای سال‌های اخیرش کمتر شناخته شده هستند. هر چند در سال‌های بعد از انقلاب نوشته‌ای به دست چاپ نسپرده، لیکن به‌طور جسته و گریخته کار تحقیق و نگارش را ادامه داده‌است (از جمله تحقیق ارزشمندی در باب مفهوم "شهر" انجام داده که نیمه کاره مانده‌است). وی در چند سال اخیر در کنار کار نگارش داستان و تحقیق در باب ریشهٔ اسامی و لغات، به نقاشی کردن نیز روی آورده‌است. در آثار اخیرش، از جمله رباعی‌ها (چاپ نشده)، او با پیوند زدن نقاط مشترک اندیشه‌های انسانی، روایتی «وحدت گرا» از رابطهٔ انسان با تاریخ و هستی ارائه می‌دهد.
کتابشناسی[1]
مجموعه شعر
- گلهای آفتاب و آوردِ پلیگون، تهران: چاپخانهٔ نسرین، ۱۳۴۹.
مجموعه داستان
- شهر (بابا عظیم، شهر ، یاغی احمد ، آغل)، تهران: چاپخانهٔ نسرین، ۱۳۴۹.
- داستان‌هایی از گذشته (داستانهای از گذشته، وبا، آلاله خانم)، تهران.
نمایشنامه
- خانه (نمایشنامه‌ای در سه پرده)، تهران: بامداد، ۲۵۳۵(۱۳۵۵).
- سه نمایشنامه (آسیلوگراف، سایه‌های اتوبوس، شرکت)، تهران: ۲۵۳۶(۱۳۵۶).
- زخم‌های کهنه، تهران: دنیای دانش، ۲۵۳۶(۱۳۵۶).
سایر تالیفات
- مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی مردم بلوچستان، تهران: انتشارات پیوند، ۱۳۵۲.
- مختصری دربارهٔ هنر، (چاپ نخست:) تبریز: ابن سینا، ۱۳۵۲. (چاپ دوم:) تهران: بامداد، ۱۳۵۴.
ترجمه
- جنایات جنگ در ویتنام، برتراند راسل - برتراند راسل، تهران: فرهنگ، ۱۳۴۷.
- دولت اسرائیل، گالینا نیکیتینا[persian-alpha 1]، تهران: پویا، ۱۳۵۲.
- دربارهٔ سرمایه‌داری، موریس داب[persian-alpha 2]، تهران: پویا، ۱۳۵۲.
- انحطاط فئودالیسم در اروپا، موریس داب، تهران: پویا.
- مسائل ویتنام، ژرار شالیان، تهران: کتیبه، ۱۳۵۷.
- آلاچیق (برگزیدهٔ شعر شوروی)، تهران: رز، ۲۵۳۷(۱۳۵۷).
یادداشت
- Galina Stepanovna Nikitina
- Maurice Dobb