بخش انابد

بخش انابَد یکی از بخش‌های شهرستان بردسکن در استان خراسان رضوی ایران است. وسعت این بخش در حدود 19000 کیلومتر مربع می باشد. که در تاریخ ۷۴/۳/۲۱ به‌طور همزمان ایجاد شهرستان بردسکن، بخش انابد و دهستان درونه مورد تصویب قرار گرفت.

نقشه بخش‌های شهرستان بردسکن

این بخش از طرف شمال با شهرستان ششتمد و بخش روداب سبزوار , از غرب و شمالغرب با بخش بیارجمند شاهرود , از جنوب با بخش عشق آباد طبس , از شمالشرق با بخش کوهپایه بردسکن , از شرق با شهر بردسکن , و از جنوبشرق با بخش شهرآباد بردسکن همسایه است.

با توجه به وجود موقوفه های زیاد از جمله موقوفه سوم شعبان شامل 12 ساعت آب از قنات که توسط مردم وقف آقا امام حسین(ع) که بعد ها تحت کنترل آستان قدس رضوی قرار داده شد و این آستان ۳۰ حلقه چاه عمیق حفر و شرکت کشت و صنعت رو ایجاد و بیش از هفتاد درصد از زمین های مسکونی شهر انابد را بنام این آستان ثبت کردند. این ناحیه به عنوان دروازه ورودی جنوبغربی خراسان بزرگ محسوب می شود و هرسال میزبان هزاران زائر امام هشتم میباشد. مرقد مطهر امامزاده هاشم(ع) انابد میعادگاه عاشقان و قطب فرهنگی این شهر است.

در وجه تسمیه آن چند نظر قابل توجه‌است: اول اینکه این محل ابتدا به علت داشتن باغ‌های انار زیاد و مرغوب، انارآباد نام داشته‌است و به تدریج به انارباد-اناربد و انابد تبدیل شده‌است. نظر دیگر این است که این لفظ اشاره به‌آبادی دور است یعنی ابتدا «آن آبادی» بوده‌است و به تدریج آن آباد و اناباد و انابد شده‌است. نظر دیگر این است که ابتدا آن رباط (اشاره به کاروانسرا) بوده‌است که به مرور آنارباط-آناربط و انابط و انابت شده‌است.[1]

تقسیمات کشوری

بخش انابد از منظر تقسیمات شامل شهر انابد و دو دهستان صحرا و درونه  می باشد.

  • شهر انابد
  • دهستان صحرا که پرجمعیت ترین روستاهای آن بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1395، به ترتیب مظفرآباد، شاهرخ آباد، ابراهیم آباد، حطیطه، باب الحکم، ماراندیز، زمان آباد و برجک می باشند.
  • دهستان درونه که پرجمعیت ترین روستاهای آن بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1395، به ترتیب درونه، صالحیه، چشمه حاجی سلیمان، حسین آباد مهلار سفلی، اسماعیل آباد، کلاته برق علیا، رسن و چاه مجنگ می باشند.
نقشه بخش‌های شهرستان بردسکن


جمعیت

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، بخش انابد در سال 1395 دارای 5667 خانوار که جمعیت آن برابر با 18561 نفر بوده‌ که از این تعداد 9387 نفر آن مرد و 9174 نفر زن می باشند.[2]

  • آمار جمعیت بخش انابد به تفکیک :
    • شهر انابد دارای 1861 خانوار با جمعیت 6186 نفر که از این تعداد 3104 نفر مرد و 3082 نفر زن می باشند.
    • دهستان صحرا دارای 2679 خانوار با جمعیت 8593 نفر، که از این تعداد 4307 نفر مرد و 4286 نفر زن می باشند.
    • دهستان درونه دارای 1127 خانوار با جمعیت 3782 نفر که از این تعداد 1976 نفر مرد و 1806 نفر زن می باشند.

مردم

نژاد

نژاد مردم بخش انابد آریایی به معنی نجیب و اصیل است و طیف اصلی مردم این منطقه آریایی های پارت هستند .

زبان

زبان آنان فارسی است و به لهجه خراسانی سخن می گویند و نسبت به دیگر گویش های زبان فارسی بسیار دست نخورده و بکر باقی مانده است.

عشایر

این بخش با گستردگی جغرافیایی، تنوع اقوام و سابقه کهن با فرهنگ غنی درخشان و پویا توانسته‌است در تاریخ، هویت و اصالت خویش را حفظ کرده و با هارمونی زیبا، جذاب و پر از در و گهر خود در حوزه میراث غنی فرهنگی، معنوی و طبیعی بدرخشد. این بخش از نظر داشتن تنوع اقلیمی چشم انداز روشنی از نظر فضای روستائی عشایری خود را حفظ نموده به طوری که اقوام عشایری از قبیل طاهری، عبدالسرخ، کلاه درازی، ایلخانی، شورچاهی، بلوچ خانزائی، طایفه بیگی و تیموری در این منطقه زندگی می‌کنند.

وضعیت

آب و هوا

بخش انابد بر اساس طبقه‌بندي جزء مناطق گرم و خشك محسوب مي‌شود. در گرمترین روزهای تابستان دمای آن تقریبا به 45 درجه و در سردترین شب های زمستان به 5 درجه سانتی گراد زیر صفر می رسد.

کوه ها

کوه یخاب در غرب بخش انابد قرار دارد و نیز یک رشته کوه کم ارتفاع و خاکی از شمال شرقی به جنوب غربی امتداد دارد.

رودخانه ها

بخش انابد دارای رودخانه دائمی نمی باشد اما چند رودخانه فصلی به نام های دهن قلعه ، انابد ( کال آسیاب ) و ابراهیم آباد در آن جاری هستند.

گسل ها

گسل درونه
کشورایران
استانخراسان رضوی
موقعیت جغرافیاییدرونه
مشخصات
درازا۷۰۰ کیلومتر
امتدادNW-SE
شیب۸۵
سازوکارراست‌لغز
لرزه‌خیزی
وضعیت۲۵ سپتامبر ۱۹۰۳ در ترشیز
۲۵ مه ۱۹۲۳ در تربت حیدریه

گسل درونه یا گسل بزرگ کویر یکی از ساخت‌های بنیادین ایران است که با درازایی در حدود ۷۰۰ کیلومتر در یک راستای شمال خاوری-جنوب باختری از مرکز دشت کویر تا درونه و با یک روند خاوری-باختری با تقعری به سمت جنوب از درونه تا مرز افغانستان کشیده شده‌است. نام این گسل از روی نام روستای درونه در بخش انابد که در نزدیکی گسل واقع شده‌است و گسل را به دو بخش خاوری و باختری تقسیم می‌کند، گرفته شده‌است.

این گسل پس از گسل معکوس اصلی زاگرس، یکی از مهم‌ترین و ممتدترین ساختارهای ایران به‌شمار می‌آید. ولمن در سال ۱۹۶۶ میلادی با بررسی جابه‌جایی‌های موجود در رسوبات آبرفتی، یک جابه‌جایی راست‌لغز چپ‌گرد را برای این گسل پیشنهاد داد. اما چالنکو در سال ۱۹۷۳ میلادی، ۶۰ کیلومتر از بخش خاوری این گسل را مورد بررسی و مطالعه قرار داد و نشان داد که بر خلاف نظر ولمن، گسل دارای حرکت قائم است.

از نظر لرزه‌خیزی، دو زمین‌لرزهٔ ویرانگر ۲۵ سپتامبر ۱۹۰۳ در ترشیز و ۲۵ مه ۱۹۲۳ در تربت حیدریه را به حرکت‌های این گسل نسبت می‌دهند. بعد از این دو زمین‌لرزه، تنها یک لرزهٔ دیگر در سال ۱۹۶۲، در محدوده‌ای میان دو شهر ترشیز و تربت‌حیدریه روی داده‌است. از آنجایی که این گسل تا کنون زمین‌لرزه‌ای بزرگ را ایجاد نکرده‌است، زمین‌شناسان این گسل را مستعد به وجود آوردن زلزله‌ای با بزرگای ۸ ریشتر قلمداد می‌کنند.

آیین و مراسم

چراغ برات

چراغ برات، یکی از سنت های دیرینه مردم منطقه ترشیز بزرگ است که اواسط ماه شعبان برای زنده نگه داشتن یاد اهل قبور برگزار می‌شود. طبق این سنت، مردم خراسان بزرگ از جمله شهر انابد با حضور بر مزار از دست رفتگان خود و خواندن فاتحه و دادن خیرات برای آنان، طلب آمرزش می کنند.

جام جایزه بزرگ انابد

جام جایزه بزرگ شهر انابد به‌صورت سالیانه در رشته های ورزشی مختلف از جمله فوتبال، فوتسال و والیبال که به همت جوانان این شهر برگزار می شود.

جشن های مرسوم

در فرهنگ عامه مردم این بخش، جشن‌ها و مراسم شادمانی و سرور فراوانی وجود دارد که جشن خواستگاری، جشن عقد خوانی، جشن عروسی، جشن بدنیا آمدن فرزند و نام‌گذاری او در روز هفتم یا دهم تولد، جشن ختنه سوران، جشن عید نوروز، جشن سده که معمولا در شب دهم بهمن برگزار می‌گردد و نیز جشن چهارشنبه‌سوری از این زمره‌اند.

اقتصاد

اقتصاد این بخش، تا حدودی وابسته به کشاورزی و دامپروی می باشد. البته کشاورزی در دهه‌های گذشته، به دلیل عواملی چون برداشت بی‌رویه آب خصوصا توسط شرکت کشت صنعت و خشکسالی، با مشکل جدی مواجه‌ شده است. البته در سال‌های اخیر، بخش معدن گسترش قابل توجهی یافته‌ است.

در حوزه کشاورزی بخش انابد دارای 186 حلقه چاه عمیق، 6 حلقه چاه نیمه عمیق، 25 قنات فعال کشاورزان می باشد و محصولات ارگانیکی همچون گندم، جو، پنبه، زعفران، پسته، انار و انجیر تولید و روانه بازارهای مصرف داخلی کنند.

در حوزه دامپروری نیز دارای حدود 200 هزار دام سبک و سنگین و 4 هزار نفر شتر می باشد. وجود مراتع غنی و گسترده سبب شده در این بخش نزدیک به 750 خانوار و 47 محله عشایری به غیر از روستاهای عشایرنشین زندگی کنند و این منطقه را به قطب تولید پروتئین و مواد لبنی بردسکن تبدیل کند.

درحوزه معدنی انابد را میتوان قطب‌ معدنی خراسان رضوی دانست ،لذا وجود معادن غنی خصوصاً مس در سطح بخش سبب شده تا سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی با سرمایه‌گذاری در انابد سبب اشتغال و کارآفرینی در این قسمت شوند.

معدن مس تکنار، آهن زردکوه، مس نسیم، مس دهانه سیاه زنگانلو، گچ سرو، مس چشمه مرضیه و مس چشمه هادی از جمله معادن فعال سطح این بخش نام برد.

پروژه ها

یکی از خواسته های مردم این بخش، تسریع در پروژه دوبانده کردن محور بردسکن - انابد، بطول 15 کیلومتر که تاکنون از کلنگ زنی آن بیش از 15 سال گذشته است، تعریض بهسازی و آسفالت مجدد محور انابد - تپه طاق، آسفالت راه های روستایی، ایجاد نمایندگی ادارات و نیز ایجاد دادگاه در این بخش نام برد، که همت و تلاش بیش از پیش مسئولین این بخش و شهر را می طلبد.

آثار تاریخی

تعداد 43 جاذبه تاریخی،طبیعی و مذهبی از دوران گذشته وجود دارد که از این میان تنها 6 اثر آن تاکنون ثبت ملی شده‌اند که از جمله میتوان به خانه شازده در روستای زمان آباد، قلعه دختر و غار درونه در روستای درونه، مسجدجامع در روستای حطیطه، آب انبار و منزل علوی در روستای باب‌الحکم اشاره کرد.

محیط زیست
  • پوشش گیاهی

103 گونه گياهي از 49 خانواده شناسايي شده‌اند. اين گونه‌ها در رويشگاه‌هاي مختلف پراكنده‌اند :

  • توزیع جانوری

گونه‌هايي از خزندگان شامل: انواع آگاما، بزمجه، افعي، مار، مار جعفري، مار شاخدار، مار خالدار، تير مار و لاك‌پشت همچنين وزغ و قورباغه از رده دوزيستان زيست مي‌كنند.

يكصد و سي و پنج گونه پرنده مهاجر و بومي از 13 راسته چون :

عقاب، سارگپه و پيغو و كبك، تيهو و كبوترچاهي، هوبره، زاغ بور، غراب، شبگرد، جغد، چكاوك، سبز قبا، چوب‌پا، حواصيل، مرغابي، چنگر، و ... شناسايي گرديده‌اند.

قريب به 30 گونه از 7 راسته پستاندار زيست مي‌كنند :

از آن جمله مي‌توان: خرگوش، پايكا، خارپشت، تشي، جبريل، دوپا، هامستر، پلنگ، گرگ، گربه وحشي، روباه، شغال و كفتار، كارال، كل و بز وحشي، قوچ و ميش وحشي، آهو و احتمالاً يوزپلنگ، گورخر و جبير را اشاره كرد.

  • گونه شاخص جانوری

نيم قرن پيش دوسوم از وسعت كشورمان را زيستگاه گورخر ايراني تشكيل مي‌داد. اين پستاندار علفخوار تنها ـ فرد سم‌وحشي ـ كشورمان است كه زماني نماد حيات وحش و شكار ايرانيان به شمار مي‌رفت.

گورخر ايراني با نام علمي Equus hemionus onager از زير گونه‌هاي آسيابي حيواني شكيل و زيبا به رنگ زرد مايل به نارنجي است كه قسمت‌هاي شيري رنگ در بخش‌هاي زيرين بدنش قرار دارد. نوار قهوه‌اي رنگي يال سياهرنگش را به دمي بلند متصل مي‌كند. طول عمر گورخر 40 سال است و معمولاً ماده‌ها هر 2 سال يكبار و پس از حدود يكسال تحمل دوران حمل زايمان مي‌كنند. بلوغ كره‌ها در سه سالگي است. سرعت حدود 70 كيلومتر در ساعت نيز نتوانسته كمكي براي رفع آسيب‌پذيري او از كمند شكارچيان غير منصف و سودجو باشد. دشت درونه در غرب بخش انابد زيستگاه اين گونه بومي (آندميك) مي‌باشد.

  • منطقه حفاظت شده درونه

اين منطقه با وسعت 70 هزار هكتار در غرب بخش انابد واقع شده است. حداقل فاصله و حد شرقي منطقه يعني كال دهن قلعه با مركز بخش ۱۵ كيلومتر و حداكثر فاصله و حد غربي آن يعني كال سبز ۹۲ كيلومتر مي‌باشد.

بيشتر سطح منطقه كوهستاني و گونه‌هاي شاخص جانوري آن بز وحشي و قوچ‌وحشي و گونه شاخص گياهي آن درخت بنه و بادامشك است.

كال‌هاي سبز، فرح، برق، دهانه آب، تيجو و دهن قلعه و چشمه‌هاي قوچاب، گرينگ، زنگالو، نيور، قال كفتار، قال شاهين برخي منابع آبي اين منطقه محسوب مي‌شوند. اين منطقه در مسير كانال مهاجرت پرندگان وحشي قرار دارد.

پانویس
  1. اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.
  2. «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.

جستارهای وابسته
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.