بیدادگرخزندگان

بیدادگرخزندگان یا تیرانوسارید (نام علمی: Tyrannosauridae) یک خانواده از دایناسورهای گوشت‌خوار بزرگ است که در دور کرتاسه پسین در آمریکای شمالی و آسیا زندگی می‌کردند. سنگواره‌های این جانوران تا کنون در ایالات متحده آمریکا، کانادا، چین و مغولستان کشف شده‌است. بیدادگرخزندگان از آخرین دایناسورهای گوشت‌خوار غول‌پیکر محسوب می‌شدند ولی خودشان از بیدادگرخزنده‌ریختان اولیه که دایناسورهای گوشت‌خوار اغلب کوچک تا متوسطی بودند فرگشت یافتند. این خانواده از دایناسورها به دو زیرخانواده آلبرتوسوریان و تیرانوسوریان تقسیم می‌شوند. از زیرخانواده آلبرتوسوریان تا کنون تنها ۲ سرده یعنی آلبرتوسور و گورگوسور کشف‌شده ولی از زیرخانواده تیرانوسوریان تا کنون ۱۳ سرده از جمله تیرانوسور، تاربوسور و داسپلتوسور کشف‌شده است.

تیرانوسارید محدودهٔ زمانی: کرتاسه پسین، ۸۱ تا ۶۶ میلیون سال پیش PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
تیرانوسورس رکس بزرگ‌ترین گونه تیرانوسارید
آرایه‌شناسی
فرمانرو:	جانوران
بالاشاخه:	دوم‌دهانیان
شاخه:	طنابداران
زیرشاخه:	مهره‌داران
فروشاخه:	آرواره‌داران
بالارده:	چهاراندامان
رده:	خزندگان
فرورده:	شاه‌خزنده‌ریختان
بالاراسته:	دایناسور
راسته:	خزنده‌کفلان
بالاخانواده:	بیدادگرخزنده‌ریختان
تیره:	بیدادگرخزندگان

ویژگی‌ها

مقایسه اندازه بزرگ‌ترین بیدادگرخزندگان تاریخ با یکدیگر و انسان؛ مساحت هر خانه، یک مترمربع است. به‌ترتیب از چپ به راست: تیرانوسور (سرخ)، تاربوسور (زرد)، آلبرتوسور (سبز)، گورگوسور (آبی)، داسپلتوسور(بنفش)

تمام بیدادگرخزندگان بزرگ بودند و کوچک‌ترین گونه‌های آن‌ها دست‌کم ۱ تن وزن داشتند. همچنین همگی آن‌ها دارای جمجمه‌های بزرگ، دندان‌های چاقومانند و ضخیم، دست‌های کوچک و دو انگشتی و پاهای قوی و بلند بودند. بسیاری از ویژگی‌های این درندگان مانند راه‌رفتن روی دوپا، داشتن استخوان‌های توخالی (به منظور کاهش وزن بدن) و نیز احتمالاً داشتن پر در نیاکان این دایناسورها نیز وجود داشت.

روش زندگی

یک گورگوسور در حال حمله به یک پارازارولوفوس

بیدادگرخزندگان شکارچی رأس هرم غذایی در زیستگاه خود بودند و شکارهایشان شامل انواع دایناسورهای گیاه‌خوار بزرگ از جمله اردک‌منقاران، شاخ‌چهرگان و خزنده‌پایان بود. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد دست‌کم برخی بیدادگرخزندگان مانند آلبرتوسور و داسپلتوسور به صورت گروهی زندگی و شکار می‌کردند. روش شکار گروهی این دایناسورها احتمالاً به این صورت بوده که جوان‌ترهای گروه که سریع‌تر و چالاک‌تر بودند شکار را تعقیب و خسته می‌کردند و سپس بزرگسالان گروه که از تجربه و قدرت بدنی بیشتری برخوردار بودند شکار را از پا در می‌آوردند.

درخت تبارزایی

Brusatte & Carr, 2016[1] Tyrannosauridae آلبرتوسوریان   گورگوسور     آلبرتوسور     Tyrannosaurinae   Alioramini   کیانژوساروس       آلیوراموس     آلیوراموس               نانوکسور     تراتوفونئوس         خونین‌شاه         داسپلتوسور     داسپلتوسور         ژوکنگتیرانوس       تاربوسور     تیرانوسوروس

Fiorillo et al. 2014[2] Tyrannosauridae آلبرتوسوریان   آلبرتوسور     گورگوسور     Tyrannosaurinae     داسپلتوسور     Two Medicine taxon         تراتوفونئوس       بیستاهیورسور       خونین‌شاه       نانوکسور         تاربوسور     ژوکنگتیرانوس       تیرانوسوروس

Loewen et al. 2013[3] Tyrannosauridae     گورگوسور     آلبرتوسور     Tyrannosaurinae   Dinosaur Park tyrannosaurid       داسپلتوسور       داسپلتوسور       تراتوفونئوس       بیستاهیورسور       خونین‌شاه       تیرانوسوروس       تاربوسور     ژوکنگتیرانوس

منابع

1. CITEREFBrusatte_&_Carr2016
2. CITEREFFiorillo_&_Tykoski2014
3. Loewen, M.A.; Irmis, R.B.; Sertich, J.J.W.; Currie, P. J.; Sampson, S. D. (2013). Evans, David C, ed. "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans". PLOS One. 8 (11): e79420. Bibcode:2013PLoSO...879420L. doi:10.1371/journal.pone.0079420. PMC 3819173. PMID 24223179.

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Tyrannosauridae». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۱ آوریل ۲۰۱۴.

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ بیدادگرخزندگان موجود است.