تریاس
دوره تریاس[1] (Triassic) یا تریاسیک یا تریاسه یا سه‌چینه‌ای، نخستین دوره از دوران میانه‌زیستی که در حدود ۲۵۱ تا ۲۰۱ میلیون سال پیش بوده‌است و کوتاه‌ترین دوره در دوران میانه‌زیستی است. نام این دوره اولین بار در سال ۱۸۳۴ (میلادی) و توسط دانشمندی در آلمان بکار گرفه شد. سبب نامگذاری این دوره به تریاس این است که رسوبات این دوره از سه چینه کاملاً مشخص به نام‌های کوپر، موشل کاک و بونت ساندشتین تشکیل شده‌است که به ترتیب بخش بالایی، میانی و زیرین را تشکیل می‌دهند. این دوره به سه قسمت پیشین، میانه و پسین تقسیم گشته است.
| زمان‌بندی زمین‌شناسی | |||
| پیدازیستی (فانروزوئیک) | نوزیستی (سنوزوئیک) | کواترنری | |
| نئوژن | |||
| پالئوژن | |||
| میانه‌زیستی (مزوزوئیک) | کرتاسه | ||
| ژوراسیک | |||
| تریاس | |||
| دیرینه‌زیستی (پالئوزوئیک) | پرمین | ||
| کربونیفر | |||
| دوونین | |||
| سیلورین | |||
| اردویسین | |||
| کامبرین | |||
| نهان‌زیستی (پرکامبرین) | پیشین‌زیستی (پروتروزوئیک) | ||
| نخست‌زیستی (آرکئن) | |||
| پیشازیستی (هادئن) | |||
در دوره تریاس آب و هوا بسیار گرم بوده‌است و بیابانها گسترش یافتند. دلایل نشان‌دهندهٔ این گرما نیز ترک‌های گلی در رسوبات، رسوباتی چون نمک و گچ که از حاصل از تبخیر هستند و اکسید شدن فلزات و مواردی دیگر هستند. در میان تنوع زیستی در این دوران بی‌مهرگانی مثل نوعی شاخ‌قوچی (آمونیت) و همچنین خزندگان بسیار فراوان شدند. با وجود آب و هوای خشک، سرخس و درخت آروکاریا در خشکی و جلبک در دریا نیز از گیاهان متداول آن دوره هستند. همچنین اولین حشره و اولین پستاندار در این دوره به وجود آمدند. در این دوره خشکی بزرگ پانگه‌آ به دو خشکی بزرگ یعنی گندوانا و لوراسیا تقسیم شد.
دوره تریاس ایران
به جز دو ناحیه باختر دریاچه ارومیه (جلفا) و آباده که از پرمین به تریاس تدریجی یا با وقفه‌های رسوبی بسیار کوتاه زمان، دانسته شده‌اند، در سایر نقاط ایران شرایط سکویی زمان پالئوزوییک تا اواخر تریاس میانی و به عبارت بهتر، تا اوایل تریاس پسین ادامه یافته‌است؛ ولی در این زمان (نزدیک به آشکوب نورین)، شرایط دریایی کم ژرفای 1TR و 2TR دستخوش تغییرات زیاد شده که با تشکیل حوضه‌های کولابی- مردابی نزدیک به دریا، چین‌خوردگی، پیدایی ارتفاعات، تکاپوهای آتشفشانی و جای‌گیری توده‌های نفوذی همراه بوده‌است. نشانه‌های یاد شده که دستاورد نوعی کو هزایی سراسری هستند، با فاز کوهزایی سیمرین پیشین سایر نواحی جهان در خور قیاس و نامگذاری دانسته شده‌اند. در ایران، نشانه‌های زیر را می‌توان بخشی از پیامدهای این کوهزایی دانست:
- تکوین و تکامل اشتقاق تتیس جوان در محل تقریبی راندگی اصلی زاگرس.
- جدایش ورق ایران از ورق زاگرس و همگرایی آن به سوی اوراسیا با هدف بستن اشتقاق تتیس کهن.
- تشکیل حوضه‌های رسوبی کم ژرفا از نوع باتلاقی- دریاچه‌ای در گستره‌های وسیعی از البرز، ایران مرکزی و کپه‌داغ (به جز زاگرس)، مساعد برای رشد گیاهان و انباشت شیل و سنگ ماسه‌های حاوی بقایای فراوان گیاهی برای تشکیل رسوب‌های زغالدار ایران.
- پیدایی بخشی از سنگ‌های آتشفشانی بازیک و قلیایی ایران که گاهی در اثر دگرسانی تأخیری به زون‌ها یا عدسی‌های بوکسیت و لاتریت با ارزش اقتصادی تبدیل شده‌اند.
- جای‌گیری پاره‌ای از توده‌های نفوذی ایران نظیر بخشی از گرانیت‌های مشهد، گرانیت لاهیجان و ماسوله و…
- دگرگون و دگرشکل کردن سنگ‌های تریاس میانی و کهن که از بارزترین نشانه‌های کوه‌زا بودن فاز سیمرین پیشین است و به ویژه در جنوب خاوری زون سنندج - سیرجان، مشهد و… نشانه‌های بیشتری دارد.
- همزاد و وابسته به فعالیت ماگمایی ناشی از رخداد سیمرین پیشین بودن پاره‌ای ذخایر سرب، روی و باریتین، به ویژه فلوریت‌های ایران.
نگارخانه
Lystrosaurus معمولترین مهره‌دار خشکی در این دوره
Reconstruction of پروتروسوکوس در ابتدای تریاس منقرض شد.
تهی‌پیکر, یکی از نخستین دایناسورها در دوره انتهای تریاس.
پلاتیوسور یکی از نخستین خزنده‌پاریختان، در دوره انتهای تریاس.
جستارهای وابسته
- رویداد انقراض پرمین-تریاس
- رویداد انقراض تریاس-ژوراسیک
- مقیاس زمانی زمین‌شناسی
- دایناسور
منابع
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ تریاس موجود است. |
| دوره تریاس | ||
|---|---|---|
| پیشین | میانه | پسین |
| ایندون |اولنکین | آنیسین | لادینین | کارنین | نورین راتین |