تورفان

تورفان یا تُرفان[1][2] یا طُرفان شهری واحه‌ای و مرکز ولایت تورفان در شرق ناحیه خودگردان سین‌کیانگ (ترکستان شرقی)، در کشور چین است. جمعیت تورفان در سال ۲۰۰۳ میلادی ۵۷۰ هزار نفر بود که اکثریت قریب به اتفاق آن ترکان اویغور بودند.

تورفان 吐鲁番

高昌区 · قاراهوجا رایونی
District
تورفان 吐鲁番
موقعیت تورفان در نقشه
تورفان 吐鲁番
Location of the district centre in Xinjiang
مختصات: ۴۲°۵۹′ شمالی ۸۹°۱۱′ شرقی
کشورPeople's Republic of China
Regionسین‌کیانگ
شهر مرکزیولایت تورفان
Township-level divisions3 subdistricts
2 towns
7 townships
Municipal seatLaocheng Subdistrict (老城街道)
جمعیت
 (۲۰۰۳)
 • کل۲۵۴۹۰۰
منطقه زمانییوتی‌سی +۸ (China Standard)
Postal code
۸۳۸۰۰۰
پیش‌شماره(های) تلفن۰۹۹۵
شهرستان تورفان در سین‌کیانگ

پیشینه
مناره و مسجد امین

ناحیه تورفان از زمان‌های قدیم هم از جهت اینکه واسطه داد و ستد بین چین و مغرب بود، و هم از لحاظ سیاسی اهمیت داشت.

در دوران پیشاتاریخ، ساکنان تورفان و شهرهای دیگر منطقه مانند لولان و کوچه، از قوم هندواروپایی تُخار بودند.[3]

در سده ۲ پ. م این ناحیه امیرنشین بود و در ۶۰ پ. م چینی‌ها این امیرنشین را برانداختند. در هزاره اول میلادی ناحیه تورفان مرکز تمدن پرقدرتی بود که عناصر هندی و ایرانی در آن درهم آمیخته بود. در منابع چینی نام تورفان (به‌صورت تولوفن) اول بار در سال ۱۳۷۷م، و در منابع فارسی گویا اول بار در حدودالعالم (به‌صورت تصحیف شده طفقان) و نیز بعدها در جامع‌التواریخ رشیدی ذکر شده‌است.[4]

اهمیت تاریخی تورفان، اساساً به دوره پیش از اسلامی آن بازمی‌گردد. موقعیت تورفان وامدار قرار گرفتنش در مسیر جاده ابریشم است که از زمان باستان تا پایان سده‌های میانی، میان چین و غرب و هند، مبادله تجاری و فرهنگی برقرار می‌کرد. اسلامی شدن جمعیت این شهر و منطقه، بر خلاف بیشتر بخش‌های دیگر دارالاسلام، بعدها و بتدریج از پایان سده چهاردهم میلادی تا اوایل سده شانزدهم میلادی صورت گرفت. به علاوه جز در دوره کوتاهی از سده شانزدهم میلادی و اوایل سده هفدهم میلادی و دوره کوتاهتری در سده نوزدهم میلادی، تورفان اسلامی زیر سیطره غیرمسلمان‌ها، نخست جونغارهای بودایی و پس از آن چینی‌ها، بود. این منطقه برای متن شناسان اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا باستان شناسان کشورهای گوناگون، به ویژه آلمان متن‌های ایرانی باستان را در آنجا یافتند.[5]

طومارهای مکشوفه تورفان

تعداد زیادی از کتاب‌ها و نوشته‌ها به این زبان با خط اویغوری در دست است. در اواخر قرن نوزده میلادی تعداد زیادی از کتاب‌های مانوی به خط و زبان اویغوری از غاری در نزدیکی شهر تورفان کشف شد.

قضیه چنین است که در صحرای گوبی در آسیای مرکزی چندین شهر تمام در نتیجه توفان زیر شن رفته و مردم آن شهرها سرزمین خود را رها کرده و از آن جا رفتند و خانه‌های ایشان هم چنان در زیر شن ماند. از اواخر قرن نوزدهم میلادی برخی از مسافران متوجه شدند که کاغذ پاره‌هایی گاهی از زیر شن‌ها بیرون می‌آید و بومیان برخی از آن‌ها را به جای شیشه در و پنجره به کار می‌برند و خطوطی بر آن هست. انجمن جغرافیایی سن پترزبورگ از سال ۱۸۹۳ تا ۱۸۹۵ در آن جا حفاری علمی‌کرد و سه سال دکتر کلمنتز فرستاده فرهنگستان علوم روسیه دنباله کار را گرفت و سپس چند تن دیگر از دانشمندان روسی در آن جا کار کردند. جایی که در آن حفاری کردند در شمال تورفان یعنی در جایگاه شهری است که پیش تر به آن کوشان می‌گفتند و مردم محلی به آن خوچو و مردم چین به آن کائو چانگ می‌گفتند.

پس از چندی دولت آلمان دسته‌ای از دانشمندان خود را سه بار پی در پی به آن جا فرستاد. در ۱۹۰۲ هیئتی به ریاست گرونودل با اعانه فرهنگستان علوم مونیخ، در سال ۱۹۰۴ هیئت دیگری به ریاست فن لو کوک به سرپرستی فرهنگستان برلین و در ۱۹۰۵ هیئت سومی به ریاست گرونودل و عضویت فن لو کوک به آن جا رفتند. سرانجام هیئت دیگری از فرانسه به ریاست پول پلیو مأمور این کار شد و نتایج مهم‌تری به دست آمد. از آن جمله در غاری در دون‌هوانگ (تون هوانگ) یک جایگاه پنهانی کشف کردند و طومارهای خطی بسیار گران بها در آن جا یافتند که اکنون در کتاب‌خانه پاریس است.

در میان اسنادی که به دست آمده تعدادی متون مانوی است که کارل زالمان دانشمند مشهور روسی و مولر دانشمند آلمانی متون زبان فارسی آن و رادلف دانشمند روسی و فن لو کوک دانشمند آلمانی متون ترکی آن‌ها را با رنج فراوان خوانده‌اند. در میان متن‌های ترکی کتابی است دربارهٔ اعتراف به گناه در دین مانی که باستان‌شناس معروف مجار اورل استاین که بیش تر در هندوستان می‌زیسته به دست آورده‌است. در میان طومارهایی که در دون‌هوانگ به دست آورده‌اند و مسافران اروپایی نتوانسته‌اند با خود ببرند و دولت چین آن‌ها را به پکن برده و در کتاب‌خانه مخصوصی که در آن جا ترتیب داده گذارده‌است، طومار بزرگی است که به‌طور نسبی کامل است و چیزی از آن از میان نرفته‌است. شاوان و پلیو دانشمندان فرانسوی پی برده‌اند که این طومار یکی از کتاب‌های مانوی است و تفسیر آن را در مجله آسیایی پاریس منتشر کرده‌اند. اسناد دیگر به زبان‌های پارسی باستان و سغدی و چینی است.[6][7]

پانویس
  1. https://archive.org/stream/02076762.cn#page/n4/mode/2up
  2. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۵.
  3. Elizabeth Wayland Barber (2000). Mummies of Ürümchi. W. W. Norton, Incorporated. pp. 166–. ISBN 978-0-393-32019-0.
  4. دائرةالمعارف فارسی، سرواژه: تورفان
  5. جهان اسلام، تورفان (یا طُرفان)
  6. سرچشمه تصوف در ایران، سعید نفیسی، چاپ فروغی،1343، صص 90-93
  7. http://manuscripts.ir/ar/center-news/3717-طومارهای-مکشوفه-تورفان
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ تورفان موجود است.

منابع
  • سرچشمه تصوف در ایران، سعید نفیسی، چاپ فروغی، ۱۳۴۳

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.