سین‌کیانگ

سین‌کیانگ یا شین‌جیانگ (به چینی: 新疆، به اویغوری: شینجاڭ) نام ناحیهٔ خودمختار بزرگی در باختر جمهوری خلق چین است. این ناحیه پیش از این ترکستان چین یا ترکستان خاوری نام داشت.[1][2] اورومچی مرکز ایالت سین‌کیانگ و بزرگ‌ترین شهر این ایالت است. زبان‌های رایج در سین کیانگ زبان اویغوری و چینی است. کاشغر پس از اورومچی دومین شهر بزرگ ایالت سین‌کیانگ (اویغورستان) است که غالب ساکنان آن اویغورها هستند. چین نگران افزایش فعالیت‌های تجزیه طلبانه در این منطقه است.

منطقه خودمختار سین‌کیانگ اویغور

شینجاڭ ئۇیغۇر ئاپتونوم رایونی
新疆维吾尔自治区
منطقه خودمختار
نقشه استانهای چین و جایگاه منطقه خودمختار سین کیانگ
مختصات: مختصات: عرض جغرافیایی وارد نشده‌است
مختصات: مختصات: عرض جغرافیایی وارد نشده‌است
{{#coordinates:}}: عرض جغرافیایی نامعتبر
کشور چین
مرکزاورومچی
بزرگ‌ترین شهراورومچی
مدیریت
منطقه خودمختار
 • رئیس هیئت مدیرهنور بکری
مساحت
 • کل۱۶۶۴۸۹۷ کیلومتر مربع (۶۴۰۰۰۰ مایل مربع)
جمعیت
 (۲۰۱۸)
 • کل۲۴٬۸۷۰٬۰۰۰
پیش‌شماره(های) تلفن۰۸۶
کد ایزو ۳۱۶۶CN-65
HDI۰٫۷۷۴ متوسط (بیست و یکم)
GDPتریلیون رنمینبی
-
ولایت
شهر		۱۴ بخش
۹۹ بخش
۱۰۰۵ بخش
وبگاه

جغرافیا

این منطقه که در شمال غرب چین قرار دارد. استانی خودمختار است که در مسیر راه‌های ارتباطی مهم چین با کشورهای دیگر در غرب آسیا و اروپا (درگذشته جاده ابریشم) قرار گرفته‌است. سین کیانگ بزرگ‌ترین استان چین است و در مرکز سرزمین‌های وسیع در میانه اوراسیا قرار گرفته‌است. سین‌کیانگ در حدود یک ششم کل مساحت جمهوری خلق چین را در بر می‌گیرد. سین کیانگ از نظر منابع طبیعی بسیار غنی است و نفت فقط یکی از منابع مهم آن به‌شمار می‌آید. این استان پهناور با کشورهای مغولستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان و افغانستان دارای مرز مشترک است. از شهرهای مهم سین‌کیانگ که ۱٫۶ میلیون کیلومتر مربع مساحت دارد می‌توان اورومچی، کاشغر، تورفان، کارامی، یینینگ، و شیهزی را نام برد.

تاریخ
نوشتار اصلی: اسلامی‌سازی و ترکی‌سازی در سین کیانگ

منطقه سین کیانگ پیش از سکونتاقوام ترک، سرزمینی بود که اقوام و قبایل ایرانی همچون سکاها و سغدها، یعنی گویشوران زبان‌های ایرانی شرقی در آن به سر می‌بردند. در کتب تاریخی از سکونت شاخه‌هایی از اقوام آریایی در منطقه سین کیانگ نام برده شده که برخی از آنان دارای حکومت‌های محلی نیز بوده‌اند که رواج زبان سغدی از آثار ماندگار فرهنگ ایرانی قدیم در منطقه به‌شمار می‌آید. عبور جاده ابریشم نیز از این منطقه موجب شده نژادهای گوناگونی با فرهنگ‌های مختلف در آن ساکن شوند.

در اثر افزایش تعداد مهاجرین، جمعیت قبایل آریایی و ایرانی رو به کاهش گذاشت و کم‌کم در جمعیت غالب ذوب شدند، در قرن نهم (۸۴۰ میلادی) به علت بروز قحطی و خشکسالی و بحران اجتماعی در فلات مغولستان، تعداد زیادی از مغول‌ها از محل سکونت خود مهاجرت و به سرزمین سین کیانگ وارد شدند که از اختلاط مهاجرین و سایر اقوام ترک با ساکنان بومی (سکاها- آریائی‌ها) نژاد جدیدی به وجود آمد که بعدها به اویغورها معروف شدند.[3]

نقاشی‌ها و آثار کشف شده از قبرستان باستانی شهر گائوچانگ و اجساد مومیایی کشف شده از واحه‌های حوضه تاریم که هم‌اکنون در موزه تاریخی شهر اورومچی مرکز سین کیانگ نگهداری می‌شود، و همچنین سکه‌های فراوان دوره‌های مختلف ساسانی که از این منطقه کشف شده و آثار بر جای مانده از آیین مانوی و زرتشتی در منطقه سین کیانگ به ویژه در غار هزار بودای تورفان و غار دون هوان حکایت از حضور فرهنگ‌های بودایی و ایرانی در این منطقه دارد.[4]

در اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم میلادی و همزمان با حاکمیت سلسله سامانیان (۹۹۹–۸۴۰) اسلام در منطقه سین کیانگ گسترش یافت و مردم اویغور زبان به آیین اسلام گرویدند.

در اوایل قرن نوزدهم در میان طومارهای مکشوفه تورفان، تعدادی متون مانوی و اسنادی هم به زبان‌های پارسی میانه، سغدی و چینی کشف شد. دانشمند آلمانی متون زبان‌های ایرانی که در این منطقه کشف شده بود را با سختی بسیار خواند.[5]

مردم
اقوام ساکن سین‌کیانگ بر حسب ولایت.
سرخ:هان
آبی:اویغور
زرد:قزاق

مردم این ناحیه از پنج قوم هان، اویغور، مردم قزاق، مردم هویی و تاجیک‌ها تشکیل یافته‌اند.

اویغورها و ازبکها از نظر نژادی، اقوامی به صورت کامل ترک نیستند به‌طوری‌که اویغورها دارای میزان زیادی از تبار سغدی (از اقوام باستانی ایران شرقی باستانی) هستند که دچار ترکی سازی شدند. شهرهای ختن و کاشغر در گذشته از شهرهای ایرانی بوده‌اند.[6]

اسناد و مدارک تاریخی نشان می‌دهد که منطقه سین کیانگ قبل از سکونت مهاجران مغول سرزمینی بوده که اقوام و قبیله‌هایی مانند سکاها و سغدها با گویش زبان‌های شرق ایران (زبان‌های ایرانی شرقی) در آن زندگی می‌کردند. در کتاب‌های تاریخی از حضور گروه‌هایی از اقوام آریایی در منطقه سین کیانگ نام برده شده‌است. برخی از آنان حکومت محلی نیز داشتند که رواج زبان سغدی از نشانه‌های پایدار فرهنگ ایرانی قدیم در این سرزمین به‌شمار می‌آید. همچنین گذر جاده ابریشم از این منطقه سبب شده نژادهای گوناگون با فرهنگ‌های مختلف در آن ساکن شوند و هم زیستی مسالمت آمیزی داشته باشند که تجمع فرهنگ‌های متنوع آسیایی بر غنای فرهنگی آن افزوده‌است و در این بین زبان و فرهنگ ایرانی به دلیل سابقه طولانی و توسعه خود حرف اول را می‌زده‌است. در سال ۸۴۰ میلادی به دلیل قحطی و خشکسالی و بحران اجتماعی در مغولستان، بسیاری از مغول‌ها به سین کیانگ مهاجرت کردند. از اختلاط مهاجران و سایر اقوام ترک با ساکنان بومی یعنی سکاها و آریایی‌ها نژاد جدیدی به وجود آمد که بعدها به اویغورها معروف شدند. در اثر افزایش تعداد مهاجران، جمعیت قبایل آریایی و ایرانی که به زبان‌های شرقی ایرانی صحبت می‌کردند، کاهش یافت و به تدریج در جمعیت غالب، دچار همگون‌سازی فرهنگی شدند.[7]

سیاست

این ایالت یکی از نظامی‌ترین مناطق در چین است و دولت چین به منظور مهار کردن خشونت اسلام‌گرایان منطقه محدودیت‌های شدید در حوزه مذهب به اجرا درآورده است. در سین کیانگ رویاندن ریش بلند برای مردان جوان ممنوع است و زنان نیز حق ندارند نقاب بر چهره بگذارند و صورتشان را بپوشانند.[8]

در سال ۲۰۰۹ میلادی در سین کیانگ اعتراضات بزرگ قومیتی رخ داد که با مداخله پلیس و مرگ ۱۹۷ نفر و زخمی شدن ۱۶۰۰ نفر دیگر پایان یافت. یک بار دیگر سین کیانگ در سال ۲۰۱۳ میلادی شاهد بروز شورش‌هایی بود که بر اثر آن ۲۷ نفر از جمله ۱۰ نفر از شورشیان کشته شدند.[9]

انگیزهٔ خشونت در این منطقه، درگیری‌های مستمر میان اقلیت اویغور و اکثریت چینی‌های «هان» است. بسیاری از اویغورها معتقدند که چینی‌های هان در مورد آنان تبعیض اعمال می‌کنند؛ ولی در مقابل، دولت چین گروه‌های اویغور را به تلاش‌های جدایی‌طلبانه متهم می‌کند. دولت چین همچنین اسلام‌گرایان پاکستان را متهم می‌کند که باعث تحریک مسلمانان اویغور و فعالیت‌های تروریستی در این منطقه می‌شوند.[10]

به گفتهٔ فعالان حقوق بشر، دولت چین ۷۰ درصد منطقهٔ قدیمی شهر کاشغر را که اویغورها در آن زندگی می‌کنند ویران ساخته تا ساختار و ترکیب جمعیتی شهر را دگرگون کند. هدف دولت چین از این اقدامات، کنترل بهتر اقلیت اویغور است. پیش‌تر در مناطق اویغورنشین، بیش از ۳۰۰۰ دوربین ویدیویی نصب شده بود.[11]

شهرهای اصلی

ولایتها
فارسی اویغور، رسمی عربی[12]
 اویغور، خط لاتین
 هانزی پین‌یین
شهرهایی که اختیارات ولایت را دارند
شهر اورومچی ئۈرۈمچی شه‌هری Ürümqi Xəh̡ri 乌鲁木齐市 Wūlǔmùqí Shì
شهر کارامای قارامای شه‌هری K̡aramay Xəh̡ri 克拉玛依市 Kèlāmǎyī Shì
شهرهای تحت فرمانداری مستقیم حکومت مرکزی
شهر شیهزی شیخه‌نزه شه‌هری Xihənzə Xəh̡ri 石河子市 Shíhézǐ Shì
شهر تومشوق تۇمشۇق شه‌هری Tumxuk̡ Xəh̡ri 图木舒克市 Túmùshūkè Shì
شهر آرال ئارال شه‌هری Aral Xəh̡ri 阿拉尔市 Ālā'ěr Shì
شهر اوجاچو ئۇجاچۇ شه‌هری Wujiaqü Xəh̡ri 五家渠市 Wǔjiāqú Shì
ولایتها
ولایت تورفان تۇرپان ۋیلاییتی Turpan Vilayiti 吐鲁番地区 Tǔlǔfān Dìqū
ولایت قومول قۇمۇل ۋیلاییتی K̡umul Vilayiti 哈密地区 Hāmì Dìqū
ولایت ختن خوته‌ن ۋیلاییتی Hotən Vilayiti 和田地区 Hétián Dìqū
ولایت آق‌سو ئاقسۇ ۋیلاییتی Ak̡su Vilayiti 阿克苏地区 Ākèsū Dìqū
ولایت کاشغر قه‌شقه‌ر ۋیلاییتی K̡əxk̡ər Vilayiti 喀什地区 Kāshí Dìqū
ولایت تاچنگ تارباغاتای ۋیلاییتی Tarbaƣatay Vilayiti 塔城地区 Tǎchéng Dìqū
ولایت آلتای ئالتای ۋیلاییتی Altay Vilayiti 阿勒泰地区 Ālètài Dìqū
ولایتهای خودگردان
قزل‌سو قرقیز قیزیلسۇ قیرغیز ئاپتونوم ئوبلاستی K̡izilsu K̡irƣiz Aptonom Oblasti 克孜勒苏柯尔克孜自治州 Kèzīlèsū Kē'ěrkèzī Zìzhìzhōu
بایینغولین مغول بایینغولین موڭغۇل ئاپتونوم ئوبلاستی Bayinƣolin Mongƣol Aptonom Oblasti 巴音郭楞蒙古自治州 Bāyīnguōlèng Měnggǔ Zìzhìzhōu
سانجی هوئی سانجی خۇیزۇ ئاپتونوم ئوبلاستی Sanji Huizu Aptonom Oblasti 昌吉回族自治州 Chāngjí Huízú Zìzhìzhōu
بورتالا مغول بۆرتالا موڭغۇل ئاپتونوم ئوبلاستی Bɵrtala Mongƣol Aptonom Oblasti 博尔塔拉蒙古自治州 Bó'ěrtǎlā Měnggǔ Zìzhìzhōu
ایلی قزاق ئیلی قازاق ئاپتونوم ئوبلاستی Ili K̡azak̡ Aptonom Oblasti 伊犁哈萨克自治州 Yīlí Hāsàkè Zìzhìzhōu

جستارهای وابسته

منابع
  • مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Xinjiang»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد. (نسخهٔ ۸ سپتامبر ۲۰۰۶).
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سین‌کیانگ موجود است.
  1. CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Turkestan
  2. «جایگاه تاریخی زبان و ادب فارسی در سین کیانگ». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۷ فوریه ۲۰۱۰.
  3. شناخت‌نامه زبان فارسی، تهیه شده در بنیاد سعدی.
  4. شناخت‌نامه زبان فارسی، تهیه شده در بنیاد سعدی
  5. http://manuscripts.ir/ar/center-news/3717-طومارهای-مکشوفه-تورفان
  6. http://www.bbc.com/persian/world/2014/09/140906_ea_safar_abdullah_interview
  7. https://www.tabnak.ir/fa/news/54817/جایگاه-تاریخی-زبان-و-ادب-فارسی-در-سین-کیانگ
  8. "چین نام‌های اسلامی برای کودکان را در ایالت سین کیانگ ممنوع اعلام کرد | رادیو زمانه". 2017. رادیو زمانه. Accessed June 19 2018. .
  9. "تلاش دولت چین برای وحدت اقوام در منطقه مسلمان نشین سین کیانگ". 2018. خبرگزاری جمهوری اسلامی. Accessed June 19 2018. .
  10. (www.dw.com), Deutsche. 2018. "دولت چین: اسلام‌گرایان پاکستان مسئول خشونت‌ها در ایالت سین‌کیانگ هستند | DW | 03.08.2011". DW.COM. Accessed June 19 2018. .
  11. (www.dw.com), Deutsche. 2018. "دولت چین: اسلام‌گرایان پاکستان مسئول خشونت‌ها در ایالت سین‌کیانگ هستند | DW | 03.08.2011". DW.COM. Accessed June 19 2018. .
  12. Zhōngguó dìmínglù 中国地名录 (Beijing, Zhōngguó dìtú chūbǎnshè 中国地图出版社 1997); شابک ‎۷−۵۰۳۱−۱۷۱۸−۴ .
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.