جنگ خاندان هوتکی و عثمانی
جنگ خاندان هوتکی و عثمانی (۱۷۲۲-۱۷۲۷) زنجیره‌ای از درگیری‌ها میان امپراتوری عثمانی و خاندان هوتکی ، بر سر کنترل سرزمینهای باختری و شمال باختری ایران بود.
| جنگ خاندان هوتکی و عثمانی | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| طرفین درگیر | |||||||||
| هوتکیان | امپراتوری عثمانی | ||||||||
| فرماندهان و رهبران | |||||||||
| اشرف افغان |
سلطان احمد سوم حکیم اغلو علی پاشا | ||||||||
| قوا | |||||||||
|
شمار افغان ها: ۴۰۰۰۰ کرد ها: ۲۰۰۰۰ | ۶۰۰۰۰ ترک | ||||||||
در سال‌های پایانی پادشاهی صفویه، شورش اقوام ایرانی بیشتر و بیشتر شد یکی از این اقوام که بپا خاستند پشتونها بودند که سرانجام نیز نسخهٔ صفویان در هم پیچیدند. با سرنگونی اصفهان و برانداخته شدن صفویان مرزهای ایران مورد تاخت و تاز همسایگانی قرار گرفت که اوضاع آشفته و نابسامان را غنیمت می‌شمردند و به درون سرزمین ایران به پیش می‌راندند. این پیشروی مورد اعتراض جانشینان افغانی شاه سلطان حسین قرار گرفت و به رخ دادن جنگ‌هایی انجامید.
زمینه
هوتکیان تیره‌ای افغان بودند که با بهره‌وری از ضعف بسیار، درگیری‌های داخلی و فتنه‌های سلطنتی زمانِ شاه سلطان حسین، توانستند بر بخشهایی از ایران و افغانستان از ۱۷۲۲ تا ۱۷۲۹ چیره شوند.
صفویان که زمانی نیرومندترین دشمن عثمانیان بودند، از سال‌های پایانی سده ۱۷ به دلیل به تخت نشستن پادشان بی‌کفایت و درگیری‌های داخلی به شدت در حال ضعیف شدن بودند.
فرمانروایی هوتکی در سال ۱۷۰۹ از سوی پشتونهای غلزایی پایه‌گذاری شد. آنها تونستند در برابر اربابان صفوی خود انقلابی موفق را راهبری کنند.
هنگام فروپاشی صفویان، عثمانیها و روسها از انحطاط ایران برای به چنگ آوردن سرزمینهای مرزی استفاده کردند.
بی درنگ پس از سرنگونی اصفهان، روسها در زمان پتر کبیر ، سرزمینهایی در شمال باختری ایران شامل بخشهایی از داغستان و جمهوری آذربایجان و همچنین نقاطی از ایران امروزی مانند گیلان و استرآباد را تصرف کردند.
عثمانیها هم به سرزمینهای صفوی یورش بردند و به بخشهایی از غرب ایران چیره شدند. با پیمان استانبول (۱۷۲۴) عثمانیها و روسها توافق به تقسیم مناطق تصرف شده کردند. در این میان اشرف افغان که خود را وارث تاج و تخت ایران میدانست خواهان بازگرداندن مناطق متصرفه بود ولی عثمانیها به جنگهای خود در آذربایجان ادامه دادند. اشرف افغان باشنیدن هدف عثمانیها مبنی بر بازگرداندن شاه سلطان حسین به تخت پادشاهی ایران (بعنوان شاه دست نشانده) وی را کشت و سرش را برای عثمانیها فرستاد. سپس او برج و باروی شهر را بهبود بخشید و برای دیدار با سپاه ترک به راه افتاد. در ۲۰ نوامبر ۱۷۲۶ آنها را در خرم آباد در جنوب همدان شکست داد. ای پیروزی عمدتاً دستاورد نفوذ در صفوف سربازان عثمانی توسط عوامل تحریک کننده ای بود که بر ایمان سُنّی مشترک ترکها و افغانها تاکید داشت. بدین صورت که نفوذی ها از جنگ برادرانه تاسف میخوردند و خواستار یکپارچگی در برابر دشمن یگانه یعنی ایرانیهای بدعت گذار بودند. این راهبرد بویژه باعث کاهش سواره نظام کُـــرد شد. اشرف که ترجیح می داد بیشتر از این پیشروی نکند، مذاکرات با عثمانیها را آغاز کرد که به امضای پیمان صلحی نامــــوَر به پیمان همدان در اکتبر ۱۷۲۷ انجامید. افغانها بدون داشتن تجربه قبلی دیپلماسی یا فرمان راندن به یک ملت، پیمانی بستند که بر پایه آن فرمانروایی عثمانیها بر بخشهای باختری و شمال باختری ایران تثبیت شد و اشرف از ادعاهای ارضی خود دست برداشت، در برابر، عثمانی اشرف را بعنوان شاه ایران برسمیت شناخت و حق ضرب سکه و فرستادن سالیانه کاروانهای زیارتی به مکه را برای هوتکیان محفوظ داشت.
بن مایه
- همکاری‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Ottoman–Hotaki War (1722–1727)»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی ۶ تیر ۱۳۹۹).
- طغیان شاه محمود افغان و فروپاشی دولت صفوی در ایران