حادثه ۱۳۹۹ نطنز

حادثهٔ نطنز انفجار و آتش‌سوزی بود که پنج‌شنبه ۱۲ تیر ۱۳۹۹ (به وقت محلی در ساعت یک شب) در تأسیسات هسته‌ای نطنز رخ داد.[1][2] تأسیسات هسته‌ای نطنز در شمال استان اصفهان، یکی از مهم‌ترین سایت‌های غنی‌سازی اورانیوم در ایران به حساب می‌آید.[3] بر اساس ارزیابی اولیه کارشناسان که با تطبیق عکس‌های منتشرشده توسط سازمان انرژی اتمی ایران و تصاویر ماهواره‌ای گوگل انجام شده، محل «حادثه» مرکز مونتاژ سانتریفوژ ایران بوده‌است.

با حادثه ۱۴۰۰ نطنز اشتباه نشود.
حادثه ۱۳۹۹ نطنز
تاریخ۱۲ تیر ۱۳۹۹
مختصاتتأسیسات هسته‌ای نطنز
علتعلت دقیق حادثه به صورت رسمی اعلام نمی‌شود اما به احتمال زیاد این حادثه عمدی است و «حمله» صورت گرفته
کشته‌هابنا بر گزارش رسمی کسی صدمه ندید
آسیب مالیدقیق اعلام نشد

شرح حادثه و ابعاد آن

صبح روز پنجشنبه ۱۲ تیرماه ۱۳۹۹ یکی از ساختمان‌های تأسیسات هسته‌ای نطنز دچار انفجار و آتش‌سوزی شد.[4]

تصویرهای ماهواره‌ای از تأسیسات هسته‌ای نطنز آسیب‌دیدگی یکی از ساختمان‌ها در شمال غربی این تأسیسات را نشان می‌دهد که چند مؤسسهٔ مطالعاتی برآورد کرده‌اند که ساختمان آسیب دیده، کارگاه نصب و تنظیم سانتریفیوژها باشد.[5]

تصاویر ماهواره‌ای منتشر شده، نشان می‌دهد که آسیب‌های تأسیسات هسته‌ای نطنز بسیار گسترده‌تر از آن چیزی است که قبلاً اعلام شده بود. بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران روز یکشنبه ۱۶ تیر ۹۹ تأیید کرد که آتش‌سوزی‌ها می‌تواند توسعه و تولید سانتریفیوژهای پیشرفته را برای یک زمان متوسط کند گرداند.[6]

خسارت

خسارت وارد شده به‌طور دقیق اعلام نشد اما سازمان انرژی اتمی ایران یکشنبه ۱۵ تیر ۱۳۹۹، تأیید کرد که حادثه نطنز «خسارات قابل توجهی» به بار آورده که روند نصب تجهیزات گریز از مرکز در این سایت را در «میان مدت» با تأخیر روبرو می‌کند.[7][8]

ارزیابی روزنامه نیویورک تایمز

جمعه ۲۰ تیر ۱۳۹۹ روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز، در گزارش اختصاصی از حادثه انفجار در تاسیسات هسته‌ای نطنز، نوشت که این رخداد برنامه هسته‌ای ایران را تا دو سال با تأخیر مواجه می‌کند. این روزنامه می‌گوید تصاویر جدید ماهواره‌ای از محل انفجار نشان می‌دهد که حجم تخریب به مراتب بیشتر از آنچه بوده‌است که هفته گذشته به نظر می‌رسید.[9][10][11]

نیویورک تایمز اظهارات دو مقام امنیتی را بازتاب داد که به ارزیابی‌های جدید دولت‌های ایالات متحده و اسرائیل از این رخداد اشاره و ادعا می‌کند که چیزی تا مدت دو سال طول می‌کشد تا ایران برنامه هسته‌ای خود را به نقطه‌ای برساند که پیش از این انفجار بود. نتیجه یک تحقیق تأیید شده نیز نشان می‌دهد که بیش از یک سال زمان لازم است تا ایران ظرفیت پیشین خود برای تولید سانتریفیوژ را بازیابد.[9][10][11]

در ادامه نیویورک تایمز نیز می‌نویسد که ظاهراً اسرائیل این حمله را مهندسی کرده‌است. این رسانه اما هشدار می‌دهد که چنین اقدامی می‌تواند تنش‌ها میان ایران و ایالات متحده را وارد مرحله خطرناکی بکند. نیویورک تایمز می‌نویسد که برخی مقامات مطلع از ماوقع، پیچیدگی انفجار در تاسیسات نطنز را با حمله سایبری استاکس‌نت به تأسیسات هسته‌ای ایران در یک دهه قبل مقایسه می‌کنند که طراحی آن برای بیش از یک سال طول کشید.[9][10][11]

فرضیه ابتدایی دربارهٔ انفجار در تاسیسات نطنز بر این بود که مواد منفجره در نزدیکی خط لوله گاز کار گذاشته بود، اما برخی کارشناسان نیز احتمال داده‌اند که انفجار در نتیجه یک حمله سایبری رخ داده‌است. نیویورک تایمز می‌نویسد اگر چه ایران توضیح اندکی دربارهٔ علت این انفجارها داده اما با توجه به این شرایط مقامات غربی انتظار دارند دست به برخی اقدامات تلافی‌جویانه بزند که این اقدامات شاید حملاتی به نیروهای آمریکایی و متحدان آن در عراق باشد یا شاید حملات سایبری چنان‌که قبلاً نیز چنین حملاتی را علیه موسسات اقتصادی آمریکا ترتیب داده بود یا حمله‌ای که اسرائیل می‌گوید متوجه سیستم ذخیره آب این کشور بوده‌است.[9][10][11]

علت

اظهار نظرات رسمی
  • بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران ضمن تأیید خبر آتش‌سوزی گفت: «این حادثه در یکی از سوله‌های محوطهٔ باز تأسیسات نطنز رخ داده‌است. به گفتهٔ او، این رخداد هیچ‌گونه تلفات جانی نداشته و لطمه‌ای به فعالیت‌های جاری این مجموعه نیز وارد نکرده‌است».[12]
  • یک سخنگوی شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی گفت به دلایل امنیتی، علت حادثه در سایت اتمی نطنز، بلافاصله اعلام نخواهد شد.[13]
  • علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران یکشنبه ۱۵ تیر ۹۹ گفت بر اساس اعلام شورای عالی امنیت ملی، نتیجه بررسی‌ها به «دلایل امنیتی» اعلام نشده‌است. این درحالی است که براساس ارزیابی تصاویر ماهواره‌ای محل حادثه مرکز سانتریفوژ است.[14]
  • چهارشنبه ۱ مرداد ۱۳۹۹، جواد کریمی قدوسی، اظهار داشت که «گزینه رخنه در مسائل حراستی و حفاظتی جمع‌بندی قطعی ما است». او «برخورد یک شی از خارج به این مجموعه» را رد کرد و گفت: «اگر از بیرون شی با این نقطه برخورد می‌کرد، می‌بایست قطعاتی از آن مشاهده شود که طبق بررسی‌ها مطلقاً چیزی یافت نشده‌است». کریمی قدوسی همراه با گروهی از نمایندگان از تاسیسات نطنز و محل حادثه بازدید کرد و در بخش دیگری از اظهاراتش گفت که «بررسی محل حادثه جز اهداف سفر ما بود. در نقطه‌ای که خرابکاری انجام شده‌است، تیم‌های ویژه در حال بررسی بودند، متأسفانه بیشتر آسیب‌پذیری داخلی را تشخیص دادیم». او افزود: «احتمال پرواز و برخورد شی مشکوک و خارج از حصار تقریباً به دست نیامده است و آنچه دربارهٔ احتمال جاسازی شی در دستگاه‌ها از غرب گفته شده، با آنچه که ما دیدیم و شدت حادثه تطبیق نداشت».[15][16][17]

گمانه‌زنی‌ها
  • فابین هینتس، کارشناس برنامهٔ موشکی ایران در مؤسسهٔ میدلبری کالیفرنیا در توییتی بیان کرده‌است که: «تصویر اولیه‌ای که سازمان انرژی اتمی ایران منتشر کرده‌است، نشان می‌دهد که محل حادثه، مرکز مونتاژ سانتریفوژ ایران بوده‌است و این ارزیابی را با تطبیق موقعیت جغرافیایی عکس منتشر شده و تصاویر ماهواره‌ای گوگل انجام داده‌است.»[18][19]
  • دیوید آلبرایت بازرس پیشین تسلیحاتی گفته‌است، این ساختمان را شناسایی کرده که مرتبط با مجتمع سانتریفیوژهای پیشرفته بوده‌است وی گفت با توجه به اهمیت این سایت، خرابکاری یک احتمال است.[13]
  • به گزارش نیویورک تایمز، با توجه به عکس‌های ماهواره‌ای منتشر شده، محققان مربوط این احتمال را می‌دهند که ساختمان مورد نظر توسط یک موشک کروز یا هواپیمای بدون سرنشین مورد اصابت قرار گرفته‌است.[20]
  • روزنامه نیویورک تایمز نیز در گزارشی که روز ۱۵ تیر منتشر کرد، نیز به نقل از یک فرمانده سپاه پاسداران، بدون ذکر نام او، نوشت که انفجار یک بمب قوی در داخل ساختمان موجب وارد شدن خسارات سنگین به تأسیسات نطنز شده‌است.[21][22] به نوشته این روزنامه بمب پرقدرت در مرکز تولید سانتریفیوژهای نسل جدید در سایت اتمی نطنز و با هدف ایجاد تأخیر در روند سرعت برنامه غنی سازی اورانیوم ایران منفجر شد.[23]

حمله اسرائیل

ادی کوهن، مشاور پیشین دفتر نخست‌وزیر اسرائیل در نخستین ساعات بامداد و ۱۰ ساعت پیش از آنکه مقام‌های سازمان انرژی اتمی ایران وقوع آتش‌سوزی در تأسیسات نطنز را به رسانه‌ها اعلام کنند، ادعا کرد که اسرائیل بزرگترین کارخانه غنی‌سازی اورانیوم در ایران را بمباران و تخریب کرده‌است. بر اساس ادعای او انفجار و آتش‌سوزی در تأسیسات هسته‌ای ایران در نتیجهٔ حملهٔ جنگنده‌های اف ۱۶ اسرائیلی انجام شده‌است.[24] او همچنین از موارد مسمومیت‌های رادیواکتیو خبر داد و گفت که ایران از کارشناسان روس برای مقابله با آلودگی رادیواکتیو درخواست کمک کرده‌است. پیش از این حضور پهپادهای اسرائیلی در سایت نطنز گزارش شده‌است، به طوری که در تاریخ دوم شهریور ۱۳۹۳ روابط عمومی سپاه پاسداران از سرنگونی یک فروند پهپاد جاسوسی اسرائیلی توسط پدافند نیروی هوافضای سپاه در نزدیکی تأسیسات هسته‌ای نطنز خبر داده بود.[25]

خبرگزاری رویترز گفته‌است: سه مقام ایرانی گفته‌اند انفجار نطنز در اثر حملهٔ سایبری بوده‌است.[26]

بنی گانتس وزیر امنیت اسرائیل و رئیس پیشین ستاد ارتش، در شانزدهٔ تیرماه گفت: «آنگونه نیست که تمام اتفاقات رخ داده در ایران به اسرائیل مربوط باشد. شاید در طول این مدت همه به ما مشکوک بودند اما آنگونه نیست که هر آنچه در ایران رخ دهد به اسرائیل مربوط شود».[27][28]در همین روز وزیر خارجهٔ اسرائیل (گبی اشکنازی) در واکنش به حادثهٔ نطنز گفت: «سیاست تل‌آویو عدم برخورداری ایران از توانمندی هسته‌ای است اما بهتر است اقداماتی که در این راستا انجام می‌گیرد، ناگفته بماند.»[29][30]

ارزیابی روزنامه جروزالم‌پست

روز چهارشنبه ۲۶ شهریور ۱۳۹۹، روزنامه اسرائیلی جروزالم‌پست نوشت که بر اساس اطلاعات دریافتی انفجار نطنز «خرابکاری فیزیکی» و با هدف هشدار به ایران برای رد نشدن از خط قرمز در برنامه اتمی بود. این روزنامه اسرائیلی همچنین گفت، مطلع شده که این انفجار با هدف ارسال پیامی که نشان دهنده عزم راسخ برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی بود، انجام شد. جروزالم‌پست اضافه کرد: هدف این انفجار ارسال یک پیام بازدارنده بدون ابهام بود که پیشرفت به سمت دستیابی تسلیحات هسته‌ای عبور از خط قرمزهای خاص است و تحمل نخواهد شد. این روزنامه در ادامه گفت، مطلع شده که برخلاف برخی گزارش‌ها این انفجار نه به دلیل حمله سایبری بلکه خرابکاری فیزیکی بوده‌است.[31]

حمله گروه «یوزپلنگان وطن»

ساعاتی پیش از انتشار خبر وقوع حادثهٔ نطنز در بامداد پنجشنبه، گروهی به نام «یوزپلنگان وطن» در ایمیلی به خبرنگاران بی‌بی‌سی فارسی مسئولیت حادثهٔ یاد شده را به عهده گرفت. در این ایمیل ادعا شده‌است که اعضای این گروه در دستگاه‌های امنیتی ایران حضور و فعالیت دارند. بی‌بی‌سی نوشته که نمی‌تواند صحت این ادعا را تأیید کند.[32][19] این گروه طی ویدئو و بیانیهٔ مکتوب، رهبر عالی ایران علی خامنه‌ای را «ضحاک» (نام شخصیت افسانه‌ای در کتاب شاهنامه) توصیف کرده‌است و می‌خواهند دستیابی جمهوری اسلامی ایران به سلاح هسته‌ای را متوقف کنند.[33]

تردید در وجود داشتن گروه

دربارهٔ اینکه چنین گروهی واقعاً وجود خارجی داشته باشد تردید جدی میان تحلیل گران هست. مئیر جاودانفر مدرس سیاست معاصر ایران در مرکز بین‌رشته‌ای-هرتزلیا و روزنامه‌نگار ایرانی - اسراییلی می‌گوید که بعید است گروهی ایرانی که توانسته باشد از سد قوی امنیتی نطنز عبور کرده و در آنجا خرابکاری کند؛ با انتشار این ویدئو خود را در معرض خطر دستگیری قرار دهد. به سختی می‌توان قضاوت کرد که این ویدئو توسط موساد یا یک سازمان امنیتی دیگر ساخته شده‌است.[34]لحن بیانیه ای که در ویدئو خوانده می‌شود و محتوای آن از جمله استفاده از عنوان ضحاک برای سید علی خامنه ای مشابه ادبیات سازمان مجاهدین خلق است. رونن برگمن روزنامه‌نگار و تحلیل گر برجسته امنیتی اسراییلی نیز می‌گوید که یوزپلنگ نماد تیم ملی فوتبال جمهوری اسلامی ایران است و بعید است که یک گروه جدی مخالف جمهوری اسلامی چنین نامی را برای خود انتخاب کند.[35] مقارن تحلیل این رویداد، نشریه آمریکایی دیلی بیست افشا کرد که ده‌ها اکانت با هویت جعلی در رسانه جمعی فعالیت می‌کنند و علیه ایران مطلب می‌نویسند؛ نامهایی که وجود خارجی ندارند. «رافائل بدانی» یکی از این اکانت‌ها است که در نشریات متعدد همچون واشینگتن اگزمینر(Washington Examiner) ریل کلیر مارکت(RealClear Markets) امریکن تینکر(American Thinker) و نشنال اینترست (The National Interest) مقالات ضد ایرانی منتشر کرده‌است. این شبکه توسط امارات متحده عربی سازماندهی و هدایت می‌گردد.[36]

در رسانه‌های ایران

سه‌شنبه ۱۷ تیر ۱۳۹۹، برخی از رسانه‌های نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران، از حادثه نطنز به عنوان «حمله» نام برده و نوشته‌اند: شواهدی دربارهٔ «عمدی بودن» آن وجود دارد ولی «حمله هوایی به این مرکز تقریباً غیرممکن است». در این گزارش آمده‌است: سایت نطنز به وسیله تیربارهای پدافندی «تحت مراقبت دائمی» است و «سامانه‌های پدافندی ایران از جمله اس-۳۰۰ عمدتاً در دیگر نقاط کشور و نزدیک مرزها و مراکز حساس‌تر مستقر هستند» و به همین دلیل حمله هوایی به آن «تقریباً غیرممکن» است.[37][38][39]

این گزارش می‌گوید: که مهم‌ترین مشکل سایت نطنز این است که «امکان دفاع از آن در شرایط تهدید، سخت» است و «مشکلات پدافندی» دارد و حکومت ایران به همین دلیل سایت فردو را «در منطقه‌ای کوهستانی و عمق زمین ساخت که آسیب‌پذیری آن را در برابر حملات هوایی کاهش داده‌است». گزارش این رسانه‌ها در عین حال تأکید کرده که «تشابه زیادی بین حادثه نطنز و کشته شدن قاسم سلیمانی قابل مشاهده است». در این گزارش از «ترکیب اطلاعات و پشتیبانی به همراه اقدام و حجم تخریب» به عنوان این تشابهات یاد شده و آمده‌است: بر اساس این مولفه‌ها «احتمال عمدی بودن» حادثه نطنز تقویت شده‌است.[37][38][39]

وب‌سایت نور نیوز همچنین در گزارش دیگری گزارش خبرگزاری رویترز دربارهٔ سایبری بودن این حمله را «جعلی» خوانده‌است.[37][39]

جزئیات سوله منفجر شده

بر اساس این گزارش، ساخت این سوله از سال ۹۲ شروع شد ولی بعد از توافق هسته‌ای متوقف شد و در تیرماه سال ۹۷ به بهره‌برداری رسید. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، هفته پیش گفته بود که این سوله در دست ساخت بوده‌است. این رسانه‌ها افزوده‌اند: «این سالن برای سانتریفوژهای IR 2 m ,IR 4,IR ۶ که جزو سانتریفوژهای نوع پیشرفته ایران هستند، ایجاد شد و به‌دلیل کوتاهی سقف، سوله دیگری برای سانتریفوژهای قدبلندتر ایران راه‌اندازی شد». در بخش دیگری از این گزارش آمده که «در این سوله یک سالن مونتاژ ۶۰ سانتریفوژ می‌توانست نصب شود» و «مهم‌ترین تست در این سالن تست سرعت بود که با ابزارهای مدرن شدنی است».[37][38][39]

در گزارش رسانه‌های ایران آمده‌است: مهاجمان ساعت دو شب روز پنج‌شنبه ۱۰ تیرماه را احتمالاً به دلیل «کاهش تمهیدات امنیتی در روزهای تعطیل» انتخاب کرده بودند و علت انتخاب این محل این بوده‌است که «تلفات جانی نداشته باشد و از سوی دیگر بخش‌های غنی‌سازی اورانیوم زیر زمین قرار دارد و به‌دلیل اکتیو بودن و قرار داشتن مواد هسته‌ای در حمله به آن عواقب بین‌المللی وسیعی دارد؛ درحالی‌که سوله مونتاژ در سطح زمین واقع است و مواد هسته‌ای هم در آن قرار ندارد».[37][38][39]

واکنش‌ها

جستارهای وابسته

منابع
  1. «Fire breaks out at Iranian nuclear facility, no damage reported, officials say». NATIONAL POST. ۲ ژوئیه ۲۰۲۰.
  2. «آتش‌سوزی در سایت هسته‌ای نطنز؛ پای اسرائیل در میان است؟». ایندیپندنت. ۲ ژوئیهٔ ۲۰۲۰.
  3. «مشاور سابق دولت اسرائیل: تأسیسات هسته‌ای ایران را بمباران کرده‌ایم». ایندیپندنت. ۱۲ تیر ۱۳۹۹.
  4. «Fire breaks out at Iranian nuclear facility, no damage reported, officials say». NATIONAL POST. ۲ ژوئیهٔ ۲۰۲۰.
  5. «تصویرهای نو ماهواره‌ای از محل حادثه در تأسیسات نطنز». بی‌بی‌سی فارسی. ۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۰.
  6. «Iran admits incident at Natanz nuclear site caused major damage». گاردین. ۵ ژوئیه ۲۰۲۰.
  7. «برآورد سازمان انرژی اتمی ایران از انفجار نطنز: 'خسارت مالی قابل توجه' و 'کندی' غنی‌سازی».
  8. «سخنگوی سازمان انرژی اتمی: خسارت حادثه نطنز قابل توجه است».
  9. «Long-Planned and Bigger Than Thought: Strike on Iran's Nuclear Program».
  10. «نیویورک تایمز: انفجار در نطنز، برنامه اتمی ایران را تا دو سال به تأخیر می‌اندازد».
  11. «نیویورک‌تایمز: انفجار در تأسیسات نظنز 'برنامه اسرائیل با اطلاع آمریکا' بوده‌است».
  12. «واکنش‌ها به ظاهر شدن گروه زیرزمینی پوزپلنگان وطن در حادثهٔ نطنز». sputniknews. اسپوتنیک. دریافت‌شده در ۳ ژوئیه ۲۰۲۰.
  13. «Iran Looking at Possible Sabotage After Recent Explosions at Key Sites». THE WALL STREET JOURNAL. ۳ ژوئیه ۲۰۲۰.
  14. «سخنگوی سازمان انرژی اتمی: خسارت حادثه نطنز قابل توجه است». رادیو فردا. ۱۶ تیر ۱۳۹۹.
  15. خبرگزاری خانه ملت (۱ مرداد ۱۳۹۹). «ضربه برجام به سایت هسته‌ای فردو هنوز جبران نشده‌است / آسیب‌پذیری داخلی، گزینه احتمالی علت حادثه نطنز».
  16. «عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس: علت حادثه نطنز «رخنه حراستی» بوده‌است».
  17. «در انفجار نطنز 'رخنه حراستی و امنیتی' رخ داده».
  18. «Analysts: Fire at Iran nuke site hit new centrifuge facility». CNBC. ۲ ژوئیه ۲۰۲۰.
  19. «یک گروه ناشناس مسئولیت «حمله به تأسیسات نطنز» را برعهده گرفت». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۳ ژوئیه ۲۰۲۰.
  20. Fassihi، Farnaz؛ Pérez-Peña، Richard؛ Bergman، Ronen (۲۰۲۰-۰۷-۰۵). «Iran Admits Serious Damage to Natanz Nuclear Site, Setting Back Program» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۰۶.
  21. «صالحی: سناریوهای مختلفی دربارهٔ حادثه نطنز وجود دارد».
  22. «نیویورک‌تایمز: اسرائیل در انفجار تأسیسات هسته‌ای نطنز با یک بمب قدرتمند دست داشته‌است».
  23. «لیبرمن: نتانیاهو دهان «منبع اطلاعاتی» دربارهٔ حمله اسرائیل به نطنز را ببندد».
  24. «مشاور پیشین دولت اسرائیل: تأسیسات هسته‌ای ایران را بمباران کرده‌ایم». independentpersian. دریافت‌شده در ۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۰.
  25. «وقوع «حادثه» در تأسیسات هسته‌ای نطنز یا «حملهٔ» اسرائیل؛ شایعات از کجا شروع شد؟». euronews. دریافت‌شده در ۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۰.
  26. «رویترز: سه مقام ایرانی می‌گویند انفجار نطنز در اثر حملهٔ سایبری بوده‌است». iranintl. دریافت‌شده در ۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۰.
  27. https://www.irna.ir/news/83844936/
  28. https://www.isna.ir/news/99041510982/
  29. https://www.shahrekhabar.com/political/159394770069874
  30. https://www.mehrnews.com/news/4966556/
  31. «جروزالم‌پست: انفجار نطنز خرابکاری فیزیکی با هدف هشدار به ایران بود». رادیو فردا. ۲۷ شهریور ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۷ شهریور ۱۳۹۹.
  32. «ایران از وقوع حادثه‌ای در تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم نطنز خبر داد». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۰.
  33. «Iran declines to disclose cause of mysterious nuke site fire». AP NEWS. ۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۰.
  34. «Iran declines to disclose cause of mysterious nuke site fire». AP NEWS. ۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۰.
  35. «Iran Declines to Disclose Cause of Mysterious Nuke Site Fire». nytimes. ژوئیه ۳, ۲۰۲۰.
  36. Adam Rawnsley (Jul. 06, 2020). «Conservative sites like Newsmax and Washington Examiner have published Middle East hot takes from "experts" who are actually fake personas pushing propaganda». thedailybeast. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  37. «10 سؤال دربارهٔ حادثه در سایت هسته‌ای نطنز».
  38. «ابهام در دخالت خارجی در حادثه نطنز | ماجرای ادعای ردیابی هواپیمای ناشناسی که به ایران حمله کرده بود».
  39. «ارزیابی تازه رسانه‌های ایران: حادثه نطنز حمله عمدی بود».
  40. «Israel was behind the attack on the Iranian nuclear facility: ex-DM».
  41. «انفجارهای مراکز نظامی و حساس در ایران «سازمان یافته» است».
  42. «کریمی قدوسی: خرابکاری در نطنز ناشی از حضور مستمر بازرسان آژانس در این منطقه بود».
  43. «بازرسان آژانس ۶مرتبه از سایت آسیب دیده نطنز بازدید کرده بودند».
  44. «قالیباف شورای حکام و آژانس را به «جاسوسی» و «زیاده‌خواهی» متهم کرد».
  45. «قالیباف: اجازه نمی‌دهیم آژانس حلقه جاسوسی دشمن را تکمیل کند».
  46. «قالیباف شورای حکام و آژانس را به «جاسوسی» متهم کرد».
  47. رادیو فردا (۳ مرداد ۱۳۹۹). «نتانیاهو: بهتر است جزئیات برخوردهای اخیر ما با ایران ناگفته بماند».
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.