خاتون

خاتون عنوانی سغدی بود[1][2] که برای شهبانوهای توچوئه[3] در آسیای میانه به کار می‌رفت.خاتون خرازی داری است زیبا این واژهٔ سغدی پس از آن برای زنان فرمانروایان خوارزمشاهی، سلجوقی و چنگیزی نیز به کار رفت.[4] در دوران تیموریان در آسیای میانه واژهٔ بیگم جایگزین این عنوان شد.[2]

برای دیگر کاربردها، خاتون (ابهام‌زدایی) را ببینید.

واژهٔ «خاتون» (واج‌نویسی سغدی: xtwn، آوانویسی سغدی: gh’twn) که از سغدی به آثار فارسی دری وارد گردیده بود، بعداً از زبان اهل بخارا بار نخست در کتابهای عربی دربارهٔ فتح بخارا اقتباس گردید و در زبان عربی به گونه «خواتین» جمع بسته شد.[5][2]

این واژه در ترکی عثمانی به صورت qādïn (عنوانی احترام‌آمیز برای زنان بزرگ) درآمده‌است و در ترکی استانبولی نیز به شکل kadın باقی‌مانده‌است.[2] از آن‌جا که این واژهٔ ایرانی در زبان‌های ترکی نیز وارد شده برخی منابع [مانند لغت‌نامهٔ دهخدا] آن را ترکی پنداشته‌اند.[6] در عربی به‌عنوان یک واژه با ریشهٔ ترکی به‌کار می‌رود و جمع آن خواتین، معنای آن «خانم، بانو، کدبانو» ذکر شده‌است.[7]

جستارهای وابسته

منابع
  1. تاریخ بخارا. ص۵۳. بازدید: اوت ۲۰۱۱.
  2. C. Edmund Bosworth. "ḴĀTUN". دانشنامه ایرانیکا. November 15, 2006.
  3. T'u-chüeh
  4. Boyle, J.A. "Ḵh̲ātūn." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online. UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK LEIDEN. 11 March 2008
  5. سیم‌الدین‌اف، دادخدا، (رئیس پژوهشگاه زبان و ادبیات فرهنگستان علوم تاجیکستان): خوانش تازه‌ای از سرود اهل بخارا، (در: بی‌بی‌سی)، انتشار: پنج‌شنبه ۲۶ اوت ۲۰۰۴، بازدید: اکتبر ۲۰۰۸
  6. منفرد، افسانه. «خاتون». در دانشنامهٔ جهان اسلام. بازبینی‌شده در ۱۵ فوریهٔ ۲۰۱۲.
  7. الجُر، خلیل (۱۳۸۱). فرهنگ لاروس عربی به فارسی. یکم. ترجمهٔ سید حمید طبیبیان. تهران: امیرکبیر. ص. ۸۸۱. شابک ۹۶۴۰۰۳۳۰۱ مقدار |شابک= را بررسی کنید: length (کمک).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.