دائرةالمعارف‌های قدیمی ایران و اسلام
کتاب‌های دانشنامه‌ای (دایرة المعارف) قدیمی ایران و اسلام
| نام دانشنامه | نویسنده | زمان و دوره نگارش | زبان | توضیحات |
|---|---|---|---|---|
| دین‌کرد (دینکرت، دانشنامهٔ مَزْدَیَسْنی، درسنامهٔ دین مزدایی (زرتشتی)) (زندآکاسیه) | آذرفَرْنْبَغ ِ فرخزادان و آذربادِ امیدان | سده ۲ و ۳ (اواخر دوره ساسانیان و اوایل دوره اسلام) | زبان پارسی میانه (زبان پهلوی) | در ۹ نسک (جلد)، دربارهٔ الهیات، فلسفه، اسطوره‌شناسی، علم کلام، عرفان، اخلاق، آداب دینی، زندگانی زرتشت، پیدایش جهان، سزاشناسی (حقوق)، سیاست، شهرداری و کشورداری، منطق، ریاضیات، هندسه، فیزیک، اخترشناسی، پزشکی، و دانش‌ها و شاخه‌های دیگر، تاریخ ادبیات مزدیسنا |
| دایرةالمعارف ابن قتیبه (عیون الخبار) | ابن قتیبه دینوری | سده ۳ ق. | عربی | نخستین دایره‌المعارف شناخته شده به زبان عربی[1]، دربارهٔ قدرت، جنگ، شرافت، غذا، زن |
| رساله اخوان الصفا (خلدان الوفا) | گروهی از حکما و دانشمندان ایرانی در شهر بصره (انجمن فلسفی اخوان‌الصفا) | نیمه اول سده ۴ | عربی؟ | دربارهٔ علوم فلسفی نزدیک به حکمت یونانی و اسلام |
| احصاء العلوم | ابونصر فارابی | سده ۴ ق. (بین سال‌های ۳۷۶-۳۷۲ ق.) | عربی؟ | دربارهٔ تقسیم انواع علوم (علوم لسانی، علم منطق، علم ریاضیات، علم الهیات، علوم مدنی) |
| مفاتیح‌العلوم (کلیدهای دانش) | ابوعبدالله خوارزمی | نیمه دوم سده ۴ | عربی؟ | در شرح لغات علمی |
| دانشنامه علائی | ابن سینا | سده ۵ | فارسی | در پنج علم منطق، طبیعیات (علم زیرین) هیئت، موسیقی و علم آنچه بیرون طبیعت است (علم برین)، می‌شود. در این دانشنامه ابن سینا تا جای ممکن واژه‌های فارسی به کار برده‌است. |
| کتاب شفا | ابن سینا | سده ۵ | عربی | دربارهٔ فلسفه و منطق |
| قانون در طب | ابن سینا | سده ۵ | عربی | دربارهٔ طب |
| عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات (عجایب‌نامه، جام گیتی‌نمای) | محمد بن محمود بن احمد طوسی | سده ۶ | فارسی | در ده رکن و قانون، دربارهٔ عجایب و غرایب دنیا (شامل پاره‌ای حکایات تاریخی، مخلوط با قصه‌ها و اساطیر) |
| جام جهان‌نمای (ترجمهٔ التحصیل) | بهمنیار بن مرزبان آذربایجانی | ؟ | ترجمه از عربی به فارسی | |
| نزهت‌نامه علایی | شهمردان بن ابی‌الخیر رازی | سده ۶ | فارسی؟ | در علوم طبیعی |
| ذخیره خوارزمشاهی | اسماعیل گرگانی (جرجانی) | سده ۶ (دوره خوارزمشاهیان) | فارسی | ۴۵۰٬۰۰۰ کلمه، دربارهٔ طب |
| فرخ‌نامه | ابوبکر جمالی یزدی | سده ۶ | در علوم طبیعی | |
| جامع العلوم ستینی | فخر رازی | سده ۷ | ؟ | ۶۰ علم مورد بحث قرار گرفته‌است. |
| درةالتاج | قطب‌الدین شیرازی | سده ۸ | فارسی | فلسفه، منطق، حکمت، ریاضیات، الهیات |
| نزهة القلوب | حمدالله مستوفی | سده ۸ | فارسی؟ | در جغرافیا |
| دانشنامه جهان | غیاث‌الدین امیران حسینی اصفهانی | سده ۹ | فارسی | در فلسفه و علوم طبیعی |
| نفائس الفنون فی عرایس العیون | شمس‌الدین آملی | سده ۹ | ؟ | زندگی‌نامه‌نویس و دایرةالمعارف نویس |
| مفتاح السعادت | طاش کبری (با ملیت عثمانی) | سده ۱۰ | ؟ | |
| کساف الصطلاحات الفنون | علی تهانقی | سده ۱۲ | ؟ | |
| مخزن الفواید[1] | فائق دهلوی | ؟ | ؟ | |
| جامع العلوم [1] | ابن فریغون | ؟ | ؟ | |
جستارهای وابسته
منبع
- کتاب مرجع شناسی، تألیف دکتر نورالله مرادی، انتشارات فرهنگ معاصر
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.