دریای اریتره
دریای اِریتره نامی است که هرودت در کتابهای خود بکار برده است و اطلاعاتی را که از آن بدست میدهد دقیق نیست و نامی بیشتر افسانهای است و نمیتوان آن را یک نام جغرافیایی دانست اما در کتاب پریپلوس (سفرنامه) دریای آریترا یا رهنامه دریای اریتره مشخصات و شرح آن با جغرافیای منطقه قابل انطباق و سازگاری است. پژوهش درباره نام «دریای اریتره» نشان میدهد که برخلاف آنچه در ظاهر بهنظر میآید، این واژه نهتنها یونانی نیست، که ریشه ایرانی دارد و یونانیان در زمان اسکندر و پس از وی، بهعمد، نام ایرانی دریاهای جنوب ایران را تحریف کردهاند. افزون بر این، در روزگار اشکانیان و ساسانیان نیز نام دریای عمان بهکار میرفته است و واژه «عمان» نیز ریشه ایرانی دارد


- مقاله اصلی: رهنامه دریای اریتره
در این کتاب که قدیمیترین رهنامه دریایی است و سفرهای دریایی یک یونانی از اسکندریه تا خلیج فارس را در ۶۶ پاره شرح میدهد این سفرنامه به سالهای بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلادی مربوط میشود. در این کتاب اقیانوس هند را دریای اریترا نامیدهاست بنابراین در بسیاری از منابع و نوشتههای غربیها در قرنهای ۱۴تا۱۸ نیز اقیانوس هند و دریای عرب دریای اریترا نامیده شدهاست. او در بخشی از سفرنامه خود گفتهاست دریای پارس خلیج فارس دریایی است از هومانا (امان) کشیده شده به سوی غرب که در انتهای آن آپلوگوس (اوبله) قرار دارد و حاکم آن به عدالت مشهور است و این شهر سعادتمندترین شهر است تجار هندی و پارسی و رومی در این شهر کالاهای خود را مبادله میکنند. اوبله بعدها از میان رفت و بصره جای آن را گرفت بعضیها اعتقاد دارند آبادان در واقع همان شهر تاریخی ابله است. یقین اوبله عربی شده از آپلوگوس است. اوپلوگوس یا اوپلو در سفرنامه پریپلوس شرح داده شده که در انتهای دریای پارس است و مکان تقریبی آن شهر آبادان امروزی است. هرودوت از خلیج فارس نام نبرده ولی از دریای سرخ بنام خلیج عربی ذکر کردهاست. هرودوت، مورخ یونانی، از دریایی به نام «اریتره» نام میبرد که بر اقیانوس هند، و دریای عرب فعلی خلیج فارس و دریای عمان اطلاق میشده و از دو جزء «آری» (آریا) و «تره» به معنی آب و دریا مرکب است».[1]

ادعای ایرانی بودن نام
پژوهش درباره نام «دریای اریتره» نشان میدهد که این واژه یونانی نیست و ریشه ایرانی دارد و یونانیان در زمان اسکندر و پس از وی، بهعمد، نام ایرانی دریاهای جنوب ایران را تحریف کردهاند. به گفته آگاتریس خیدس ، یک مرد پارسی در زمان مادها تحت نام اروسترا در نزدیکی دریا و جزایر زندگی می کرد و محبوبیت یافت و به این دلیل که دریا را نام خود می خواند بسیار معروف شد. استرابو آرامگاه خود را در جزیره اوگوریس می داند. محققان این جزیره را یکی از جزایر قشم یا هرمز می نامند.[2]
به گفته آگاتارچیدس (en:Agatharchides)، یک مرد پارسی در زمان مادها تحت نام اروسترا در نزدیکی دریا و جزایر زندگی می کرد و محبوبیت یافت و به این دلیل که دریا را نام خود می خواند بسیار معروف شد. استرابو آرامگاه او را در جزیره اوگوریس می داند. محققان این جزیره را یکی از جزایر قشم یا هرمز می نامند. [3][4][5]
دریای اریتره اصطلاحی بود که جغرافیدانان یونان و رومی در اقیانوس هند به کار بردند، از جمله مجاورت آن، دریای سرخ و خلیج فارس. اریترا به معنی قرمز است، به طوری که نام مدرن باستان را جاودان می کند. اما ما توسط آگاتارچیدس اطمینان داریم که این به معنای نه دریای سرخ بلکه دریای پادشاه اریتراس است که متعلق به یک افسانه فارسی است. آنچه در ذیل آمده است توسط آگاتارشیس مبداء اسم آورده شده است: (د ماری اریترائو ، 5 پوند)
"نام فارسی این حالت است که مردی به اسم اریتراس فارسی به دنیا آمد ، فرزند میوزایوس مشهور بود. خانه او در کنار دریا بود ، رو به جزایر بود که اکنون بیابان نیستند ، اما در زمان امپراتوری مادها ، هنگامی که اریهاراس زندگی می کرد ، چنین بود ، در زمان زمستان او به پاسارگاد می رفت و سفر را با هزینه خودش انجام می داد ؛ و او در حال حاضر برای تغییر سود این تغییرات صحنه را تحمل می کرد. برای برخی از لذت های زندگی خود. در یک زمان شیرها را به گله بزرگی از مادیان خود متهم کردند و برخی نیز به قتل رسیدند ؛ در حالی که بقیه ، بی ضرر اما وحشتناک از آنچه دیده بودند ، به دریا گریختند. از زمین می وزید و چون با ترس و وحشت به امواج فرو می رفتند ، فراتر از زیر پای آنها قرار می گرفتند ؛ و از ترس آنها ادامه می یافت ، از طریق دریا شنا می کردند و در ساحل جزیره روبرو می شدند و با آنها به یکی از آنها رفتند. گله داران ، جوانی با شجاعت مشخص ، که به این ترتیب با چسبیدن به شانه ها به ساحل رسیدند از یک مادیان. اریتراس در جستجوی مادیان خود بود و با دیدن آنها ، ابتدا قایق هایی با ابعاد کوچک جمع کرد ، اما در استحکام ساختمان آن محکم بود. و با باد مساعد در حال وقوع بود ، او به تنگه ای که از کنار آن به سرعت توسط امواج حمل می شد ، فرو رفت و به همین ترتیب مادیان خود را پیدا کرد و نگهبان آنها را نیز پیدا کرد. و سپس با خوشحال شدن از این جزیره ، او یک دژ در مکانی که به خوبی ساحل انتخاب شده بود ، بنا کرد و از سرزمین اصلی روبروی آنهایی که از زندگی خود در آنجا ناراضی بودند ، آورد و بعداً تمام جزایر غیر مسکونی دیگر را با تعداد بیشماری جمعیت؛ و چنین شکوهی بود که صدای مردمی به واسطه این اعمال او به او نسبت داد ، که حتی تا زمان خود ما آن دریا را نامیدند ، تا حد نامحدود اریترین. و به همین دلیل ، به همین دلیل ذکر شده ، این است که به خوبی تشخیص داده شود (برای اینکه بگوییم Erýthra thálatta ، دریای اریتراس ، چیز بسیار متفاوتی با Thálatta erythrá ، دریای سرخ) است. زیرا یکی از برجسته ترین مرد آن دریا را یاد می کند ، در حالی که دیگری به رنگ آب اشاره دارد. اکنون یکی از توضیحات نام ، به دلیل رنگ ، نادرست است (زیرا دریا قرمز نیست) ، اما دیگری ، نسبت دادن آن به مردی که در آنجا حکمرانی کرده است ، همانطور که داستان فارسی گواهی می دهد ، واقعی است. "
در اینجا ظاهراً هسته حقیقت وجود دارد ، با این وجود به زمان بسیار زودتر از امپراتوری مادها و پایتخت آنها پاسارگاد اشاره دارد. این تئوری نظریه مهاجرت کوشیت - ایلامی را در سراسر عربستان ، همانطور که توسط گلازر و هومل بیان شده است ، پیشنهاد می کند: داستان قومی از ایلام ، که در جزایر بحرین ساکن شده و سپس در امتداد عربستان جنوبی پراکنده شده است ، و مظهر خود "قرمز" یا "قرمز" یا "گل آلود" در بسیاری از مکان ها ، از جمله دریایی که کشتی های آنها را شستشو می دهد: "دریای سرخ" ، یا به گفته آگاتارچیدس ، "پادشاه سرخ". به زیر 4 ، 23 و 27 پوند مراجعه کنید.
Opone سرزمین قابل توجهی است که اکنون به عنوان Ras Hafun شناخته شده است ، N. 10 25 25 ′ ، E. 51 ′ 25 ′ ، در حدود 90 مایل پایینتر از کیپ Guardafui.
گلازر ارتباطی بین این نامها ، پانو و اوپون ، "سرزمین پانت" مصر یا Poen-at ، جزیره Pa-anch مصریان (Socotra) ، پانچایای ویرجیل پیدا می کند. "Totaque turiferis Panchaia pinguis arenis" ،) و Puni یا فنیقی ها. او که فکر می کند با ترک خانه خود در خلیج فارس (جزایر پادشاه اریتراس در داستان به نقل از آگاتارکشید) ، از هم جدا شده است. یک شاخه به سواحل سوریه می رود و دیگری به عربستان سعودی و آفریقای شرقی. [6] [7] [8]
استفاده در متنهای تاریخی
«ملیسیها در جنگ علیه اریترینها به چاینها کمک کردند. (هرودوت، تواریخ، کتاب اول، بند ۱۸).
سه شهر یونیایی دیگر نیز احداث شد که دو شهر آن در شبه جزیره ی ساموس و یک شهر در منطقهای به نام اریتره بنا شد. (همان، کتاب اول، بند ۱۴۲)
اهالی اریتره ۸ کشتی به آب انداختند. (کتاب ششم، بند ۸)
وقتی اریتاریاها به بوتیا رسیدند دریافتند که بربرها در اسوپوس خیمه زدهاند. (کتاب نهم، بند ۱۹)
آنها همراه تیراندازان خود در اریتریا جلوتر از هلنیها به نگهبانی مشغول شدند. (کتاب نهم، بند ۲۲)
فنقیها میگویند ایشان از دریای اریتره و پس از یک سفر دریایی طویل، به سرزمین ما آمده و در مکانی که هنوز هم در آن ساکن اند، مستقر شدند. (کتاب اول، بند ۱)
رود فرات از ارمنستان سرچشمه میگیرد و به دریای اریتره میریزد. (کتاب اول، بند ۱۸۰)
کورش در مسیر خود به سمت بابل، به رود خانهٔ جینوس رسید که در فصل بهار از کوههای ماتین آغاز شده، از داردانیا گذشته و به رود دیگری به نام تیگریس میریزد که این رود نیز پس از عبور از شهر اوپیس به دریای اریتره میریزد. (کتاب اول، بند ۱۸۹)
نکوس پادشاه مصر، نخستین کسی بود که برای ایجاد کانالی به دریای اریتره اقدام و بعدها داریوش، شاه ایران این کانال را که طول آن به اندازه چهار روز است، تکمیل کرد. این کانال قدری بالاتر از شهر بوباستیس نزدیک شهر پاتوماس عربیا است و به دریای اریتره منتهی میشود. (کتاب دوم، بند ۱۵۸)
در عربستان رودخانهٔ بزرگی به نام کوریس است که به دریای اریتره میریزد. (کتاب سوم، بند ۹)
گفته میشود کمبوجیه در خواب دید که برادر تنی او اسمردیس بر تخت پادشاهی ایران نشسته و سر به فلک کشیده است. بنابراین به شوش رفته برادرش اسمردیس را کشت. برخی میگویند او را در جای دیگری کشت و برخی معتقدند او را در دریای اریتره غرق کرد. (کتاب سوم، بند ۳۰)
قارهٔ دیگر، از ایران آغاز شده و به دریای اریتره ختم میشود که شامل ایران، آشور و عربستان است. (کتاب چهارم، بند ۳۹)
دریای اریتره در شرق ایران و ماد و ساسپیر و کلچ است (کتاب چهارم، بند ۴۰)
فنیقیه ایها دریای اریتره را ترک کرده به سوی دریای جنوب حرکت کردند. (کتاب چهارم، بند ۴۲)
داریوش با ملیسیها که به عنوان اسیر به شوش برده شدند، بد رفتاری نکرد ولی آنها را در کنار دریای اریتره و در شهر امپی اسکان داد. (کتاب ششم، بند ۲۰)
قبایل ساکن جزیره از دریای اریتره به آن جا آورده شدند. (کتاب هفتم، بند ۸۰)
هرودوت آوردهاست که فنیقیها از دریای اریترا آمدهاند. اجداد فنیقیها به گفته خودشان، در کنار دریای اریتره زندگی میکردند». (کتاب هفتم، بند ۸۹)

کاربردها
اریتره امروز نام یک کشور مستقل در حاشیه دریای سرخ است اما نام دریای اریتره هنوز هم در بعضی مکاتبات رسمی برای دریای سرخ بکار میرود. در نقشههای قرون وسطی نام دریای اریتره برای دریای عرب بکار رفتهاست. در نقشه سفرنامه پریپلوس و همچنین در نقشههای کهن دریای اریترا به تمام اقیانوس هند شامل دریای عرب و خلیج عدن و دریای سرخ و دریای حبشه میشدهاست. .[9]
کشورهای و دریاهای کناره
پانویس
- احمد اقتداری، پژوهش نامهٔ خلیج فارس، شمارهٔ ۱، صفحهٔ ۲۱
- https://hii.alzahra.ac.ir/article_671.html
- https://www.amazon.com/Persian-Gulf-1928-Hardcover/dp/9333394958 The Persian Gulf 1928 (Page44) Arnold T Wilson
- https://www.loebclassics.com/view/LCL182/1924/volume.xml Strabo 1966 LOEB CLASSICAL LIBRARY Vol 5&7 (Page 3&4) Geographica
- https://www.amazon.com/Strabo-Geography-Books-Classical-Library/dp/0674992660
- https://en.wikisource.org/wiki/Periplus_of_the_Erythraean_Sea/Notes
- https://depts.washington.edu/silkroad/texts/periplus/periplus.html
- https://en.unesco.org/silkroad/knowledge-bank/economy-and-trade/periplus-erythraean-sea-and-persian-gulf
- 1794, Orbis Veteribus Notus by Jean Baptiste Bourguignon d'Anville