دوره نخست مجلس شورای ملی
دوره نخست مجلس شورای ملی ایران از ۱۸ شعبان ۱۳۲۴ (۱۴ میزان ۱۲۸۵/۷ اکتبر ۱۹۰۶) تا به توپ بسته شدنش در ۲۳ جمادی‌الاول ۱۳۲۶ (۲ سرطان ۱۲۸۷/۲۳ ژوئن ۱۹۰۸) دایر بود.
| مجلس نخست نخستین دوره مجلس شورای ملی | |||
|---|---|---|---|
| |||
 نمایندگان ملت در مشروطهٔ اول | |||
| نهاد قانونگذاری | مجلس شورای ملی | ||
| کشور |  ایران | ||
| تجمعگاه | عمارت بهارستان | ||
| مدت دوره | ۱۴ مهر ۱۲۸۵ – ۲ تیر ۱۲۸۷ | ||
| انتخابات | انتخابات مجلس شورای ملی ۱۲۸۵ | ||
| عضوها | ۱۵۶ نماینده | ||
| رئیس مجلس | مرتضی‌قلی‌خان هدایت | ||
| زمان اجلاس‌ها | |||
| ۱ام: ۱۴ مهر ۱۲۸۵ – ۲ تیر ۱۲۸۷ | |||
انتخابات
طبق نظامنامهٔ انتخابات یکمین مجلس شورای ملی، انتخابات نه به صورت تقسیم بندی کشور به حوزه‌های انتخابی، بلکه بر اساس جایگاه‌های اجتماعی و به صورت طبقاتی انجام می شد. ۶ گروه دارای «حق انتخاب شدن» عبارت بودند از: ۱- شاهزادگان و درباریان، ۲- روحانیان و طلبه ها، ۳- اشراف و اعیان، ۴- تاجرانی که مکان مشخصی برای کسب داشته باشند، ۵- ملاکینی که زمین هایشان حداقل ۱۰۰۰ تومان ارزش داشته باشد، و ۶- استادکاران دارای مغازه(اصناف).
همچنین همهٔ مردم هم حق رأی دادن نداشتند. گروه‌های دارای «حق انتخاب کردن» عبارت بودند از: ۱- شاهزادگان و درباریان، ۲- روحانیان و طلبه ها، ۳- اعیان و اشراف، ۴- تاجران، ۵- مالکان و فلاحان و ۶- اصناف. زنان، کارگران، شاگردان اصناف و دهقان‌های روستایی حق انتخاب کردن نداشتند.[1]
همچنین انتخابات یکمین مجلس شورای ملی به صورت حزبی نبود و در این زمان هنوز در عرصهٔ سیاست ایران حزبی شکل نگرفته بود.
ترکیب
۲۶ درصد نمایندگان آن را بزرگان اصناف، ۲۰ درصد را روحانیان و ۱۵ درصد را تجار تشکیل می‌دادند. جناح‌های سیاسی حاضر در مجلس اول عبارت بودند از مستبدین، معتدلین و آزادیخواهان. مستبدین، کم‌تعداد بودند و در مذاکرات مجلس مشارکت چندانی نداشتند. نمایندگان این جناح اغلب شاهزاده، زمین‌دار یا اعیان بودند. آزادیخواهان نماینده طیف روشنفکر بودند و به رهبری سید حسن تقی‌زاده و یحیی میرزا اسکندری، از اصلاحات گستردهٴ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حمایت می‌کردند. آنها در مجلس اقلیت بودند، اما شخصیت‌های تاثیرگذاری در آن عضویت داشتند که بسیاری از آنان اعضای کمیته انقلابی، مجمع آدمیت و گنج فنون بودند. اکثریت مجلس با معتدلین با رهبری محمدعلی شالفروش و امین‌الضرب بودند که از سوی سید محمد طباطبایی و سید عبدالله بهبهانی پشتیبانی می‌شدند.[2]
کارنامه مجلس اول
مصوبات مجلس قانونگذاری در مدت زمان کوتاه فعالیت خود از قرار زیر است.[3]
- نظام‌نامه داخلی دارالشورای ایران در ۹۰ ماده (۲۹ شعبان ۱۳۲۴)
- نظام‌نامه اساسی مشتمل بر ۵۱ ماده (۱۴ ذیقعده ۱۳۲۴)
- متمم قانون اساسی در ۱۰۷ ماده (۲۹ شعبان ۱۳۲۵)
- قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی در ۱۲۲ ماده (ربیع‌الثانی ۱۳۲۵)
- قانون بلدیه در ۱۰۸ ماده (۱۳۲۵)
- قانون مطبوعات در ۵۲ ماده (۵ محرم ۱۳۲۶)
- قانون تشکیل ایالات و ولایات و دستورالعمل حکام که به قوانین وزارت داخله معروف است. شامل ۴۳۲ ماده و ۲۶ ماده ضمیمه (۴ ذیقعده ۱۳۲۵)
- قانون وظایف یا مستمریات شامل ۱۰ ماده (۱۹ ربیع‌الاول ۱۳۲۶)
- قانون ممیزی علمی و اجرای آن (۱۳۲۵)
- قانون انجمن‌های تجارتی (۱۳۲۶)
- قانون رشوه و مجازات آن
- قانون تعیین مقرری دربار سلطنتی
- قانون عدلیه که ناتمام ماند
- ترتیب بودجه و تعیین مخارج ادارات
پانویس
 |
متن کاملِ مجموعه مصوبات ادوار اول و دوم قانونگذاری مجلس شورای ملی در ویکی‌نبشته |
- محمودی، جلیل و سعیدی، ناصر، شوق یک خیز بلند: نخستین اتحادیه‌های کارگری در ایران، تهران: قطره، چاپ اول: ۱۳۸۱، ص ۳۷.
- آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۱۱۲.
- نصری ع. رویارویی با تجدد. صص ۴-۳۴۳، به نقل از روزنامه کاوه ش ۲۶، صص ۴-۳
منابع
- آبراهامیان، یرواند (۱۳۷۷). ایران بین دو انقلاب. ترجمهٔ احمد گل‌محمدی؛ محمدابراهیم فتاحی ولیلایی. تهران: نشر نی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۱۲-۳۶۳-۵.
- بهار، محمدتقی (۱۳۵۷)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی