شتربان
دَوه‌چی (شُتُرْبانْ) یکی از کوی‌های تاریخی و بزرگ شهر تبریز است. این کوی از سوی شمال به کوه سرخاب، از سوی جنوب به رودخانهٔ مهران‌رود، از سوی خاور به کوی سرخاب و از سوی باختر به کوی امیرخیز می‌رسد. مسجد عربلر مهمترین مسجد در میان مساجد سی‌گانهٔ کوی شتربان است. امامزاده سید ابراهیم، درهٔ گرو و میدان صاحب‌الامر نیز در این کوی هستند. سنگ‌نوشتهٔ بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم اثر میرزای سنگلاخ پیش‌تر در امامزاده سید ابراهیم نگهداری می‌شد که بعدها به موزهٔ آذربایجان منتقل شده‌است.[1] بیشتر اهالی این کوی به همراه کوی‌های باغمیشه، سرخاب و ششگلان هنگام جنبش مشروطه ایران مخالف مشروطه بوده و با اهالی کوی‌های خیابان و امیرخیز که هوادار مشروطه بودند مخالفت کرده و با آنها درگیر جنگ داخلی شدند.[2]
وجه تسمیه
- کوی دوه‌چی در کتب و منابع تاریخی به‌صورت «ساربان» نیز نوشته شده‌است. تا اواخر دههٔ چهارم خورشیدی ساکنان این کوی که بیشتر آنان بازرگان بودند برای حمل و نقل کالا و اجناس خود شتر به کار می‌بردند. از آنجا که واژهٔ دوه در زبان ترکی آذربایجانی به معنای شتر است احتمال می‌رود این منطقه بدین جهت دوه‌چی (شتربان) خوانده شده‌است.[1]
آثار تاریخی
- آب‌انبار مشیرالتجار
- بازارچهٔ دوه‌چی
- پل ملامحمد دایی
- حمام وزیر
- خانهٔ حاج سید یزدانی
- خانهٔ حاج علی‌اکبر شله چی
- خانهٔ حاج کریم
- خانهٔ حاج مطلب‌خان
- خانهٔ قدیم حجت‌الاسلام
- خانهٔ میرابوالفضل
- خانهٔ میرزا اسحاق‌خان
- کاروانسرای آقاآجچی
- کاروانسرای حاج حسین
- کاروانسرای حاج خلیل
- کاروانسرای حاج محمدجعفر
- کاروانسرای حاج میرزا محمدامین
- کاروانسرای حسن
- کاروانسرای کربلایی الله‌وردی
- کاروانسرای مشهدی جعفر
- کاروانسرای مشهدی محمد
- کاروانسرای ملامحمد دایی
- کاروانسرای میرزا ابراهیم
- کاروانسرای میرزا رضا صابون‌پز
- گورستان دوه چی
- مدرسهٔ میرزا مهدی
- مسجد دباغ‌خانه
- میدان صاحب‌الامر
- سامان میدانی
- یخچال
- یخچال خرابه
- میدان صاحب آباد
- کاخ هشت بهشت (باغ صاحب آباد)
- مسجد حسن پاشا
امروزه برخی از این آثار از میان رفته‌اند.[1]
نقل‌قول‌ها
نادر میرزا در خاطرات خود کدخدای شتربان را حاجی میرزا موسی همتی که جد خانواده همتی روزی معرفی کرده و هم‌چنین دربارهٔ قنات‌های این کوی می‌نویسد:[1]
قنات امام جمعه:
این کهریز بزرگ که رودی است روان از مشرق می‌آید. این قنات را حاجی میرزا لطفعلی امام جمعه حفر نموده‌است.
قنات امیرنظام:
این کهریز، بساتین نزدیک به قنطرهٔ آجی را آبیاری نماید. این قنات را امیر بزرگ محمدخان زنگنه امر به حفر نموده.
منابع
- ذوقی، فریبرز و نیکنام لاله، ایوب (۱۳۷۴)، تبریز در گذر تاریخ، تبریز: انتشارات یاران
- علی کمالوند (۱۳۳۶). باسکرویل و انقلاب ایران. تهران: لاله زار. صص. ۳۶، ۳۷، ۵۰.