عبدالرشید دوستم

عبدالرشید دوستُم (زاده ۶ حمل/فروردین ۱۳۳۳ خورشیدی در ولسوالی خواجه دوکوه، شبرغان،[2] مربوط به ولایت جوزجان) جنگ‌سالار،[1][3] سیاست‌مدار و معاون اول پیشین رئیس‌جمهور افغانستان است. وی رهبر و مؤسس حزب جنبش ملی اسلامی افغانستان (که در سال ۱۳۷۱ شمسی این حزب را بنا نهاد[2]) و رئیس ارکان سرقوماندانی اعلی قوای مسلح این کشور است.[4] وی قبلاً به عنوان جنگ‌سالار در جنگ‌های داخلی افغانستان، جنگ‌های کابل و جنگ شوروی در افغانستان جنگیده و همراه با احمد ضیاء مسعود و محمد محقق، ریاست جبهه ملی افغانستان را برعهده داشته است. وی در گذشته به عنوان رئیس ستاد مشترک اردوی ملی افغانستان خدمت کرده است؛ نقشی که بیشتر به عنوان یک نقش تشریفاتی استفاده می‌شود.[5]

عبدالرشید دوستم
معاون اول رئیس‌جمهور افغانستان
مشغول به کار
۲۹ سپتامبر ۲۰۱۴ – ۱۹ فوریه ۲۰۲۰
رئیس‌جمهورمحمداشرف غنی
پس ازیونس قانونی
پیش ازامرالله صالح
اطلاعات شخصی
زاده۶ فروردین ۱۳۳۳ ‏(۶۷ سال)[1]
ولایت جوزجان، افغانستان
ملیتافغانستانی
خدمات نظامی
وفاداری جمهوری اسلامی افغانستان
خدمت/شاخهاردوی ملی افغانستان
سال‌های خدمت۱۹۷۸-اکنون
درجهمارشال
یگانیگان ششم
جنگ‌ها/عملیات‌هاجنگ شوروی در افغانستان
جنگ کابل (۱۹۹۲-۱۹۹۶)
جنگ در افغانستان (۱۹۷۸–تاکنون)
جنگ در افغانستان (۲۰۰۱–۲۰۱۴)

در ۲۲ مه ۲۰۲۰ (۳ خرداد ۱۳۹۹) بر پایه توافق حکومتی، میان اشرف غنی و عبدالله عبدالله؛ ژنرال دوستم به عنوان سومین مارشال تاریخ افغانستان به این درجه نظامی دست یافت.[6]

مارشال دوستم در زمان جنگ شوروی در افغانستان به عنوان ژنرال در ارتش کمونیستی افغانستان خدمت می‌کرد، بعداً به عنوان یک جنگ‌سالار مستقل و رئیس کمیته ازبیک‌های افغانستان فعال بود، در دهه ۱۹۸۰ ضد مجاهدین افغانستان و بعدها در سال‌های ۱۹۹۰ ضد طالبان می‌جنگید.

افراد او نقش مهمی را در سال ۱۹۹۲ پس از سقوط شهر کابل ایفا کردند. در آوریل ۱۹۹۲ نیروهای مخالف دولت کمونیستی محمد نجیب‌الله به کابل نزدیک شدند. دوستم در آن زمان به احمدشاه مسعود و سید جعفر نادری[7] (مشاور امنیتی کنونی خود) پیوست و آن‌ها کابل را تسخیر کردند. او با حدود ۴ تا ۵ هزار سرباز، همراه با احمدشاه مسعود تاجیک علیه گلبدین حکمتیار می‌جنگیدند[8] و کنترل قلعه بالاحصار، تپه مرنجان و میدان هوایی کابل را در دست گرفتند.[9]

اگر چه او در سال ۱۹۹۴ به گلبدین حکمتیار پیوسته و ضد حکومت برهان‌الدین ربانی و احمدشاه مسعود دست به کار شد،[8] پس از سقوط حکومت طالبان به ترکیه رفته و بعدها به افغانستان بازگشت.

جنایات جنگی

عبدالرشید دوستم از سوی بسیاری از مردم افغانستان به جنایت‌های جنگی و کشتار غیرنظامیان در طول جنگ‌های داخلی افغانستان متهم است. در پی این جنگ‌ها تنها در شهر کابل بیش از ۵۰٬۰۰۰ غیرنظامی کشته‌شده و موج بزرگی از مهاجرت‌ها از افغانستان آغاز شد.[10] او در سال ۲۰۱۳ به خاطر نقشش در این جنگ‌ها، به خصوص جنگ‌های کابل، به صورت غیرمنتظره‌ای عذر‌خواهی عمومی‌کرد.[3] مدت کوتاهی پس از آن به شورای ملی افغانستان پیوست و به محمداشرف غنی اعلام وفاداری کرد و نقش معاون اول او را تاکنون برعهده گرفت.[11]

با سخت‌گیری اتهامات مطرح شده‌ای چون بدرفتاری جنسی و آدم‌ربایی از سوی یکی رقیبان سیاسی خود به نام احمد ایشچی دوستم در اردیبهشت ۱۳۹۶ به ترکیه رفت.

زندگی‌نامه

دوستم که از قوم ازبک افغانستان است در سال ۱۳۳۳ هجری خورشیدی، در ولسوالی خواجه دوکوه ولایت جوزجان در خانواده‌ای دهقان پیشه به دنیا آمد. پدرش حاجی عبدالرحیم و مادرش انبار شاه نام داشت. نام پدر کلان او ایلساری بود. عبدالرشید دوستم تا صنف هفت مکتب را خوانده‌است و از آن بعد ترک تحصیل کرده‌است. دوستم در کودکی پس از مکتب با پدرش در زمین کشاورزی کار می‌کرد. او در سال ۱۳۵۸ به عنوان اجیر در تفحصات نفت و گاز شبرغان استخدام شد. مدت سه سال نیز در بخش برمه‌کاری در برج برمه کار کرد.

ورود به سیاست

در زمان کار در برج برمه توسط کنجه کارگر به حزب دمکراتیک خلق افغانستان شاخه پرچم جذب شد. وی پس از آن به عنوان سرباز امنیت دولتی ارتقاء پیدا کرد و پس ازمدت کوتاهی قوماندان تولی و متعاقباً قوماندان کندک امنیت دولتی شد. در سال ۱۳۶۵ او فعالیت‌های استخباراتی چشمگیری از خود نشان داد و به کمک سید اکرام پیگیر منشی ولایتی وقت و دستور روس‌ها گروه ۵۳ پیاده را ساخت. او خود قوماندان گروه شد و رتبه برید جنرالی برایش اعطا گردید. در سال‌های تهاجم شوروی به افغانستان، از رهبر یک اتحادیه کارگری در معدن گاز در شمال افغانستان، به یک رهبر گروه شبه‌نظامی ازبک تبار تبدیل شد که در حمایت از دولت کمونیستی تحت حمایت شوروی سابق می‌جنگید. تا اواسط ۱۹۸۰، او یک فرمانده نظامی بود که نیروی شبه‌نظامی بیست هزار نفری را رهبری می‌کرد و کنترل ولایات شمالی افغانستان را بدست گرفت. عبدالرشید دوستم که در زمان ببرک کارمل رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، فرمانده یک واحد از شبه نظامیان ازبک تبار در شمال این کشور بود، در دوران حکومت کمونیستی محمد نجیب‌الله به فرمانده برجسته محلی تبدیل شد و در سقوط آن حکومت در اوایل دهه نود میلادی نیز نقش کلیدی داشت. او بعدتر خود را به دولت دکتر نجیب الله نزدیک کرد و در همکاری با دولت، علیه گروه‌های مجاهدین که در پی بیرون راندن شوروی از افغانستان بودند، جنگید.

در سال‌های پایانی حکومت دکتر نجیب الله در اوایل ۱۹۹۲، دوستم تغییر جهت داد و به همکاری با مجاهدین پرداخت.

همکاری با دولت مجاهدین

او در زمان دولت مجاهدین در نیمه نخست دهه ۱۹۹۰ (میلادی)، برای مدت کوتاهی با این دولت که رهبری آن را برهان‌الدین ربانی به عهده داشت، متحد شد. ولی پس ازمدتی با گلبدین حکمتیار ، رهبر حزب اسلامی افغانستان همکاری کرد. دوستم پس از حمله طالبان به پایگاه اصلی خود در مناطق قوم ازبک در شمال افغانستان بازگشت و منطقه‌ای را که حدود شش ولایت را با جمعیت حدود پنج میلیون نفر در خود جا داده بود تحت کنترل گرفت.

عبدالرشید دوستم در اوج قدرت خود در ۱۹۹۷ در شمال افغانستان، یک دولت جداگانه ساخته بود و همه امور این مناطق را کنترل می‌کرد. او حتی برای خود واحد پول جداگانه چاپ کرده بود. در این سال‌ها بود که هوادارانش، او را «دوستم پادشاه» خطاب می‌کردند. [6]

دوران طالبان

به قدرت رسیدن دوستم در سال‌های ۱۹۹۸ زمانی که طالبان از قدرت بیشتری برای تصرف شهرهای بیشتر افغانستان برخوردار شدند پایان یافت. او با تصرف شهر مزار شریف، مرکز ولایت بلخ از سوی طالبان، مجبور شد به ترکیه برود. دوستم بعدتر دوباره به افغانستان بازگشت و با هدف مبارزه مشترک با طالبان، با احمد شاه مسعود، فرمانده ضد طالبان دیدار کرد. او به یکی از فرماندهان مطرح ائتلاف شمال تبدیل شد و توانست شهر مزار شریف را دوباره از کنترل طالبان بیرون کند. پس از کشته شدن احمدشاه مسعود در حمله بمب گذاران انتحاری در سپتامبر سال ۲۰۰۱، محمدقسیم فهیم، از هم رزمان احمد شاه مسعود فرماندهی جبهه ضد طالبان را به عهده گرفت و دوستم با این جانشینی مخالفتی نشان نداد. او در فروپاشی طالبان در سال ۲۰۰۱ با نیروهای آمریکایی همکاری کرد. نیروهای تحت فرمان دوستم، همراه با سایر شبه نظامیان مربوط به گروه‌های جهادی، نقش مهمی را در پیروزی حملات آمریکا با هدف سرنگونی طالبان در افغانستان بازی کردند.

دولت کرزی
دوستم و کرزی در دسامبر ۲۰۰۱

پس از فروپاشی طالبان در افغانستان و پایه‌گذاری دولت تازه با حمایت آمریکا در این کشور دوستم رئیس شورای عالی نظامی و نماینده حامد کرزی در شمال افغانستان شد و بعدتر به سمت معاون وزارت دفاع افغانستان ارتقا یافت. او در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۳ شرکت کرده و به رقابت با حامد کرزی پرداخت. وی در چند ولایت شمالی ازبک‌نشین افغانستان پیروز شد و ۱۰ درصد آرا را بدست آورد. با این حال، در دولت تازه حامد کرزی پس از انتخابات، دوستم به عنوان رئیس ستاد مشترک قوای مسلح افغانستان (رئیس ارکان سر قوماندانی اعلی) معرفی شد؛ ولی این پست پس از آن از سوی دادستانی کل افغانستان به حالت تعلیق درآمد که اکبر بای، رئیس شورای ترک تباران افغانستان ادعا کرد از سوی افراد دوستم ربوده شده و مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌است. این ادعا اگرچه از سوی دوستم به شدت تکذیب شد، اما روابط او را با دولت حامد کرزی تیره و تار کرد و منجر شد که خانه او در کابل، برای چندین ساعت به محاصره پلیس درآید.

پس از آن دوستم به ترکیه رفت و مدت طولانی را در آنجا به‌سر برد. تا آنکه در انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان (۱۳۸۸)، از نامزدی حامد کرزی اعلام حمایت کرد و پست قبلی او به عنوان رئیس ستاد مشترک قوای مسلح افغانستان، دوباره از سوی رئیس‌جمهور کرزی احیا شد.[12]

دولت اشرف غنی

در انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان (۱۳۹۳)، به همراه سرور دانش معاونین محمداشرف غنی را تشکیل می‌دادند و توانست رأی اکثریت مردم ازبک و ترکمن را به نفع اشرف غنی کسب کند. پس از تشکیل دولت وحدت ملی و انتخاب عبدالله عبدالله به عنوان رئیس اجرائیه کشور، نقش دوستم در دولت بسیار کمرنگ شد و باعث شد انتقادهای فراوانی علیه رئیس‌جمهور و رئیس اجرائیه بیان کند.[13]

حمله به کاروان دوستم

دوستم که برای مقابله با طالبان به سمت ولایات شمالی رهسپار شده بود، در یک کمینی که طالبان در ولسوالی غورماچ ولایت فاریاب زخمی شد و شماری از نزدیک‌ترین یارانش را از دست داد. او این حمله را توطئه محمد حنیف اتمر و معصوم استانکزی اعلام کرد و حمله بر خودش را تبانی مشاور امنیت ملی با تروریستان عنوان کرد.[14][15]

احمد ایشچی

در ماه قوس ۱۳۹۶ احمد ایشچی یکی از مخالفین سیاسی دوستم در مصاحبه با رسانه‌ها ادعا کرد که دوستم با تعدادی از سربازانش او را مورد ضرب شتم قرار داده و به او تجاوز کرده‌اند. هرچند دوستم و افراد نزدیک به او ادعاهای ایشچی را یک توطئه قلمداد کردند اما بسیاری از نهادها، کشورهای غربی و ارگ خواستار پیگیری این موضوع شدند. این اتهام منجر به باز شدن پرونده‌ای علیه وی شد و محافظان وی نیز برای بازجویی حاضر شدند. تاکنون از خود وی در این مورد بازجویی نشده‌است.[16][17]

سفر به ترکیه

دوستم در ۲۹ ثور/اردیبهشت ۱۳۹۶ افغانستان را به دلیل آنچه بیماری گفته می‌شود تَرک کرد و برای درمان به ترکیه رفت.[18] وی پس از ۱۴ ماه در ۳۱ تیر/سرطان ۱۳۹۷ پس از اعتراض شدید مردم افغانستان علیه دستگیری و بازداشت نظام‌الدین قیصاری از فرماندهان نظامی، حزب جنبش ملی افغانستان و از نزدیکان دوستم به کشور بازگشت.[19]

ائتلاف نجات برای افغانستان

هنگام اقامت دوستم در ۹ سرطان/تیر ۱۳۹۶ ترکیه وی به همراه عطا محمد نور، محمد محقق و صلاح‌الدین ربانی ربانی ائتلافی به نام ائتلاف نجات برای افغانستان را علیه حکومت وحدت ملی تشکیل دادند.[20] بعدها این ائتلاف با حضور چهره‌های سیاسی دیگری همچون عبدالظاهر قدیر، همایون همایون و برخی از چهره‌های نزدیک به حامد کرزی از جمله رحمت‌الله نبیل گسترش یافت.[21][22]

جایگاه مارشالی

در ۲۲ مه ۲۰۲۰ (۳ خرداد ۱۳۹۹) بر پایه توافق حکومتی، میان اشرف غنی و عبدالله عبدالله؛ ژنرال دوستم به عنوان سومین مارشال تاریخ افغانستان به این درجه نظامی دست یافت.[6]

بعد از دریافت درجه مارشالی، به اشرف غنی پیشنهاد داد، که اگر به من نیروی کافی بدهی ظرف مدت شش ماه طالبان را شکست خواهم داد.

پانویس
  1. "Big fish among the Afghan warlords". The Washington Times. 12 October 2008. Gen. Dostum, 54
  2. دوستی آمریکا و افغانستان. «زندگی‌نامه مارشال عبدالرشید دوستم».
  3. Bezhan, Frud (8 October 2013). "Former Afghan Warlord Apologizes For Past 'Mistakes'". Radio Free Europe/Radio Liberty.
  4. «پیام تسلیت، الحاج سترجنرال عبدالرشید دوستم رهبر ازبیک‌های [[افغانستان]] و مؤسس حزب جنبش ملی اسلامی افغانستان و رئیس ارکان سرقوماندانی اعلی قوای مسلح - Afghanistan National Front | جبهه ملی افغانستان». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۲. تداخل پیوند خارجی و ویکی‌پیوند (کمک)
  5. David Pugliese (10 May 2007). "Former Afghan warlord says he can defeat Taliban". CanWest News Service. Archived from the original on 21 May 2008. Retrieved 22 April 2008.
  6. احمد شفایی (۳ خرداد ۱۳۹۹). «عبدالرشید دوستم؛ مارشالی در افغانستان چه جایگاهی دارد؟». بی‌بی‌سی فارسی.
  7. Vogelsang (2002), p. 324.
  8. "Abdul Rashid Dostum". Islamic Republic of Afghanistan. Archived from the original on 10 March 2009. Retrieved 18 March 2009.
  9. Anthony Davis, 'The Battlegrounds of Northern Afghanistan,' Jane's Intelligence Review, July 1994, p.323-4
  10. Afghanistan: Chronology of Events January 1995 - February 1997 (Report). Immigration and Refugee Broad of Canada. February 1997. https://www.justice.gov/sites/default/files/eoir/legacy/2014/01/16/Af_chronology_1995-.pdf.
  11. «جنگهای کابل سال ۱۳۷۱-۱۳۷۵ خورشیدی جنگ افشار». vatandar.at. دریافت‌شده در ۱۴ مه ۲۰۱۷.
  12. «'ژنرال دوستم به افغانستان برمی گردد'». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۳ مرداد ۱۳۸۸.
  13. «ماجراهای رهبری عبدالرشید دوستم». وبگاه بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰ آذر ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۹ فروردین ۱۳۹۶.
  14. «مرد مشکوک؛ پنج اتهام سنگین علیه حنیف اتمر مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور | روزنامه اطلاعات روز». روزنامه اطلاعات روز. ۲۰۱۷-۰۶-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۹-۳۰.
  15. «حمله بر کاروان جنرال دوستم». وبگاه روزنامه ۸ صبح. ۳۱ اسد ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۹ فروردین ۱۳۹۶.
  16. «ژنرال دوستم به ترکیه رفت». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶.
  17. «احمد ایشچی: ژنرال دوستم به محافظانش دستور داد به من تجاوز کنند». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۳ آذر ۱۳۹۵.
  18. «جنرال دوستم برای درمان به ترکیه رفت | طلوع‌نیوز». طلوع‌نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۰۱.
  19. «جنرال دوستم به کشور بازگشت - Ariana News». Ariana News. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۰۱.
  20. (www.dw.com)، Deutsche Welle. «تشکیل ائتلاف سیاسی جدید میان دوستم، نور و محقق | DW | 30.06.2017». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۰۱.
  21. ««ائتلاف نجات افغانستان» رسماً در کابل اعلام موجودیت کرد». farsi.alarabiya.net. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۰۱.
  22. «تشکیل ائتلاف تازه توسط احزاب سیاسی | طلوع‌نیوز». طلوع‌نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۰۱.

منابع
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به عبدالرشید دوستم در ویکی‌گفتاورد موجود است.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ عبدالرشید دوستم موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.