عبدالله امیرطهماسبی

امیرلشکر (سرلشکر) عبدالله امیرطهماسبی یا عبدالله‌خان امیرطَهماسِبی (۱۲۶۰ خ. تهران – ۱۳۰۷ خ. بروجرد) فرمانده گارد محافظ احمدشاه قاجار بود و مدتی مافوق رضاشاه پیش از سلطنت شد. مدتی فرماندار کل آذربایجان بود و سپس وزیر جنگ رضاشاه و دولت فروغی شد.[1]

عبدالله امیرطهماسبی
وزیر جنگ ایران
مشغول به کار
۲۹ آذر ۱۳۰۴ – ۱۳۰۵
پادشاهرضا شاه پهلوی
نخست‌وزیرمحمدعلی فروغی
پس ازرضا خان سردار سپه
پیش ازمحمدعلی فروغی
وزیر فواید عامه و تجارت
مشغول به کار
۱۱ آبان ۱۳۰۶ – ۱۴ فروردین ۱۳۰۷
نخست‌وزیرمهدی‌قلی هدایت
پس ازمهدی‌قلی هدایت
پیش ازحبیب‌الله شیبانی
اطلاعات شخصی
زاده
عبدالله‌خان امیرطَهماسِبی

۱۲۶۰ خورشیدی
۱۸۸۱
تهران
درگذشته۱۴ فروردین ۱۳۰۷
۱۹۲۸
خرم آباد، استان لرستان
همسر(ان)خاور امیرطهماسبی
فرزنداناحمد، قاسم ،ناصر، ايراندخت، توراندخت و پوراندخت
خویشاوندانامیررضا امیربختیار
پیشه، سیاستمدار
دیناسلام
جایزه‌هانشان ذوالفقار
خدمات نظامی
وفاداری قاجاریه
 ایران دوره پهلوی
درجهامیرلشکر (سرلشکر)
فرماندهفرماندار نظامی تهران
فرمانده گارد محافظ احمدشاه قاجار

قبل از کودتای اسفند ۱۲۹۹

خانوادهٔ عبدالله خان از ایرانیانی بودند که به شمال ارس مهاجرت کرده‌بودند و پس از تصرف آن مناطق توسط روسیه به تهران آمدند. پدر او در نیروهای قزاق بود و عبدالله نیز در تهران به مدرسه نظامی قزاق‌ها رفت. او در سال ۱۲۹۸/۱۹۱۹ به درجه امیرتومانی رسید و سپس فرمانده گارد محافظ احمدشاه قاجار شد.[2]

پس از کودتا

پس از تشکیل قشون متحدالشکل، ادغام قوای قزاق و ژاندارمری و ساماندهی به درجات سابق و نیز علی‌رغم توجه و توصیه احمدشاه نسبت به عبدالله خان، رضاخان در تبدیل درجات قدیم به جدید به او تنزیل درجه داد و امیرتومان فرمانده گارد سلطنتی تبدیل به سرتیپ شد و از فرماندهی گارد به فرماندهی تیپ سوار لشکر مرکز تنزل مقام یافت[3]. پس از فتح قلعه چهریق اما رضاخان به دنبال افسر لایقی بود که بتواند قشون آذربایجان را بخوبی اداره نماید. لاجرم سرتیپ عبدالله خان را انتخاب نمود و پس از ارتقای درجه وی به امیرلشکری وی را فرمانده قوای آذربایجان و حاکم نظامی آن خطه کرد[4]. امیرلشکر امیرطهماسبی در دستگیری اقبال السلطنه ماکوئی که به فرمان رضاخان صورت گرفت و تصرف خزائن او کارگردان اصلی بود (تابستان ۱۳۰۳)[5]. مع‌الوصف عبدالله خان در مقام حکومت نظامی آذربایجان چندان دوامی نکرد و مقارن سفر سردار سپه به آذربایجان در بهار ۱۳۰۴ به تهران فراخوانده شد و سرتیپ محمدحسین آیرم جانشین وی شد[6]. پس از آن امیرطهماسبی حاکم نظامی تهران و از اول شهریور ۱۳۰۴ معاون پارلمانی وزیر جنگ بود. [6]

انقراض قاجاریه

امیر لشکر عبدالله خان امیرطهماسبی، در سرنگونی آخرین شاه قاجار و تحویل گرفتن کاخ‌های قاجاری مشارکت داشت[7]. وی مأمور اخراج و تبعید محمدحسن میرزا ولیعهد و حرمسرای احمد شاه بود. گویا در برخورد با محمدحسن میرزا رفتار تندی داشت[8]. پس از به سلطنت رسیدن رضاشاه در زمان رئیس‌الوزارائی فروغی ذکاءالملک وزیر جنگ بود و در کابینه مهدیقلی هدایت در یازدهم آبان ۱۳۰۶ به عنوان وزیر فوائد عامه و تجارت به مجلس شورای ملی معرفی شد. [8]

مرگ

او در روز ۱۴ فروردین سال ۱۳۰۷، زمانی که، برای سرکشی راه بروجرد–خرم‌آباد رفته بود[1] در نزدیکی قریه رازان[9] توسط عده‌ای از افراد مسلح از طایفه دلفان (به نام‌های سلیمان محمودوند شاه سله (شاه سله بخاطر کشتن وزیر و پوشیدن لباس های او)- عباس سرناوه - شیخ فرزند سلیم - براگجر) به ضرب گلوله به شدت مجروح شده و متعاقباً درگذشت[9]. به مناسبت قتل امیرلشکر امیرطهماسبی به دستور شاه یک روز مدارس کل کشور تعطیل شد. مؤتمن‌الملک رئیس مجلس نیز با اظهار تأسف و تأثر از فاجعه، جلسه علنی مجلس را تعطیل کرد[10].

دیگر مآثر

به دستور امیر لشکر عبدالله خان امیرطهماسبی، خانبابا معتضدی فیلمی از مراسم ورود رضاشاه پهلوی به مجلس مؤسسان گرفته‌است که بقایای این فیلم باقی مانده‌است.[11]
امیرطهماسبی کتابی به نام تاریخ شاهنشاهی پهلوی درباره قیام مردم ایران و انقراض قاجاریه و سلطنت رضاشاه پهلوی تنظیم و به چاپ رسانید. در این کتاب سعی شده است سلطنت رضاشاه موجه و مورد علاقه قاطبه مردم نشان داده شود[12].

یادکرد
  1. دائرةالمعارف تبریز
  2. دانشنامهٔ ایرانیکا، سرواژهٔ AMIR-ṬAHMĀSEBI
  3. عاقلی، ص ۲۲۲
  4. عاقلی، ص ۲۲۳
  5. عاقلی، ص ۲۲۶-۲۲۴
  6. عاقلی، ص ۲۲۹
  7. روزنامه همشهری
  8. عالقی، ص ۲۳۰
  9. عالقی، ص ۳۸۳
  10. عالقی، ص ۳۸۴
  11. فکوهی بایگانی‌شده در ۱۳ ژانویه ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، بازدید: نوامبر ۲۰۰۸
  12. عاقلی ۳۸۵

منابع
  • سایت دائرةالمعارف شهر تبریز، بازدید: نوامبر ۲۰۰۸
  • دکتر باقر عاقلی (۱۳۸۶)، رضاشاه و قشون متحدالشکل، تهران: نشر نامک، شابک ۹۶۴-۶۸۹۵-۰۵-۰
  • روزنامهٔ همشهری، پنجشنبه ۱۵ آبان ۱۳۸۲ - سال یازدهم - شماره ۳۲۱۷
  • مشارکت کنندگان ویکی‌پدیای انگلیسی، مدخل Amir Abdollah Tahmasebi، آخرین بازدید ۱۹ ژانویه ۲۰۱۱
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.