مهدی مشیر فاطمی
سید مهدی مشیر فاطمی ملقب به عمادالسلطنه (۱۲۶۷–۱۳۴۱ خورشیدی) سیاستمدار و دولتمرد ایرانی بود. او از پایه گذاران تقسیمات کشوری امروز ایران است.
سید مهدی مشیر فاطمی | |
|---|---|
| وزیر داخله (کشور) ایران | |
| مشغول به کار ۱۳۰۵ بهمن – ۱۳۰۶ اردیبهشت | |
| پادشاه | رضا شاه پهلوی |
| نخست‌وزیر | مستوفی‌الممالک |
| پس از | احتشام‌السلطنه |
| پیش از | ادیب‌السلطنه سمیعی |
| وزیر عدلیه | |
| مشغول به کار ۲۹ آذر ۱۳۰۴ – اردیبهشت ۱۳۰۵ | |
| نخست‌وزیر | محمدعلی فروغی |
| پس از | نصرت‌الدوله فیروز |
| پیش از | وثوق‌الدوله |
| وزیر معارف | |
| مشغول به کار ۱۳۰۴ – ۱۳۰۴ | |
| پادشاه | احمد شاه قاجار |
| نخست‌وزیر | رضا خان سردارسپه |
| سناتور | |
| مشغول به کار ۱۳۲۸ – ۱۳۴۱ | |
| حوزه انتخاباتی | اصفهان (دوره‌های یکم تا سوم) |
| نماینده مجلس شورای ملی | |
| حوزه انتخاباتی | نائین (دوره چهاردهم) اصفهان (دوره های چهارم تا ششم و هشتم) |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | ۱۲۶۷ اصفهان |
| درگذشته | ۱۰ دی ۱۳۴۱ تهران |
| ملیت | .svg.png.webp){kind=small} ایران |
| دین | اسلام شیعه دوازده امامی |
| لقب(ها) | عمادالسلطنه |
زندگینامه
سید مهدی فاطمی در سال ۱۲۶۷ (و به قول دیگر در ۱۲۶۳) در اصفهان به دنیا آمد. او پسر ارشد محمدباقر خان نائینی مشیرالملک بن میرزاعلی‌محمدخان طباطبایی بود. خانواده او از سادات طباطبایی و از نوادگان قاضی نورالهدی نائینی بودند.[1] پدرش محمدباقر خان از منشیان و مستوفیان ظل‌السلطان حاکم اصفهان به‌شمار می‌رفت. باقرخان بسیار متدین بود به حدی که روحانیون ارشد اصفهان به او اجازه اجتهاد داده بودند. مهدی تحصیلات ابتدایی را از معلمان خصوصی فرا گرفت و سپس به مدرسه باقریه اصفهان که پدرش آن را ساخته بود رفت. هر چند در آن زمان رسم بود که اعیان فرزندان خود را برای تحصیلات عالیه به اروپا بفرستند اما تعصب دینی باقرخان اجازه نداد وی به این کار اقدام کند؛ لذا سید مهدی خان در همان اصفهان به تحصیل ادبیات فارسی و زبان عربی و ترسل پرداخت. او همچنین با افسرالسلطنه دختر ظل‌السلطان ازدواج کرد.
نخستین شغل وی خدمت در وزارت مالیه بود. او چندی در ولایات یزد، کرمان، فارس و اصفهان پیشکار بود.
در چهارمین و پنجمین دوره مجلس شورای ملی نماینده اصفهان بود. پیش از پایان دوره پنجم، در سال ۱۳۰۳ در کابینهٔ سردار سپه به وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه رسید اما کل دوران خدمت او در این مقام به پنج ماه هم نرسید. در نخستین دولتی که در دوره پادشاهی رضاشاه تشکیل شد، وزارت عدلیه با او بود. وی در مراسم تاجگذاری رضاشاه پهلوی که در روز یکشنبه ۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ انجام شد، حامل عصای مرصع سلطنتی بود. همان سال به نمایندگی اصفهان به مجلس رفت (دوره ششم) تا اینکه با ترمیم کابینه حسن مستوفی در بهمن ماه، وزیر داخله (کشور) شد اما دوران وزارتش سه ماه بیشتر طول کشید و در اردیبهشت سال بعد کنار رفت. مهمترین گام او در این مدت، اقدام برای تدوین تقسیمات کشوری بود که در نهایت به شکل استان‌بندیهای امروز کشور درآمد.
مشیرفاطمی در دوره هشتم نیز که در سال ۱۳۰۹ تشکیل شد، نماینده اصفهان بود. پس از پایان دوره نمایندگی‌اش در سال ۱۳۱۲ به استانداری گیلان منصوب شد و تا سال ۱۳۱۷ در این سمت باقی ماند. بعد از آن مورد غضب رضاشاه پهلوی قرار گرفت و چهارده ماه زندانی شد.
پس از شهریور ۱۳۲۰ و سقوط رضاشاه در پنجم اسفند ۱۳۲۱ شهردار تهران شد. سال بعد به عنوان نماینده نائین به دوره چهاردهم مجلس شورای ملی راه یافت. فاطمی بیمار شد و برای درمان بیماری به اروپا رفت. پس از بازگشت، با تشکیل مجلس سنا در سال ۱۳۲۸ به نمایندگی اصفهان در این مجلس انتخاب شد. در این زمان وی تمام ملک و مستغلات خود از جمله خانهٔ بزرگی در خیابان ژاله را بخشیده یا فروخته بود و در خانه‌ای کوچک در تهران که اجاره کرده بود زندگی می‌کرد. در دوره‌های دوم و سوم نیز عضو مجلس سنا ماند. استانداری کرمان و فارس از جمله دیگر مشاغلی بود که او در طول خدمات دولتی اش عهده دار شد.
مشیر فاطمی سرانجام در دهم دی ۱۳۴۱ هنگامی که سناتور دور سوم بود درگذشت. پسرش عبدالحسین به معاونت نخست‌وزیری رسید و در دوره‌های هجدهم و نوزدهم نماینده اصفهان در مجلس شد.
منابع
- امامی نائینی. دودمان های قدیم نائین ( سادات نائین). جلد اول، بی‌نا، ۱۳۸۸. شابک: ۹۷۸-۹۶۴۰۴-۲۵۹۴-۷
- مرسلوند، حسن (۱۳۶۹). زندگینامه رجال و مشاهیر ایران. ۵. تهران: الهام. ص. ۴۱. شابک ۹۶۴۶۰۷۱۰۵۸.
- یغمایی، اقبال (آبان ۱۳۵۲). «سیدمهدی عمادالسلطنه مشیر فاطمی». ماهنامهٔ آموزش و پرورش. تهران (۷۰): صص٫ ۱۰۲–۱۰۶.