مرتضی ممتازالملک

مرتضی ممتازالملک وزیر معارف و عدلیه در دوره قاجار بود.

او پسر سوم میرزا جبار ناظم المهام بود. در ۱۲۸۶ قمری (۱۲۴۸ خورشیدی) در تهران زاده شد. پدرش از مردم خوی بود که در آذربایجان در دستگاه عباس میرزا و میرزا ابوالقاسم قائم مقام خدمت می‌کرد و با امیرکبیر هم دوستی داشت.

زندگی‌نامه

مرتضی خان پس از انجام تحصیلات اولیه به مدرسه دارالفنون رفت. آنگاه راه اروپا را در پیش گرفت و در پاریس درس خواند. پس از آن به تهران باز آمد و در اداره انطباعات و دارالترجمه دولتی مترجم زبان فرانسه شد. چندی بعد به خدمت وزارت امور خارجه درآمد و در ۱۳۲۴ هجری قمری وزیر مختار ایران در ایالات متحدهٔ آمریکا شد.[1]

مرتضی خان چندی را در اروپا گذراند تا اینکه به تهران برگشت و در سال ۱۳۳۴ قمری وزارت معارف و اوقاف را در کابینه سپهسالار به عهده گرفت. همین وزارت را در کابینه وثوق الدوله نیز حفظ کرد. او در این سمت به بنیان موزه ملی همت گماشت که از جمله آثار ماندگار وی است.[2] در سال ۱۳۰۰ خورشیدی که دولت شوروی بانک استقراضی (متعلق به روسیه) را به ایران واگذار کرد، دکتر مصدق وزیر مالیه وقت مسئولیت بانک را به او سپرد. در دولت مستوفی‌الممالک (۲۵بهمن ۱۳۰۱ تا ۲۱ خرداد ۱۳۰۲) وزیرعدلیه بود.

پس از رایج شدن نام خانوادگی در ایران، ممتازالملک نام خانوادگی مرتضائی را برگزید.

منابع

بامداد، شرح رجال ایران در قرن‌های 12،13 و 14 هجری، 61.
ممتحن الدوله، رجال وزارت خارجه در عصر ناصری و مظفری، 208.

وزیران دادگستری ایران
پادشاهی	عباسقلی معتمدالدوله جوانشیر (–) • محمدابراهیم معتمدالدوله جوانشیر (–) • علی اعتمادالسلطنه (–) • مصطفی بهاءالملک افشار (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • غلامحسین خان سپهدار (–) • حسین مشیرالدوله (–) • محمدناصر ظهیرالدوله قاجار (–) • پاشاخان امین‌الملک (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • امام‌قلی میرزا عمادالدوله (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۱–) • علیرضا عضدالملک (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۳–) • علی‌قلی میرزا اعتضادالسلطنه (–) • علیرضا عضدالملک (–) • بهرام میرزا معزالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • علیرضا عضدالملک (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • نظام‌الدین مهندس‌الممالک غفاری (–) • محسن مشیرالدوله (–) • عباس میرزا ملک‌آرا (–) • اسدالله ناظم‌الدوله (–) • روح‌الله میرزا نصرت‌السلطنه (–) • غلامحسین غفاری (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–)
پادشاهی مشروطه	احمد مشیرالسلطنه (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما (–) • محمود علاءالملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • رضا مؤیدالسلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما • (-) حسن وثوق‌الدوله (–) • حسن مشیرالدوله (–) • محمدحسین دبیرالملک شیرازی (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن مشیرالدوله (–) • احمد قوام‌السلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • رضا ارفع‌الدوله (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • فتح‌الله سردار منصور (–) • محمدعلی علاءالسلطنه (–) • محمود علاءالملک (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • محمد مصدق‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • سلیمان میکده (–) • عباس میرزا سالار لشکر (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • ابراهیم عمیدالسلطنه (–) • عبدالحسین سردار معظم خراسانی (تیمورتاش) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • مرتضی ممتازالملک (–) • ابراهیم حکیم‌الملک (–) • ابوالحسن معاضدالسلطنه (–) • حسین ادیب‌السلطنه (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مهدی عمادالسلطنه (مشیر فاطمی) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن وثوق‌الدوله (–) • علی‌اکبر داور () • محسن صدر (–) • احمد متین‌دفتری (–) • محمد سروری (–) (سرپرست) • مجید آهی (۱۳۱۹–۱۳۲۰) • عباسقلی گلشائیان (۱۳۲۰–۱۳۲۰) • مجید آهی (۱۳۲۰–۱۳۲۱) • علیرضا قره‌گوزلو (–) • جواد عامری (–) • علی‌اصغر حکمت (–) • محسن صدر (–) • اسدالله ممقانی (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • الله‌یار صالح (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • مصطفی عدل (۱۳۲۳–۱۳۲۴) • الله‌یار صالح (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • حسنعلی کمال هدایت (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • امان‌الله اردلان (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • انوشیروان سپهبدی (۱۳۲۴–) • الله‌یار صالح (۱۳۲۷–۱۳۲۸) • علی‌اکبر موسوی‌زاده (۱۳۲۱–۱۳۲۱) • مصطفی عدل (–) • رضا تجدد (–) • محمد سروری (۱۳۲۶–۱۳۲۷) • محمدعلی نظام مافی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محسن صدر (–) • محمد سجادی (–) • علی هیئت (–) • محمدعلی بوذری (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • علی هیئت (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • رضا تجدد (–) • عبدالعلی لطفی (۱۳۳۱–۱۳۳۲) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۲–۱۳۳۳) • فخرالدین شادمان (–) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۳–۱۳۳۴) • حسین علاء (–) • علی امینی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محمد مجلسی (سرپرست) (–) • سید محمدعلی هدایتی (–) • محمدعلی ممتاز (–) • نورالدین الموتی (–) • غلامحسین خوشبین (–) • محمد باهری (–) • باقر عاملی (–) • جواد صدر (–) • منوچهر پرتو (–) • صادق احمدی (۱۳۵۰–۱۳۵۵) • غلامرضا کیانپور (۱۳۵۵–۱۳۵۷) • محمد باهری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • حسین نجفی (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • یحیی صادق وزیری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • شمس‌الدین عالمی (سرپرست) (۱۳۵۷–۱۳۵۷)
جمهوری اسلامی	اسدالله مبشری (۱۳۵۷–۱۳۵۸) • احمد صدر حاج‌سیدجوادی (۱۳۵۸) • ابراهیم احدی (۱۳۵۹) • سید محمد اصغری (۱۳۶۰–۱۳۶۳) • حسن حبیبی (۱۳۶۳–۱۳۶۸) • اسماعیل شوشتری (۱۳۶۸–۱۳۸۴) • جمال کریمی‌راد (۱۳۸۴–۱۳۸۵) • غلامحسین الهام (۱۳۸۵–۱۳۸۸) • مرتضی بختیاری (۱۳۸۸–۱۳۹۲) • مصطفی پورمحمدی (۱۳۹۲–۱۳۹۶) • سید علیرضا آوایی (۱۳۹۶ تا کنون)

کابینه حسن مستوفی

وزیران کابینهٔ اول حسن مستوفی (میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک) (معرفی در ۱۲۸۹/۵/۲)
عدلیه	میرزا محمدحسین‌خان دبیرالملک میرزا حسن‌خان محتشم‌السلطنه میرزا مصطفی‌خان عدل منصورالسلطنه
خارجه	میرزا حسین‌قلی‌خان نواب میرزا حسن‌خان محتشم‌السلطنه
داخله	عبدالحسین میرزا فرمانفرما عبدالمجید میرزا یمین‌الدوله
جنگ	میرزا احمدخان قوام‌السلطنه عبدالحسین میرزا فرمانفرما
تجارت	معرفی‌نشده
مالیه	میرزا ابراهیم‌خان حکیم‌الملک میرزا مرتضی‌قلی‌خان صنیع‌الدوله
علوم	معرفی‌نشده
فوائد عامه	معرفی‌نشده
پست و تلگراف	اسدالله میرزا شهاب‌الدوله

وزیران کابینهٔ دوم حسن مستوفی (میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک) (معرفی در ۱۲۹۲/۵/۲۶)
عدلیه	میرزا محمدعلی‌خان ذکاءالملک میرزا مهدی‌قلی‌خان مخبرالسلطنه
خارجه	میرزا محمدعلی‌خان علاءالسلطنه میرزا محمدابراهیم‌خان معاون‌الدوله
داخله	میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک عبدالمجید میرزا عین‌الدوله
جنگ	غلامحسین‌خان صاحب‌اختیار
مالیه	میرزا حسن‌خان محتشم‌السلطنه میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک
علوم، فوائد عامه و تجارت	میرزا نظام‌الدین‌خان مهندس‌الممالک
پست و تلگراف	اسدالله میرزا شهاب‌الدوله

کابینه سوم حسن مستوفی (معرفی در ۱۲۹۴/۵/۲۶)
نخست وزیر	حسن مستوفی (میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک)
عدلیه	میرزا محمدعلی‌خان علاءالسلطنه
خارجه	میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک
داخله	میرزا حسن‌خان محتشم‌السلطنه
جنگ	محمدولی‌خان سپهدار اعظم
مالیه	میرزا حسن‌خان وثوق‌الدوله
فوائد عامه و تجارت	اسدالله میرزا شهاب‌الدوله
پست و تلگراف	میرزا محمدصادق‌خان مستشارالدوله
معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه	میرزا ابراهیم‌خان حکیم‌الملک

وزیران کابینهٔ چهارم حسن مستوفی (میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک) (معرفی در ۱۲۹۶/۱۰/۲۶)
عدلیه	میرزا مهدی‌قلی‌خان مخبرالسلطنه حسنعلی‌خان نصرالملک
خارجه	علی‌قلی‌خان مشاورالممالک
داخله	میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک
جنگ	میرزا حسن‌خان مشیرالدوله
مالیه	محمدقلی‌خان مخبرالملک
فوائد عامه و تجارت	میرزا حسین‌خان معین‌الوزاره
پست و تلگراف	جعفرقلی‌خان بختیاری سردار اسعد
معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه	میرزا حسین‌خان مؤتمن‌الملک میرزا مرتضی‌خان ممتازالملک

وزیران کابینهٔ پنجم حسن مستوفی (میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک) (معرفی در ۱۳۰۱/۱۱/۲۵)
عدلیه	میرزا مرتضی‌خان ممتازالملک
خارجه	میرزا محمدعلی‌خان ذکاءالملک
داخله	میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک
جنگ	رضاخان سردارسپه
مالیه	حسنعلی‌خان نصرالملک
فوائد عامه و تجارت	میرزا مهدی‌قلی‌خان مخبرالسلطنه
پست و تلگراف	حسنعلی‌خان نصرالملک
معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه	میرزا حسن‌خان محتشم‌السلطنه

وزیران کابینهٔ ششم حسن مستوفی (میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک) (معرفی در ۱۳۰۵/۴/۱۱)
عدلیه	مصطفی عدل حسن وثوق علی‌اکبر داور
خارجه	علیقلی انصاری
داخله	حسن مستوفی محمود علامیر مهدی مشیر فاطمی
جنگ	محمدعلی فروغی
مالیه	حسن وثوق حسن اسفندیاری فیروز فیروز
فوائد عامه و تجارت	مهدی‌قلی هدایت
پست و تلگراف	احمد اتابکی
معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه	احمد بدر سیدمحمد تدین
معاون ریاست وزرا	محمود جم

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.