نورالدین الموتی

نورالدین الموتی
نورالدین الموتی
زادهٔ	۱۲۸۰ شمسی
درگذشت	۱۳۴۴ شمسی
محل زندگی	ورک، قزوین، تهران
ملیت	ایرانی
پیشه	وزیر دادگستری ایران
دوره	پهلوی دوم؛ دوره نخست‌وزیری علی امینی

نورالدین الموتی (زادهٔ ۱۲۸۰ در ورک الموت - درگذشتهٔ ۱۳۴۴ تهران) وزیر دادگستری ایران در دوران نخست‌وزیری علی امینی بود. الموتی به عنوان وزیری قاطع و مبارز در دوران کوتاه وزارت خود اقدامات بسیاری را برای ریشه‌کن کردن فساد و دزدی انجام داد. او از اردیبهشت ۱۳۴۰ تا تیر ۱۳۴۱ وزیر دادگستری ایران بود.[1]

زندگی‌نامه

نورالدین الموتی فرزند سیدزمان، در سال ۱۲۸۰ شمسی در روستای ورک از توابع الموت قزوین تولد یافت. تحصیلات مقدماتی را در قزوین گذراند و در سال ۱۳۰۰ در وزارت معارف استخدام شد و در مدارس قزوین تدریس کرد. در سال ۱۳۰۶ وارد کلاس قضایی علی‌اکبر داور شد و پس از فراغت از تحصیل به شغل قضاوت روی آورد. در سال ۱۳۱۱ کار دولتی را با سمت امین صلح ناصح تبریز در دادگستری آغاز نمود. بین سال‌های ۱۳۰۷ و ۱۳۰۸ یکی از کسانی بود که برای اولین‌بار یک باب مدرسه چهار کلاسه در زوارک الموت به مدیریت شیخ حسین کیایی قزوینی تأسیس کرد. او همچنین یک باب کتابفروشی در قزوین دائر نمود که عصرها مرکز تجمع فضلا و روشنفکران آن دوره بود. او علاقه بسیار زیادی به زادگاهش الموت داشت و برای آبادانی آن بسیار می‌کوشید. او بود که راه ارتباطی الموت به قزوین را پایه‌گذاری کرد و اولین مسیر ارتباطی الموت را به انجام رساند.[2]

حزب توده

نورالدین الموتی سوسیال دمکرات بود و یکی از اعصایپنجاه و سه نفر حزب توده در زمان رضا خان محسوب می‌شد که در سال ۱۳۱۶ توسط شهربانی دستگیر و زندانی شد و قریب چهار سال با وضعیت نامساعدی در زندان به سر برد. در شهریور سال ۱۳۲۰ به دنبال سقوط رضا خان همراه با آزادی کلیه زندانیان، وی نیز از زندان استخلاص یافت.[3] پس از اینکه گروه ۵۳ نفر حزب توده را تشکیل دادند، به حزب توده پیوست و علاوه بر عضویت در کمیته اجرایی حزب به سمت دبیرکل و عضویت کمیسیون نظارت و تفتیش برگزیده‌شد. در سال 1325 از حزب توده ایران خارج شد و فعالیت‌های سیاسی خود را موقتاً کنار گذاشت. او پس از این توسط علی امینی قیمومت وراث وثوق‌الدوله را بر عهده گرفت. الموتی این کار را با جد و جهدی وافری توأم با صداقت انجام داد و مورد توجه دکتر امینی قرار گرفت.[4] الموتی علی‌رغم اینکه سال‌ها پیش از رسیدن به وزارت دادگستری ایران از حزب توده جدا شده‌بود، در دوران وزارتش همچنان بر گرایشات قدیم خود استوار بود و به همراه حسن ارسنجانی، محمد شاهکار،مهندس زاوش،م شهاب فردوس و جفرودی جمعیت آزادی را تشکیل دادند که البته دوام چندانی نداشت.[5]

وزیر دادگستری

الموتی در سال ۱۳۳۷ به مستشاری دیوان عالی ارتقاء مقام یافت و در اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۰، هنگام نخست‌وزیری علی امینی، وزارت دادگستری ایران به او سپرده‌شد. الموتی در دوران وزارت خود برای تصفیه دادگستری و مجازات کسانی که بیت‌المال را دستخوش شبیخون قرار داده‌بودند، دست به اقدامات حادی زد. او که در مصاحبه‌ای مطبوعاتی اعلام کرده‌بود ریشه فساد و خیانت و دزدی و اعلام نفوذ را خشک می‌نماید، چهارصد پرونده را رسیدگی و دستور توقیف و محاکمه مقامات مختلفی از جمله سپهبد علوی مقدم، سرلشکر علی‌اکبر ضرغام، سپهبد کیا، ابوالحسن ابتهاج، فتح‌الله فرود و محسن فروغی را صادر کرد. همچنین در برکناری سپهبد امیرحسین آزموده، دادستان و رئیس دادرسی ارتش، نقش اساسی داشت و در یک مصاحبه مطبوعاتی به وی لقب «آیشمن ایران» را داد. با روی کار آمدن اسدالله علم و برکناری دکتر امینی، الموتی خانه‌نشین شد و جای خود را به غلامحسین خوشبین داد. او مورد اعتراض شدید کسانی قرار گرفت که علیه آنها شمشیر کشیده‌بود. حتی کار قضاوت را نیز به او نسپردند و کسانی که با کارهای اصلاحی وی مخالف بودند، پیرایه‌ای به او بستند و ذهن شاه را نسبت به او بدگمان ساختند.[6][7]

مرگ

در سال ۱۳۴۴، سرانجام در همان دیوان کیفری که علیه دیگران از آن استفاده سیاسی می‌کردند، چنان ناراحت شد که دچار حمله قلبی گردید و چندی بعد درگذشت. از وی تشییع جنازه مفصلی به عمل آمد و عده زیادی از مقامات قضایی جنازه وی را تشییع نمودند. کثرت شرکت‌کنندگان در مراسم تشییع و مجلس ختم وی به حدی بود که خشم محمدرضا شاه را برانگیخت و آنقدر او را ناراحت کرد که در اولین مراسم سلام پس از ختم الموتی، به محمد سروری رئیس دیوان کشور پرخاش نمود و از اینکه در مجلس ترحیم یک خائن به کشور حضور پیدا کرده و از او تجلیل به عمل آورده‌بودند، وی را مورد شماتت قرار داد.[8][7]

جستارهای وابسته

پانویس

«نورالدین الموتی: وزیر دادگستری قاطع و مبارز». دنیای اقتصاد. پنجشنبه، ۱۷ آذر، ۱۳۹۴. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
قیام مسلحانه دهقانان الموت، ضیاءالدین الموتی، تهران: نشر بی‌نا، ۱۳۵۹، صفحهٔ ۱۶
ایران در دوران پهلوی، مصطفی الموتی، لندن: پکا، ۱۹۹۱، صفحهٔ ۱۵۶
حزب مردم به روایت اسناد ساواک، جلد دوم، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۸۸، صفحهٔ ۲۴۵
ایران در دوران پهلوی، مصطفی الموتی، لندن: پکا، ۱۹۹۱، صفحهٔ ۱۱۹
خاطرات علی امینی، حبیب لاجوردی، تهران: نشر گفتار، ۱۳۷۶، صفحهٔ ۲۳
مقاله «نورالدین الموتی»، سکینه کریمی، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
یادداشت‌های یک روزنامه‌نگار: تحولات نیم قرن تاریخ معاصر ایران از نگاه ابوالحسن عمیدی نوری به کوشش مختار جدیدی، جلال فرهمند، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۸۱، جلد اول، صفحهٔ ۳۵۸

منابع

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] «نورالدین الموتی: وزیر دادگستری قاطع و مبارز». دنیای اقتصاد. پنجشنبه، ۱۷ آذر، ۱۳۹۴. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

[2] قیام مسلحانه دهقانان الموت، ضیاءالدین الموتی، تهران: نشر بی‌نا، ۱۳۵۹، صفحهٔ ۱۶

[3] ایران در دوران پهلوی، مصطفی الموتی، لندن: پکا، ۱۹۹۱، صفحهٔ ۱۵۶

[4] حزب مردم به روایت اسناد ساواک، جلد دوم، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۸۸، صفحهٔ ۲۴۵

[5] ایران در دوران پهلوی، مصطفی الموتی، لندن: پکا، ۱۹۹۱، صفحهٔ ۱۱۹

[6] خاطرات علی امینی، حبیب لاجوردی، تهران: نشر گفتار، ۱۳۷۶، صفحهٔ ۲۳

[:1-7] مقاله «نورالدین الموتی»، سکینه کریمی، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران

[8] یادداشت‌های یک روزنامه‌نگار: تحولات نیم قرن تاریخ معاصر ایران از نگاه ابوالحسن عمیدی نوری به کوشش مختار جدیدی، جلال فرهمند، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۸۱، جلد اول، صفحهٔ ۳۵۸

وزیران دادگستری ایران
پادشاهی	عباسقلی معتمدالدوله جوانشیر (–) • محمدابراهیم معتمدالدوله جوانشیر (–) • علی اعتمادالسلطنه (–) • مصطفی بهاءالملک افشار (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • غلامحسین خان سپهدار (–) • حسین مشیرالدوله (–) • محمدناصر ظهیرالدوله قاجار (–) • پاشاخان امین‌الملک (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • امام‌قلی میرزا عمادالدوله (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۱–) • علیرضا عضدالملک (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۳–) • علی‌قلی میرزا اعتضادالسلطنه (–) • علیرضا عضدالملک (–) • بهرام میرزا معزالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • علیرضا عضدالملک (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • نظام‌الدین مهندس‌الممالک غفاری (–) • محسن مشیرالدوله (–) • عباس میرزا ملک‌آرا (–) • اسدالله ناظم‌الدوله (–) • روح‌الله میرزا نصرت‌السلطنه (–) • غلامحسین غفاری (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–)
پادشاهی مشروطه	احمد مشیرالسلطنه (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما (–) • محمود علاءالملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • رضا مؤیدالسلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما • (-) حسن وثوق‌الدوله (–) • حسن مشیرالدوله (–) • محمدحسین دبیرالملک شیرازی (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن مشیرالدوله (–) • احمد قوام‌السلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • رضا ارفع‌الدوله (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • فتح‌الله سردار منصور (–) • محمدعلی علاءالسلطنه (–) • محمود علاءالملک (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • محمد مصدق‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • سلیمان میکده (–) • عباس میرزا سالار لشکر (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • ابراهیم عمیدالسلطنه (–) • عبدالحسین سردار معظم خراسانی (تیمورتاش) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • مرتضی ممتازالملک (–) • ابراهیم حکیم‌الملک (–) • ابوالحسن معاضدالسلطنه (–) • حسین ادیب‌السلطنه (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مهدی عمادالسلطنه (مشیر فاطمی) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن وثوق‌الدوله (–) • علی‌اکبر داور () • محسن صدر (–) • احمد متین‌دفتری (–) • محمد سروری (–) (سرپرست) • مجید آهی (۱۳۱۹–۱۳۲۰) • عباسقلی گلشائیان (۱۳۲۰–۱۳۲۰) • مجید آهی (۱۳۲۰–۱۳۲۱) • علیرضا قره‌گوزلو (–) • جواد عامری (–) • علی‌اصغر حکمت (–) • محسن صدر (–) • اسدالله ممقانی (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • الله‌یار صالح (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • مصطفی عدل (۱۳۲۳–۱۳۲۴) • الله‌یار صالح (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • حسنعلی کمال هدایت (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • امان‌الله اردلان (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • انوشیروان سپهبدی (۱۳۲۴–) • الله‌یار صالح (۱۳۲۷–۱۳۲۸) • علی‌اکبر موسوی‌زاده (۱۳۲۱–۱۳۲۱) • مصطفی عدل (–) • رضا تجدد (–) • محمد سروری (۱۳۲۶–۱۳۲۷) • محمدعلی نظام مافی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محسن صدر (–) • محمد سجادی (–) • علی هیئت (–) • محمدعلی بوذری (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • علی هیئت (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • رضا تجدد (–) • عبدالعلی لطفی (۱۳۳۱–۱۳۳۲) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۲–۱۳۳۳) • فخرالدین شادمان (–) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۳–۱۳۳۴) • حسین علاء (–) • علی امینی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محمد مجلسی (سرپرست) (–) • سید محمدعلی هدایتی (–) • محمدعلی ممتاز (–) • نورالدین الموتی (–) • غلامحسین خوشبین (–) • محمد باهری (–) • باقر عاملی (–) • جواد صدر (–) • منوچهر پرتو (–) • صادق احمدی (۱۳۵۰–۱۳۵۵) • غلامرضا کیانپور (۱۳۵۵–۱۳۵۷) • محمد باهری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • حسین نجفی (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • یحیی صادق وزیری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • شمس‌الدین عالمی (سرپرست) (۱۳۵۷–۱۳۵۷)
جمهوری اسلامی	اسدالله مبشری (۱۳۵۷–۱۳۵۸) • احمد صدر حاج‌سیدجوادی (۱۳۵۸) • ابراهیم احدی (۱۳۵۹) • سید محمد اصغری (۱۳۶۰–۱۳۶۳) • حسن حبیبی (۱۳۶۳–۱۳۶۸) • اسماعیل شوشتری (۱۳۶۸–۱۳۸۴) • جمال کریمی‌راد (۱۳۸۴–۱۳۸۵) • غلامحسین الهام (۱۳۸۵–۱۳۸۸) • مرتضی بختیاری (۱۳۸۸–۱۳۹۲) • مصطفی پورمحمدی (۱۳۹۲–۱۳۹۶) • سید علیرضا آوایی (۱۳۹۶ تا کنون)