عثمان یکم

عثمان غازی
عثمان غازی
سلطان; غازی; بیگ
اولین سلطان امپراتوری عثمانی
سلطنت	۱۲۹۹ میلادی - فوریه ۱۳۲۴ میلادی
جانشین	اورخان یکم
زاده	۱۲۵۸; سلجوقیان روم
درگذشته	فوریه ۱۳۲۴ میلادی; بورسا، بیگ‌نشین عثمانی
آرامگاه	بورسا
همسر(ان)	ملحون خاتون; رابعه بالا خاتون
خاندان	خاندان عثمانی
پدر	ارطغرل
مادر	حلیمه خاتون
دین و مذهب	اسلام، سنی حنفی

عثمان یکم (به ترکی استانبولی: Birinci Osman) یا عثمان بن ارطغرل بن سلیمان‌شاه معروف به عثمان غازی یا عثمان بیگ، رهبر ترکان عثمانی و بنیانگذار امپراتوری عثمانی بود. او آغازگر سلسله‌ای بود که در طی چند سده از یک بیگ‌نشین محلی به یک امپراتوری قدرتمند جهانی بدل شد.

منابع و اقوال قابل اطمینان اندکی از مدت حیات عثمان یکم در دست است به همین جهت صحبت از این دوره کار دشواری به نظر می‌رسد. خود حاکمان عثمانی نیز تنها قریب به صد سال بعد از مرگ عثمان یکم و پس از پاکسازی کامل رقبا[1] شروع به جمع‌آوری زندگی‌نامه او کردند.

قول رسمی در دولت عثمانی، عثمان یکم را از اعقاب قبیله قایی از ترکان اوغوز می‌دانست.

نام

برخی تاریخ نگاران نام او را نامی ترکی و احتمالاً آتمان یا آتامان دانسته‌اند که بعدها به عثمان با ریشه عربی تغییر یافته‌است. منابع اولیه بیزانسی نیز نام او را آتومان یا آتمان ذکر کرده‌اند. گفته می‌شود او بعدها نیتی مذهبی نام عثمان را برای خود برگزیده است.

تبار و سال‌های اولیه

تاریخ دقیق ولادت عثمان یکم نامشخص و اطلاعات کمی در رابطه با سال‌های اولیه زندگی او در دست است. به همین جهت اسطوره‌ها و افسانه‌های زیادی حول این موضوع نقل شده‌است. به احتمال زیاد و بنابر نقل نویسندگان قرون بعدی، عثمان در میانه قرن سیزدهم میلادی و احتمالاً سال ۱۲۵۴ یا ۱۲۵۵ میلادی چشم به جهان گشود. بر طبق قول مرسوم در امپراتوری عثمانی، ارطغرل، پدر عثمان قبیله قایی را از ترس مغول‌ها از آسیای میانه به آناتولی رهنمون شد و نسبت به علاءالدین کیقباد، سلطان سلجوقی آناتولی عهد وفاداری بست. سلطان در عوض او و قبیله اش را در سوگوت و نزدیکی مرز بیزانس مستقر کرد.[2] به خاطر رشادت و شجاعتی که ارطغرل از خود نشان داد هر روز جایگاه خانواده و عشیره او بیشتر مطرح می‌شد. به هر حال این مسئله به نقل از تاریخ نگاران منتسب به امپراتوری عثمانی است و حقیقت به صورت کامل روشن نیست.

پایه‌گذاری امپراتوری عثمانی

با مرگ ارطغرل به امر علاء الدین، عثمان بر جای پدر نشست. همانند قبل، حوادث دوران ابتدایی زمامداری او جز موضوع حکمرانی او بر سوگوت و حملات گاه و بیگاه او به مناطق مرزی بیزانس، چیز چندانی معلوم نیست. نخستین حادثه‌ای که دربارهٔ او با ذکر تاریخ ثبت شده‌است نبرد بافئوس در سال ۱۳۰۱ یا ۱۳۰۲ میلادی می‌باشد که در آن توانست نیروهای بیزانسی را که برای مقابله با حملات او اعزام شده بودند، شکست دهد. به نقل از منابع بیزانسی، این نبرد در فاصله نه چندان دوری از قسطنطنیه و در ساحل جنوبی دریای مرمره، نخستین تقابل نظامی بین دو طرف بود.[3]

اگر سکه بدون تاریخی که به عنوان تنها مصنوع باقی مانده از دوران عثمان یکم به دست ما رسیده، واقعی باشد، ضرب سکه توسط عثمان که امتیازی انحصاری برای حاکمان مستقل بود، نشانگر ادعای حکومت شاهانه او در مقامی بالاتر از صرفاً رهبر یک قبیله است. این مسئله همچنین بیانگر اقتدار کافی عثمان در به چالش کشیدن سروری ایلخانیان بر او و مردمش بود. چنان‌که سایر امیران ترکمن آناتولی با پذیرش سروری ظاهری ایلخان، به نام خود سکه ضرب نمی‌کردند.[4]

گسترش اراضی

نخستین پیشروی‌های عثمان در خاک بیزانس، تمرکز بر سلطه بر سکونت‌گاه‌های کوچک حوالی شهرها بود.[5] چرا که دستیابی بر خود شهر کاری دشوار می‌نمود، درحالیکه حومه آن منبع ارزشمندی برای رعایای عثمان به حساب می‌آمد. پس از تحمیل شکست بر بیزانس در سال ۱۳۰۱ میلادی، دیگر نادیده گرفتن عثمان غیرممکن بود. آندرونیکوس دوم، امپراتور بیزانس در مقابل این تهدید فزاینده، یکی شاهزادگان خاندان خود را جهت ازدواج با غازان خان، ارباب ظاهری عثمان در تلاش برای ایجاد اتحادی رادیکال به او و پس از مرگ او به برادرش ارائه کرد. در پی عدم موفقیت در دریافت کمک، امپراتور سال ۱۳۰۳ میلادی دست به استفاده از صلیبیون کاتالان برای محافظت از اراضی خود در مقابل پیشروی عثمان زد. این گروه همانند بسیاری دیگر از مزدوران در کنار سایر ترکمانان، خود شروع به غارت‌گری در منطقه حوالی تنگه داردانل کرد. تنها اتحاد امپراتوری بیزانس و پادشاهی صربستان بود که جلوی آیین حملات را گرفت.[6]

عثمان یکم سعی داشت با استیلا بر اراضی پادشاهی بیزانس، اهداف توسعه طلبانه خود را در غرب ادامه دهد تا با همسایگان قدرتمندتر ترک درگیر نشود. وی از طریق گذرگاه‌های فریگیه شمالی در نزدیکی اسکی‌شهر تا دشت‌های بیتونیا پیشروی کرد. این موفقیت‌ها با غلبه بر اشراف محلی بیزانسی «برخی از طریق جنگ، برخی از راه ازدواج و برخی دیگر با خرید اراضی یا موارد مشابه» حاصل شد. با قتل علاء الدین توسط مغولان، قدرت منطقه کاملاً به دست عثمان افتاد. گفته می‌شود نخستین فتح حقیقی عثمان سلطه بر دژهای اسقاشهر و قراچه حصار و ینی‌شهر، نخستین شهر با اهمیت تحت حاکمیت او که به پایتخت عثمان تبدیل شد، بود. بالا گرفتن کار عثمان زنگ خطری برای پادشاهی بیزانس به حساب می‌آمد. از این رو بیزانسی‌ها به تکاپوی مقابله با او افتادند اما این تلاش‌ها با سازمان دهی ضعیف بی تأثیر بودند. همزمان عثمان به پیشروی خود در دو جهت شمال و جنوب شرقی به سمت دریاهای سیاه و مرمره ادامه داد و در سال ۱۳۰۸ میلادی با رسیدن به اهداف، شهر اِفِسوس، در ساحل دریای اژه را نیز گشود. آخرین لشکرکشی او حمله به شهر بورسا بود که با وجود عدم حضور شخصی عثمان در میدان نبرد، پیروزی حیاتی در آن راه را برای سقوط قسطنطنیه هموارتر کرد.

نگارخانه

سلطان عثمان غازی
نگاره‌ای از عثمان یکم
مقبره عثمان یکم، بورسا، ترکیه
امپراتوری عثمانی در زمان عثمان یکم

منابع

شاو استانفورد (۱۳۷۰)، تاریخ امپراتوری عثمانی، ترجمهٔ محمود رمضان‌زاده، مشهد: آستان قدس رضوی

Finkel, Caroline (2006). Osman’s Dream: The Story of the Ottoman Empire 1300–1923. Basic Books. ISBN 0-465-02396-7.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ عثمان یکم موجود است.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Finkel، Osman’s Dream، 36.

[2] Finkel، Osman’s Dream، 38.

[3] Finkel، Osman’s Dream، 35.

[4] Finkel، Osman’s Dream، 38.

[5] Finkel، Osman’s Dream، 38.

[6] Finkel، Osman’s Dream، 39.