غلام یحیی دانشیان
غلام یحیی دانشیان (زادهٔ ۱۲۸۵ - درگذشتهٔ ۱۳۶۳) سیاست‌مدار، فرماندهی نیروی‌های نظامی فرقه‌ی دموکرات آذربایجان و سازمان فداییان فرقه‌ی دموکرات آذربایجان بود.
غلام یحیی دانشیان | |
|---|---|
 | |
| زاده | ۱۹۰۶ سراب، ایران |
| درگذشته | ۱۹۸۶ باکو، جمهوری آذربایجان |
| وفاداری |  حکومت خودمختار آذربایجان |
| شاخه نظامی | Azerbaijan Government Army |
| سال‌های خدمت | ۱۹۴۵–۱۹۴۶ |
| فرماندهی |
|
زندگی‌نامه
غلام یحیی دانشیان در سال ۱۲۸۵ شمسی در روستای عسگر آباد سراب از شهرهای آذربایجان شرقی چشم به جهان گشود. در نوجوانی همراه پدرش برای کار به مناطق نفتی باکو رفت و در آن جا به عضویت سازمان جوانان کمونیست و سپس حزب کمونیست ایران در آمد. وی با فعالیتش در میان کارگران، به ویژه کارگران ایرانی توانست اعتماد سازمان‌های حزبی را به دست آورد. دانشیان در سال های ۱۹۳۷ تا ۱۹۳۸ هنگام اخراج ایرانیان از آذربایجان شوروی اخراج گردید. پس از آتش زدن قورخانه ارتش در خیابان خیام در سال ۱۳۱۸ یا ۱۳۱۹ او را نیز که در میانه بود بازداشت کردند و به تهران آوردند، اما نتوانستند ارتباط وی را با گروه خرابکار اثبات نمایند و سرانجام همزمان با اشغال ایران در سال ۱۳۲۰ از زندان آزاد شد. در این زمان با چند واگن باربری راه‌آهن برای حمل بارهای بازرگانان کسب درآمد می‌نمود.[1]
غلام یحیی در میانه به شعبه محلی حزب توده ایران و شورای متحده مرکزی کارگران ایران پیوست و در کنگره اول حزب توده ایران عضو کمیته ایالتی آذربایجان شد. سال ۱۳۲۴ به هنگام تشکیل فرقه دموکرات آذربایجان توسط جعفر پیشه‌وری به آن فرقه پیوست و خیلی زود یکی از سازمان‌دهندگان نیروی نظامی موسوم به فداییان و از سران فرقه گردید.[2]
آبان ۱۳۲۴ حمله فدائیان فرقه دموکرات به پادگان های نظامی آغاز گردید و سراسر آذربایجان به تصرف آنان در آمد. حکومت ایران با توسل به تحریم غذا و خواربار مردم آذربایجان را از نظر خواربار و گوشت در مضیقه قرار داده بودند. در این دوران غلام یحیی و هم‌دستانش تحریم غذایی و خواربار را می‌شکستند و غذا و خواربار را قاچاقی به آذربایجان وارد می‌کردند. در این زمان درگیری‌هایی بین فدائیان به فرماندهی غلام یحیی و ارتش ایران در منطقه زنجان پیش آمد که هر بار فداییان ارتش ایران را وادار به عقب‌نشینی کردند.[3]
سرانجام ارتش شوروی در اردیبهشت سال ۱۳۲۵ ایالت‌های شمالی ایران را تخلیه کردند و ارتش ایران به منظور سرکوبی وارد تبریز شد و عده‌ای از رهبران فرقه‌ی خود را به مرز رسانده و از طریق جلفا از کشور خارج شدند.
فرقه دموکرات از زمان شکست در آذربایجان در سال ۱۳۲۵ تا هنگام وحدت با حزب توده در سال ۱۳۳۹ حضور مستقل و چشم‌گیری در ایران نداشت. تشکیلات فرقه، پس از مهاجرت سران آن به شوروی در باکو به کار خود ادامه داد. پس از مرگ پیشه‌وری در یک سانحه اتومبیل که دانشیان نیز همراه وی بود و در تصادف زخمی شده بود، رهبری فرقه به قاسم چشم آذر منتقل شد و در سال ۱۳۳۶ او جای خود را به غلام یحیی داد. دانشیان در کنفرانس وحدت حزب توده و فرقه‌ی دموکرات آذربایجان عضو هیئت اجرایی حزب توده شد.[4]
غلام یحیی در تصمیم‌گیری‌های مهم نقشی اساسی ایفا می‌نمود که می‌توان به برکناری رضا رادمنش از دبیر اولی و جانشینی ایرج اسکندری در سال ۱۳۴۸ و همچنین برکناری اسکندری و جانشینی نورالدین کیانوری در سال ۱۳۵۷ اشاره نمود.
غلام یحیی زبان توده‌ها را به خوبی می‌دانست و می‌توانست با سخنرانی‌هایش آنها را جلب نماید و این توانایی حاصل تجربه‌ای بود که در میان کارگران صنعت نفت باکو کسب کرده بود. غلام یحیی دانشیان در واپسین سال‌های پیش از انقلاب ایران به علت بیماری و کهولت سن از فعالیت کناره گرفت و صدر افتخاری فرقه شد، و در حوالی سال ۱۳۶۳ در باکو درگذشت.
پیوند به بیرون
منابع
- کیانوری، نورالدین (۱۳۷۱). خاطرات نورالدین کیانوری. تهران: اطلاعات. صص. ۳۸۵.
- اتابکی، تورج (۱۳۷۶). آذربایجان در ایران معاصر. ترجمهٔ محمدکریم اشراق. تهران: توس. صص. ۱۳۲–۱۳۳. شابک ۹۶۴-۳۱۵-۴۴۳-۲-۴۴۴ مقدار
|شابک=را بررسی کنید: invalid prefix (کمک). - مرادی مراغه‌ای، علی (۱۳۸۸). خشم و هیاهوی یک زندگی: زندگی و خاطرات غلام یحیی‌دانشییان از فرقه دموکرات آذربایجان و حزب توده ایران. تهران: اوحدی. صص. ۱۲۵–۱۲۶. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۸۲۳۴-۷۷-۰.
- بهروز، مازیار (۱۳۸۰). شورشیان آرمانخواه: ناکامی چپ در ایران. ترجمهٔ مهدی پرتوی. تهران: ققنوس. صص. ۶۹–۷۰. شابک ۹۶۴-۳۱۱-۲۶۳-۲.