موزائیک

تصویری که با چیدن منظم و هموار قطعات کوچک سنگ‌های رنگی یا سفال در کنار هم ساخته می‌شود موزائیک (به فرانسوی: Mosaïque) یا یا پاره‌چین[1] یا معرق می‌نامند.[2]

بخشی از موزائیک کاخ شاپور یکم در بیشاپور

پاره‌چین یکی از رشته‌های صنایع دستی است.

همچنین موزاییک یکی از پر کاربردترین مصالح ساختمانی می‌باشد. موزاییک در اروپا و بخصوص آلمان و ایتالیا بسیار مورد استفاده می‌باشد. موزاییک سنتی کفپوشی است متراکم، در حقیقت یک جور بتن است که تراکم خود را یا از طریق فشار پرسی موزاییک پرسی یا از طریق لرزش موزاییک ویبره‌ای به دست می‌آورد و از ماسه، سیمان، سنگ‌دانه، پودر سنگ و آب در ابعاد و طرحهای گوناگون تولید می‌شود.

موزاییک

موزاییک در حقیقت قطعه ای سیمانی است که تراکم خود را یا از طریق فشار پرسی و یا از طریق ویبراسیون به دست می آورد و بر اساس کاربرد آن به دو دسته موزاییک بیرونی و موزاییک داخلی تقسیک کی شود . لازم به ذکر است موزاییک ها با توجه به روش تولید و ساختمان تشکیل شده آن به دو دسته پرسی و ویبره از سویی و دو دسته تک لایه و دولایه تقسیم بندی می گردند .

موزاییک تک لایه

همانطور که از اسم آن پیداست کل حجم موزاییک از یک لایه (به ضخامت 18 میلیمتر) تشکیل شده‌است. به علت وزن کم و سطح زیباتر بیشتر جهت مصرف در داخل ساختمان کاربرد دارد. از ویژگی‌های آن می‌توان به 1- درصد جذب آب کم 2- مقاومت فشاری بالا 3- سطح رویه کاملاً همگن و صیقلی 4- بسته‌بندی با کارتن و 5- تنوع بالا در رنگ و ابعاد نام برد. امروزه اکثر کارخانجات تولید موزاییک در سرتاسر جهان بیشتر از این نوع موزاییک تولید میکنند و در اکثر ساختمانها و محوطه‌ها استفاده می‌شود.

موزاییک دولایه

موزاییک دولایه کفپوشی است متراکم، در حقیقت یک جور بتن است که تراکم خود را یا از طریق فشار پرسی (موزاییک پرسی یا اتوماتیک) یا از طریق لرزش (موزاییک ویبره‌ای) به دست می‌آورد و از ماسه، سیمان، سنگ‌دانه، پودر سنگ و آب در ابعاد و طرحهای گوناگون تولید می‌شود. به‌طور کلی موزاییک از دو سطح تشکیل شده‌است:

  1. لایه رویه یا رنگ موزاییک: این لایه که رویه موزاییک را تشکیل می‌دهد و در آن از پودر سنگ، سیمان، آب و از ترکیبات دانه بندی شده و رنگی استفاده شده‌است.
  2. لایه زیرین یا نارین: این لایه از موزائیک دارای ضخامت بیشتری نسب به لایه رویه می‌باشد و نقش تحمل فشار را بر عهده دارد و از سیمان، آب و ماسه تشکیل شده‌است.

موزاییک پلیمری

موزاییک پلیمری کفپوشی است فوق متراکم، در حقیقت یک جور بتن خود متراکم (SCC) است که تراکم خود را از طریق فرایند پلیمریزاسیون (رزین سنگ مصنوعی یا رزین پلیمری) و از طریق لرزش روی میز ویبره به دست می‌آورد و از ماسه، سیمان، سنگ‌دانه، رزین سمنت پلاست (فوق روان‌کننده پلی کربوکسیلات)، رنگدانه‌های شیمیایی و آب در ابعاد و طرحها و رنگهای متنوع تولید می‌شود.

نکته قابل توجه در موزاییکهای پلیمری، مقاومت بسیار خوب آن‌ها در شرایط یخبندان می‌باشد که دلیل آن جذب آب پایین (کمتر از ۳ درصد) و تراکم زیاد آن‌ها می‌باشد.

در جدول زیر برخی از مشخصات فیزیکی و مکانیکی موزاییکهای پلیمری ارائه شده‌است:

پارامتر موزاییک پلیمری
مقاومت فشاری kg/cm2 ۱۰۰۰–۶۰۰
مقاومت کششی kg/cm2 ۱۵۰–۶۰
مقاومت سایشی g/cm2 کمتر از ۴/۰
مقاومت دمایی cycles ۵۰۰
جذب آب % کمتر از ۳
دانسیته kg/m3 ۲۲۰۰

موزاییک واش بتن یا موزاییک شسته

واش بتن یا موزاییک شسته (بتن شسته) نوعی کفپوش بتنی است، که از ترکیب سیمان، ماسه، سنگ‌دانه‌های طبیعی، آب و افزودنی‌های بتن مانند فوق روان‌کننده‌های پلی کربوکسیلاتی در رنگ‌های متنوع تولید می‌گردد. استفاده از فوق روان‌کننده‌های پلی کربوکسیلاتی در طرح اختلاط واش بتن باعث افزایش مقاومت فشاری و خمشی (به دلیل امکان کاهش نسبت آب به سیمان) و کاهش جذب آب (به دلیل تراکم بالاتر) می‌گردد. همچون موزاییکهای پلیمری می‌توان واش بتنهایی که در فرایند تولید آن‌ها از فوق روان‌کننده‌های پلی کربوکسیلاتی استفاده می‌شود را واش بتن پلیمری نامید.

پاره‌چین

پاره‌چین‌سازی در ایران از صده ۶ هجری و دوره سلجوقیان با ساخت کاشی معرق پیشرفت کرد و در سده هشتم کامل‌تر و ظریف‌تر شد. در سده نهم و دهم هجری نیز رشد بسیار زیادی کرد. شهرهای اصلی پاره‌چین‌سازی در این دوره اصفهان، یزد، کاشان، هرات، سمرقند و آران و بیدگل بودند.

هنر موزائیک از دیرزمان شناخته شده بود و تا به امروز نیز کاربرد دارد. در میانرودان و مصر باستان نوعی موزائیک در اندازه‌های کوچک و برای مصارف تزئینی و زینتی ساخته می‌شد ولی رومیان آن را چون یک قالب هنری همپایهٔ دیوارنگاری به کار می‌بردند. صنعت موزاییک‌سازی توسط هنرمندان صدر مسیحیت ادامه یافت و در اوایل قرون وسطی به خصوص در قلمرو امپراتوران بیزانسی به اوج شکوفایی خود رسید. (مثلاً موزاییک‌های کلیسای سان وتیله در راونا)

در دائرةالمعارف هنر (نوشته رویین پاکباز)، در تعریف پاره‌چین چنین آمده‌است: پاره‌چین (موزائیک Mosaic) طرح پیک نما یا انتزاعی ساخته شده از قطعات سنگ، شیشه، سفال، چوب رنگین بر روی دیوار، سقف، زمین و غیره‌است.

انواع پاره‌چین
  • پاره‌چین چوب
  • پاره‌چین کاشی
  • پاره‌چین موزائیک
بخشی از هنر موزائیک اثر آنتونیو گائودی در بارسلون.
پاره‌چین در ایران

در بعضی از منابع به اشتباه گفته شده‌است که پاره‌چین چوب برگرفته از کاشی پاره‌چین است و پاره‌چین در ایران از هند وارد شده‌است. در حالیکه در سبک هندی چوب زمینهٔ کار یک تکه‌است و به علاوه جنس چوب از فوفل است.. شیوه‌ای کار در سبک هندی به این شکل است که ابتدا طرح را بر روی چوب پیاده کرد و سپس شکل‌ها را بریده و بعد با تکه‌های مختلف چوب پر می‌کنند.

طبق آخرین کاوش‌هایی که در شهر سوخته واقع در زابل انجام گرفته‌است، شانه‌ای پیدا شده‌است که بر روی آن گلی با تکه‌های چوب کار شده‌است. این شانه متعلق به ۵۰۰۰ سال پیش است. پیدا شدن این شانه دلیلی بر بطلان دو نظریه یادشده می‌باشد. علاوه بر این طرح گل روی شانه با طرح گلی که بر روی سفالینه‌ها کشف شده‌است یکی می‌باشد که نشان می‌دهد شانهٔ یافت شده نمی‌تواند از جایی وارد ایران شده باشد.

معرق چوب
تابلوی معرق با چوب

تعریف:قرار گرفتن چوبهای رنگی در کنار هم و به وجود آوردن شکل مشخص را معرق می‌گویند. معرق چوب تلفیقی از انواع چوبهای خودرنگ و موادی مثلاً استخوان، صدف، روی، عاج، خاتم که روی سطح چوب نقشی را به وجود می‌آورد. مواد و مصالح مورد نیاز در ساخت معرق چوب موادی که به کارمی رود به دوگروه چوبی وغیر چوبی تقسیم می‌شود. الف) مواد و مصالح چوبی درمعرق چوب از انواع چوب‌های خودرنگ که شامل:عناب، نارنج، گردو، سنجد، زبان گنجشک، راش، گلابی، فوفل، وغیره، ب) مواد غیر چوبی:هنرمند معرق کار طبق سلیقه خود و طرح مورد نظر از موادی مانند استخوان، صدف، عاج، خاتم، مس، برنج، فیبرهای مصنوعی، به کارمی برند. لوازم موردنیاز معرق شامل (میزکار، اره‌مویی، کمان اره، چوبسای، چکش، میخ کش، میخ سایه، تیزک، رنده، تخت پیشکار) و طرز ساخت آن۱-رنگ‌بندی:طرح مورد نظر را با توجه به جنس، رنگ، بافت مصالح مورد استفاده بروی کاغذ نازک می‌کشند سپس آن را روی چوبی سه لایه از جنس چوب فوفل یا رزبا میخهای سوزنی روی زمینه کار نصب می‌کنند. بعد از آن به ترتیب علامت‌گذاری و خرد کردن طرح، برش کاری، جفت و جور کردن، پر کردن زمینه باچوب، پولیستر کاری، این رشته هم مثل منبت در اکثر شهرهای ایران رواج دارد.[3]

جستارهای وابسته

منابع
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ موزائیک موجود است.
  • لغت‌نامه دهخدا ← معرقکاری
  1. فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان: دفتر نخست تا چهارم، ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۵
  2. http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=پیشینه+هنر+معرق&SSOReturnPage=Check&Rand=0
  3. ناشر=سید حبیب حسینی، هادی بهنود، غلامحسین براتعلی، |سال=1353صفحهٔ 170


This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.