موسیقی سمفونیک ایرانی
موسیقی سمفونیک ایرانی یا موسیقی چندصدایی (پولیفونیک) ایرانی به آثار موسیقی گفته می‌شود که برای گروه‌ها و ارکسترهای موسیقی کلاسیک غرب ساخته می‌شود ولی بر پایه یا ملهم از موسیقی کلاسیک یا محلی ایران است. موسیقی سمفونیک ایرانی می‌تواند به آثار آهنگسازان غیر ایرانی که فضای ایرانی دارد نیز گفته شود؛ مانند «مجموعه ایرانی» (Persian Set) از هنری کاول، آهنگساز آمریکایی.
| موسیقی در ایران | |
|---|---|
| تاریخ | |
| پیش از اسلام | هخامنشیان • ساسانیان |
| پس از اسلام | صدر اسلام • مروگی |
| معاصر | قاجار • پهلوی • لس‌آنجلسی • زیرزمینی |
| موسیقی سنتی ایرانی | |
| مقام‌ها • نظریهٔ ادوار • دستگاه‌ها • تحول مقام به دستگاه • ردیف • فواصل موسیقی ایرانی • گوشه • آوازها • سازها • فرم‌ها | |
| دیگر سبک‌ها | |
| پاپ • رپ • راک • سمفونیک • جاز • متال • کرال | |
| نواحی | |
| آذربایجانی • شوشتری • ایلامی • باصری • بختیاری • بخشی‌های خراسان شمالی • بلوچی • بندری • ترکمنی • جنوبی • خراسانی • علوانیه • کردی • کرمانی • گیلکی • لری • مازندرانی | |
| مناسبتی | |
| زرتشتی • نوروزخوانی • تعزیه • رمضان • صلوات‌خوانی • مداحی | |
پیشینه
از زمان بنیاد گرفتن شعبه موسیقی در مدرسه دارالفنون و ارتباط نوازندگان ایرانی با موسیقی اروپایی، شماری از آهنگسازان ایرانی که عموماً در خارج از ایران به تحصیل موسیقی پرداخته بودند به ساخت کارهایی با الهام از موسیقی ملی و محلی ایران در فرم‌های موسیقی غربی پرداختند. ظاهراً نخستین آثار در این زمینه، آثاری است از غلامحسین مین‌باشیان و غلامحسن مین‌باشیان که در حدود سال‌های ۱۳۱۰ ساخته شده‌اند. در بروشورهای برجای مانده از دوران فعالیت ارکستر هنرستان موسیقی در تهران، نام اثری به نام «رقص ایرانی» به چشم می‌خورد که به رهبری غلامحسن مین‌باشیان اجرا شده‌است.
چندی بعد، مستقل از جریان در ایران، امین الله حسین در فرانسه، در شیوه خاص خود به آفرینش آثاری مشغول بود مانند «خرابه‌های پارسه» (The Ruins of Persepolis) و «مینیاتورهای ایرانی» (Persian Miniatures) که ظاهراً بیشتر از بابت الهام برای ساخت اثر تحت تأثیر تاریخ ایران باشد تا موسیقی ایرانی.
در ایران اما ساخت آثار سمفونیک ایرانی توسط پرویز محمود، روبیک گریگوریان، مرتضی حنانه و کمی بعد توسط ثمین باغچه‌بان، امانوئل ملیک اصلانیان، هوشنگ استوار، هرمز فرهت و حسین ناصحی دنبال شد.
از آهنگسازان سال‌های بعد باید به به احمد پژمان، حسین دهلوی، محمدتقی مسعودیه، علیرضا مشایخی و شاهین فرهت اشاره کرد. فعال‌ترین چهره‌های کنونی در آمریکا رضا والی و بهزاد رنجبران و در روسیه سید مهدی حسینی[1] که بر خلاف تمام آهنگسازان پیشگفته، آثارشان دایماً در حال اجرا در سطح جهانی است.
دربارهٔ موسیقی سمفونیک/پولیفونیک ایرانی مقاله‌های اندکی توسط علیمحمد رشیدی، پژمان اکبرزاده، کیوان یحیی و ... به زبان پارسی نوشته شده‌است. منوچهر صهبایی، رهبر ارکستر، نیز در سال ۱۹۹۹ پایان‌نامه موسیقی‌شناسی خود در دانشگاه استراسبورگ (فرانسه) را با موضوع «موسیقی پولیفونیک ایرانی ۱۸۶۸ - ۱۹۹۸» (La Musique Polyphonic Persane: 1868-1998) به زبان فرانسوی ارئه کرده‌است.
پانویس
منابع
- به مناسبت انتشار آثار آهنگسازان معاصر ایران در آلمان - پژمان اکبرزاده
- اکبرزاده، پژمان «موسیقی‌دانان ایرانی» (جلد یکم). انتشارات نوید، شیراز - تهران، ۱۳۷۹.
- صفایی، ابراهیم. «تایخچه هنرستان عالی موسیقی و هنرستان موسیقی ملی». انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، تهران، ۱۳۵۵.