وبلاگ
وبلاگ یا وبنوشت[1] که به آن تارنوشت،[2] تارنگار[3] یا بلاگ (به انگلیسی: Blog) هم میگویند، نوعی وبسایت است که حاوی اطلاعاتی مانند: گزارش روزانه، اخبار، یادداشتهای شخصی یا مقالات علمی مورد نظر طراح آن است. وبلاگ ترکیبی از دو کلمهٔ «web» و «log» به معنای ثبت وقایع روزانه است.[4] مطالب وبلاگ بر مبنای زمانی که ثبت شده گروهبندی و به ترتیب از تازهترین رخداد به قدیم ارائه میگردد.[5] نویسندهٔ وبنوشت، وبنویس[6] یا تارنویس نامیده میشود و ممکن است بیش از یک نفر باشد، وبنویس به گزارش مداوم رویدادها، خاطرات، یا عقاید یک شخص یا یک سازمان میپردازد. واحد مطالب در وبنوشت، پست است، در حالی که واحد مطالب در وبگاه صفحه است. معمولاً در انتهای هر مطلب، برچسب تاریخ و زمان، نام نویسنده و پیوند ثابت به آن یادداشت ثبت میشود. فاصلهٔ زمانی بین مطالب وبنوشت لزوماً یکسان نیست و زمان نوشتهشدن هر مطلب به خواست نویسندهٔ وبنوشت بستگی دارد. مطالب نوشتهشده در یک وبنوشت همانند محتویات یک وبگاه معمولی در دسترس کاربران قرار میگیرد. در بیشتر موارد وبنوشتها دارای روشی برای دسترسی به بایگانی یادداشتها هستند (مثلاً دسترسی به بایگانی بر حسب تاریخ یا موضوع). بعضی از وبنوشتها امکان جستجو برای یک واژه یا عبارت خاص را در میان مطالب به کاربر میدهند.
روزنامهنگاری |
---|
|
محدودهها |
دستهبندی |
|
تأثیر اجتماعی |
رسانه خبری |
وظایف |
|
واژهشناسی و واژهگزینی
واژهٔ وبلاگ اولین بار توسط یورن بارگر استفاده شد که یک همآمیزی از دو واژهٔ وب[7] و لاگ[8] است. واژهٔ لاگ، واژهایست از ریشه واژهٔ یونانی لوگاس[9] که در قرون میانه در معنای دفتر گزارش سفر کشتیها به کار میرفتهاست. لاگ در زبان تخصصی رایانه به پروندههایی گفته میشود که گزارش وقایع رخداده در رایانه را ثبت میکنند. بلاگ نیز شکل کوتاهشدۀ وبلاگ است.
انواع وبنوشتها
بهجز نوع نوشتاری وبنوشت، با گسترش روزافزون فناوریهای اینترنتی، سامانههای نوینی از وبنوشتها نیز گسترش پیدا کردهاست.
در حال حاضر وبنوشتها به صورتهای مختلفی مانند وبنوشت عکسی یا فتوبلاگ یا فلش بلاگ ویدئو بلاگ، پادکست یا صدا بلاگ نیز وجود دارند.
تاریخچۀ وبنویسی
نخستین وبنوشت دنیا SCRIPTING NEWS متعلق به دیوید واینر بود. در آغاز سال ۱۹۹۹ ۲۳ وبنوشت در اینترنت وجود داشت و در عرض چند ماه تعداد آنها به میلیونها وبنوشت رسید که از نقاط مختلف جهان مینوشتند.[10]
وبنوشتهای فارسی
در ایران نخستین وبنوشت را سلمان جریری دانشجوی ۲۳ سالۀ مهندسی کامپیوتر دانشگاه صنعتی امیرکبیر، در ۱۶ شهریور ۱۳۸۰ ایجاد کرد و موج وبنویسی در مهرماه ۱۳۸۰، توسط حسین درخشان روزنامهنگار مقیم تهران مقالهای با عنوان «چگونه در اقیانوس اطلاعاتی این روزها غرق نشویم» در مجلۀ دنیای کامپیوتر در ایران آغاز شد. نخستین وبنوشت فارسیزبان ایرانی با استفاده از «بلاگ اسپات» و دو ماه پس از یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ راهاندازی شد. چند ماه بعد نخستین ارائهدهندهٔ خدمات وبنوشت فارسی یعنی «پرشین بلاگ» راهاندازی شد. در سال اول حدود ۱۰۰ وبنوشت ایجاد شد و سالهای بعدی با ایجاد سرویسهای پرشین بلاگ، بلاگ اسکای و بلاگفا به دهها هزار رسید.[10]
طبق اطلاعات مندرج در سایت بلاگ سنسوس، در سال ۲۰۰۸ وبنوشتهای فارسی در رتبۀ دهم زبانهای وبنوشتی رایج در جهان قرار داشتند. گزارشهای جدید نشان میدهد که در مجموع بیش از ۴٫۵ میلیون وبنوشت فارسی به ثبت رسیده که در میان آنها بیش از ۴۵۰ هزار وبنوشت فعال وجود دارد.[11] در حال حاضر در ایران بیش از هشت میلیون وبنوشت ثبت شده وجود داشته و ایران از این حیث جایگاه دهم را در جهان داراست.
در میان افغانها نخستین وبنوشت را ضیا افضلی به نام «غزل امروز افغانستان» از کانادا نوشته است. نخستین وبنوشتی که از داخل افغانستان نوشته شده است را وحید پیمان ایجاد کرد.[12]
ارائهدهنده خدمات وبنوشت
وبگاه ارائهدهندهٔ خدمات وبنوشت یک نوع وبگاه است که با کمک آن میتوان به سادگی وبنوشت ایجاد کرد. بسیاری از این وبگاههای ارائهکنندهٔ این نوع خدمات، از نرمافزارهای وبنوشت معروف استفاده میکنند. به عنوان نمونه وردپرس از نرمافزار وردپرس استفاده میکند. مزیت این نوع وبگاهها در آن است که کاربر خود مجبور به میزبانی و پیکربندی نرمافزار نیست. در مقابل، تمام تنظیمات نرمافزار وبنوشت هم برای کاربر در دسترس نخواهد بود.
این نوع وبگاهها خدمات مختلفی را ارائه میکنند. متداولترین این خدمات، امکان ایجاد وب نوشت (نوشتار)ی است. برخی از این وبنوشتها امکان ایجاد وبنوشت عکسی (فتوبلاگ)، وبنوشت صوتی (پادکست)، یا وبنوشت ویدیوئی (ویدئو بلاگ) را نیز ارائه میکنند.
ارائهدهندگان خدمات وبنوشت فارسی
وبگاههای ارائهکنندهٔ خدمات وبنوشت به فارسی، ابتدا متمرکز بر خدمات وبنوشت (نوشتار)ی بودند اما تدریجاً انواع دیگر خدمات، نظیر میزبانی پادکست و وبنوشتهای تصویری را نیز ارائه کردند.
اولین وبنوشت دهندهٔ تماماً فارسی، پرشینبلاگ است که در ۲۳ خرداد ۱۳۸۱ کار خود را رسماً آغاز کرد.[13] تا پیش از آن، وبنوشت دهندههای چند زبانه نظیر بلاگر را میشد برای وبنوشتهای فارسی به کار گرفت. در طول سالهای دههٔ ۸۰ و ۹۰ خورشیدی، برتعداد وبنوشت دهندههای تماماً فارسی افزوده شد. آمار رسمی از تعداد این وبگاهها موجود نیست اما گمان میرود که حدود ۳۵۰ وبنوشت دهندهٔ تماماً فارسی مشغول فعالیت هستند.[14]
از جمله ارائهدهندگان خدمات وبنوشت به فارسی میتوان به بلاگ اسکای، بلاگفا، پارسی بلاگ، پرشینبلاگ، میهن بلاگ و بیان بلاگ اشاره کرد. درزمینه وب نوشت دهنده تصویری میتوان آپارات را نام برد. درزمینه وبلاگدهی کودکان میتوان ازهدهدفارسی نام برد.[15]و[16]
بازداشت وبلاگنویسان در ایران
پس از اینکه در دهه هشتاد شمسی وبلاگنویسی در ایران مورد توجه قرار گرفته بود، دستگاه قضایی ایران موج جدید برخورد با وبلاگنویسان را آغاز کرد.[17] این دستگیریها به یکی از مسائل داغ سیاسی روز تبدیل شد که واکنشهای متعددی از سوی دولت خاتمی و همچنین دستگاه قضایی ایران در پی داشت.[17][18] مجتبی (مدیار) سمیعنژاد، حنیف مزروعی، شهرام رفیع زاده، امید معماریان، محبوبه عباسقلیزاده، فرشته قاضی و روزبه میرابراهیمی از جمله افرادی بودند که در پاییز ۱۳۸۳ به دلیل مطالب منتشر شده وبلاگهایشان بازداشت شدند.[17]
تأثیر تکنولوژی در ایجاد وبلاگها
با تکامل ابزارهای الکترونیکی و نرمافزاری برای تسهیل در تولید و نگهداری از مقالات ارسال شده، انتشار مطالب برای افراد آسانتر شد و همه چیز به سمت و سوی وبلاگ نویسی به صورت آنلاین جلو رفت که منجر به وبلاگهای آنلاینی که امروزه مورد استفاده قرار میگیرند شد. در این روش وبلاگها میتوانند توسط سرویس اختصاصی میزبانی وبلاگ مدیریت و اجرا شوند.
منابع
- وبنوشت واژهٔ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی به جای weblog در انگلیسی است. «فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان: ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۵، بخش لاتین، صفحهٔ ۲۱۵». وبگاه رسمی فرهنگستان. بایگانیشده از اصلی در ۳ اوت ۲۰۰۹. دریافتشده در ۲۲ خرداد ۱۳۸۹.
- پارسیویکی، تارنوشت
- پارسیویکی، تارنگار
- صفحه 32 مبانی علم رایانه-سوم نظری رشته ریاضی و فیزیک شابک:5-1663-05-964
- پل انرسون (February 2007). "What is Web ۲٫۰? Ideas, technologies and implications for education" (PDF). JISC. p. صفحه ۷.
- «فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان: ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۵، بخش لاتین، صفحهٔ ۲۱۵». وبگاه رسمی فرهنگستان. بایگانیشده از اصلی در ۳ اوت ۲۰۰۹. دریافتشده در ۲۲ خرداد ۱۳۸۹.
- web
- log
- Logos
- مهرداد شاکری (۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۶). «وسایل نوین ارتباطات جمعی گسترش یافتهاند». روزنامه اعتماد. بایگانیشده از اصلی در ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۸. دریافتشده در ۵ سپتامبر ۲۰۰۸.
- . روزنامه آسیا (برگرفته از www.ccwmagazine.co). ۱/۷/۸۴ = گفتگو با سلمان جریری اولین وبنویس فارسی http://www.asianews.ir/main1.asp?a_id=145عنوان = گفتگو با سلمان جریری اولین وبنویس فارسی مقدار
|نشانی=
را بررسی کنید (کمک). دریافتشده در ۵ سپتامبر ۲۰۰۸. تاریخ وارد شده در|تاریخ=
را بررسی کنید (کمک); پارامتر|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - بیبیسی فارسی. «رشد فرهنگ وبلاگنویسی در افغانستان». بیبیسی فارسی.
- «حجم وسیعی از محتوای فارسی در اینترنت ایجاد شدهاست». ایسنا. دریافتشده در ۲۴ اسفند ۱۳۸۸.
- «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۹ مارس ۲۰۱۷. دریافتشده در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۷.
- http://hodhodfarsi.tv
- ویکیپدیا
- «ادامه دستگیری نویسندگان وبلاگ نویسان: سایت اعتراض به دستگیری یک نویسنده در ایران مسدود شد». دریافتشده در ۲۰۱۷-۰۷-۱۱.
- خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) (۴ آبان ۱۳۸۳). «کمیته رئیسجمهور پیگیر وضعیت وبلاگنویسان بازداشتی است».
کتابها
- سید مهدی موسوی و دیگران، کشکول پارسی: گزیده وبلاگهای «پارسی بلاگ» در سال ۱۳۸۳، تهران: صبح صادق، ۴۰۰ صفحه، چاپ اول، ۱۳۸۴.
- وحید قاسمی، وبلاگستان، شهر شیشهای، تهران: ناقوس، ۳۵۲ صفحه، چاپ اول، ۱۳۸۲.
- الهه طاهریان ریزی و دیگران، آشنایی با وبلاگ، تهران: طاهریان، ۲۳۲ صفحه، چاپ اول، ۱۳۸۳.
- راهنمای آسان وبلاگنویسی، داریوش فرسایی
- راهنمای ساخت Weblog، حسن یعقوبی
- وبلاگ ویرایش اول توسط شهاب مباشری، ویرایش دوم توسط احسان مظلومی: نشر توسعه آموزش
- We the Media: Grassroots Journalism by the People, for the People by Dan Gilmor (O'Reilly, 2004) ISBN 0-596-00733-7
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ وبلاگ موجود است. |