پانونیا
پانونیا (به لاتین: Pannonia) نام یکی از استانهای امپراتوری روم بود. این سرزمین از شمال و خاور به رود دانوب، از سوی باختر هم‌مرز با نوریکوم (قلمرو سلت‌ها، در اتریش و بخشی از اسلونی امروز) و ایتالیای شمال، از جنوب با استانهای دالماتیا (منطقهٔ به‌طور قابل توجهی بزرگتر از دالماسی، در کرواسی امروز)، موئسیا (امروز در بالکان) و داکیه (وابسته به داسها) هم‌مرز بود. پانونیا منطبق با نیمهٔ باختری مجارستان است و بخش‌های کوچکی از کشورهای کنونی اتریش، کرواسی، صربستان، اسلوونی و بوسنی و هرزگوین را نیز دربردارد.
| Provincia Pannonia | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| استان امپراتوری روم | |||||||||
| ۲۰ میلادی–۱۰۷ میلادی | |||||||||
 پانونیا در نقشهٔ امپراتوری روم با رنگ تیره نشان‌داده شده‌است. | |||||||||
| مرکز | کارنونتوم،[1] سیرمیوم،[2] سمباتهی،[3] آکوئینکوم،[4] پتوی[5] یا ویندوبونا[6] | ||||||||
| تاریخچه | |||||||||
• تأسیس | ۲۰ میلادی | ||||||||
• تقسیم پانونیا | ۱۰۷ میلادی | ||||||||
| |||||||||
| امروزه بخشی از |  مجارستان اتریش صربستان کرواسی بوسنی و هرزگوین اسلوونی | ||||||||
پانونیا به‌طور تقریبی منطبق بر ناحیهٔ فرادانوب در مجارستان امروز است.
واژه‌شناسی
طبق یک نظریه، پانونیا از زبان ایلیری ریشه گرفته‌است و از واژهٔ نیاهندواروپایی -pen* به معنای مرداب، آب، نمناک و هم ریشه با واژگان انگلیسی fen به معنای مرداب و هندی pani به معنای آب است.[7][8]
تاریخ
پیش از رومی‌ها، ایلیری‌ها و سلت‌ها (بخش‌های غربی) ساکنین پانونیا بودند. فتح پانونیا به سال ۳۵ پیش از میلاد به فرماندهی آگوستوس (که در سال ۲۷ پیش از میلاد امپراتور روم شد) آغاز و در سال ۱۴ پس از میلاد با گرفتن سیرمیوم به انجام رسید. تراژان در سال ۱۰۶ پانونیا را به دو بخش پانونیای علیا و پانونیای سفلی تقسیم کرد.[9]
پس از نبرد اِدِسا، سومین جنگ ایران و روم که در سال ۲۶۰ بین شاپور یکم و والرین اتفاق افتاد، استانهای رومی شرکت‌کننده در جنگ در سنگ‌نوشته شاپور یکم بر کعبه زرتشت فهرست شده و نام پانونیا در آن زیر عنوان سرزمین پندانیا است.[10]
با ضعیف شدن نیروی دفاعی در لیمِسِ دانوب، مهاجرت‌های گسترده از شمال رودخانه در دورهٔ اواخر باستان و همچنین با مرگ تئودئوس در سال ۳۹۵، زمینه برای فروپاشی پانونیای رومی و آمدن هون‌ها آماده شد و آتیلا در سال ۴۴۰–۴۵۳ امپراتوری جدیدی را در پانونیا تأسیس کرد. از سال ۵۸۲ اقوام آوار و اسلاو در پانونیا ساکن شدند.[11] پنج قرن پس از ترک رومی‌ها تا ورود مجارها اقوام مختلفی در پانونیا سکنی گزیدند، هون‌ها، ژپیدها، آوارها، اسلاوها و دیگران ولی از خود رد پایی بر جا نگذاشتند و مستقر نیز نشدند. مجارها که ساکنان کنونی هستند در حدود ۸۹۶ میلادی کل پانونیا را تصرف کردند.[12]
نگارخانه
پانونیا در قرن یکم میلادی
امپراتوری روم در سال ۱۱۷ میلادی
پانونیای علیا و سفلی در قرن دوم میلادی
پانونیا در قرن چهارم میلادی
مرزهای کنستانتین بزرگ با پانونیا در سال ۳۳۰ میلادی
منابع
- Vienna, Anthony Haywood, Caroline (CON) Sieg, Lonely Planet Vienna, 2010, page 21.
- The third book of history: containing ancient history in connection with ancient geography, Samuel Griswold Goodrich, Jenks, Palmer, 1835, page 111.
- The Archaeology of Roman Pannonia, Alfonz Lengyel, George T. Radan, University Press of Kentucky, 1980, page 247.
- People and nature in historical perspective, Péter Szabó, Central European University Press, 2003, page 144.
- Historical outlook: a journal for readers, students and teachers of history, Том 9, American Historical Association, National Board for Historical Service, National Council for the Social Studies, McKinley Publishing Company, 1918, page 194.
- THE COTTAGE CYCLOPEDIA OF HISTORY AND BIOGRAPHY, ED.M.PIERCE, 1869, page 915.
- Julius, Pokorny (1887). Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. 3. Bern: Francke. pp. 807–808. ISBN 978-3772009471.
- Julius Pokorny. "Indogermanisches etymologisches Wörterbuch - Pen 2". Retrieved 2018-12-16.
- The Editors of Encyclopaedia Britannica. "Pannonia HISTORICAL REGION, EUROPE". Retrieved 2018-12-16.
- Peter Eyland. "The reliability of the literary and epigraphical sources for the Roman wars of Shapur I". Retrieved 2019-05-04.
- Dzino, Danijel (3 August 2010). Becoming Slav, Becoming Croat: Identity Transformations in Post-Roman and Early Medieval Dalmatia. LEIDEN. BOSTON: BRILL. pp. 74–77. doi:10.1163/ej.9789004186460.i-272. ISBN 978-90-04-18938-6.
- Nagy, Balázs; Martyn, Rady; Szende, Katalin (23 June 2016). Medieval Buda in Context. Brill. pp. 72–73. doi:10.1163/9789004307674. ISBN 978-90-04-30768-1.
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ پانونیا موجود است. |
| تاریخ مجارستان |
|---|
 |
|
درگاه مجارستان |
| تاریخ کرواسی |
|---|
 |
| گاهشماری |
|
درگاه کرواسی |
| تاریخ اتریش |
|---|
.png.webp) |
|
درگاه اتریش |